Ռումինացի փորձագետն առաջարկել է Ռումինիային պաշտոնապես ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը

Ռումինիայի Խորհրդարանի փորձագետ Ֆիլիպ Կլեմը/Filip Clem հանդես է եկել Ռումինիայի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը պաշտոնապես ճանաչելու առաջարկով: «Արմենպրես»-ը ստորեւ թարգմանաբար ներկայացնում է հոդվածը:

Ռումինիան կարող է ճանաչել 1915-1923թթ. Հայոց ցեղասպանությունը Օսմանյան կայսրությունում

Ներկա իրավիճակում Ռումինիան ոչինչ չի կորցնի եւ չի վտանգի, եթե պաշտոնապես ճանաչի 1915-1923թթ. Օսմանյան կայսրությունում եւ դրան հաջորդած հանրապետությունում տեղի ունեցած ողբերգական դեպքերը որպես «Հայոց ցեղասպանություն»:

2018թ. Ռումինական պետության հարյուրամյակի առթիվ Ռումինիան կարող է անել դիվանագիտական քաղաքավարության եւ պատմական համերաշխության այս ժեստը:

Մերձավոր Արեւելքի ընթացիկ զարգացումները մեծապես թուլացրել են Թուրքիայի հեղինակությունը տարածաշրջանում: Թուրքիան այսօր խոշոր քաղաքական եւ ռազմական ուժ է, բայց այլեւս չի վայելում մինչեւ 2016թ. հուլիսի նույն ժողովրդականությունը: ԱՄՆ-ը եւ ՆԱՏՕ-ն զգուշավոր վերաբերմունք ունեն Անկարայի նկատմամբ եւ վախենում են պետական ապարատի շրջանում քաղաքական իսլամի ծավալումից: Բացի այդ, նման զգուշավոր վերաբերմունք ունի Ռուսաստան-Իրան տարածաշրջանային դաշինքը (շիա մահմեդական առանցքը, որը վայելում է ռուսների աջակցությունը): Ռուս-պարսկական շահերի ուղեծրում Թուրքիայի ավելի ու ավելի շատ ներկա գտնվելը սոսկ անցողիկ պահ է: Թուրքիան կամավոր չի հրաժարվի ՆԱՏՕ-ից:

ԵՄ-ի հետ Անկարայի հարաբերություններում փոխադարձ հիասթափություն է ծագել: Թուրքիան ցանկանում է հանդես գալ որպես գլոբալ ուժ` թեեւ միջին չափի, անկախ, ինքնիշխան, որպես ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում մշտական անդամի հնարավոր թեկնածու:

Ռումինիան խուսափել է հրապարակավ ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը Թուրքիային զայրացնելու վախից: Այժմ կոնտեքստը փոխվել է: ԵՄ-ի եւ ՆԱՏՕ-ի շատ երկրներ պաշտոնապես ճանաչել են այս պատմական ողբերգությունը կամ դրա ճանաչման համար բարենպաստ վերաբերմունք են դրսեւորել: Ռումինիայի հարաբերությունները Թուրքիայի հետ մի փոքր սառել է. փոխադարձ զգուշավորություն է առաջ եկել:

Մենք շատուշատ ջանացինք Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմում հրեական Հոլոքոստի պաշտոնական ճանաչման համար, ինչը պարոքսիզմի հասավ հանրության շրջանում: Հանրային ֆոնդերի ֆինանսավորմամբ ստեղծեցինք Էլի Վիզել ինստիտուտը: Ռումինիայի նախագահի կամ վարչապետի ԱՄՆ կատարած յուրաքանչյուր պաշտոնական այցի ընթացքում պարտադիր է նաեւ այցը Վաշինգտոնում Հոլոքոստի հիշատակի թանգարան: Հոլոքոստի զոհերի հիշատակը ոգեկոչում ենք տարին մի քանի անգամ կոնֆերանսների, սեմինարների, կոլոքվիումների, doctor honoris causa համալսարանական տիտղոսներ շնորհելու, ծաղկեպսակներ տեղադրելու ու տարբեր արարողությունների միջոցով: Հարմարվել ենք…

Մենք ուզում ենք հասնել Երկրորդ Համաշխարհայինի ընթացքում եւ դրանից հետո խորհրդային իշխանությունների եւ բանակի կողմից իրագործված ռումինական ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը: Բացի այդ, Տրանսիլվանիայի ռումինական բնակչության դեմ հորթիստական ռեժիմի կատարածը: Եվ մնացած բաները, որոնց միջով անցել ենք, ինչպես եւ ուրիշները, որոնք կոտորվեցին այլոց կողմից:

Ինչպե՞ս պետք է արվի Ռումինիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչումը:

 Դա բարդ չէ, բայց առաջին հերթին այն հիմնվում է քաղաքական կամքի եւ կոնսենսուսի վրա: Կա միջազգային պրակտիկա, որն այս առումով շատ բարդ չէ:

Սկզբունքորեն, Խորհրդարանը երկու պալատների լիագումար նիստի քվեարկության արդյունքում ընդունում է բանաձեւ, որը հրապարակվում է Պաշտոնական տեղեկագրում:

Ծայրահեղ դեպքում բավարար կլինի Խորհրդարանի միայն մեկ պալատի դիրքորոշումը, սակայն մեր կողմից այն կդիտվեր որպես կիսով չափ արված ժեստ: Նման բանաձեւի (Խորհրդարանի որոշման) տեքստը միջազգային մակարդակով ստանդարտ չէ: Պետք է պաշտոնապես ճանաչվի, որ համապատասխան իրադարձությունները որակվում են որպես «ցեղասպանություն»` ըստ միջազգային հանրության կողմից ընդունված «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու եւ պատժելու մասին կոնվենցիայի», որն ընդունվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից 1948թ. դեկտեմբերի 9-ին: Այն կարող է հղում կատարել նաեւ այն փաստին, որ այլ ազգային խորհրդարաններ եւ/կամ միջազգային կազմակերպություններ արդեն ճանաչել են այն:

Նմանապես, Ռումինիայի նախագահն իր որոշ պաշտոնական ելույթներում պետք է անդրադառնա այս իրադարձություններին` որակելով դրանք որպես «ցեղասպանություն», եւ կարեկցական ուղերձ հղի Հայաստանին եւ հայ ժողովրդին` խստորեն դատապարտելով նման վայրագությունները եւ այլն: Նախագահական աշխատակազմի կողմից պաշտոնական այդպիսի մի հայտարարություն` քաղաքական կամ մշակութային որեւէ առիթով, պետք է ամրագրի նախագահի դիրքորոշումը:

Կառավարությունը եւ Խորհրդարանը կարող են որոշել, որ օրացուցային տարվա մի օր (թերեւս ապրիլի 24-ը) մեր երկրում նվիրված լինի այս ողբերգության հիշատակմանը:  Հարակից կազմակերպվում են մի շարք գիտաժողովներ Ռումինական ակադեմիայի մասնակցությամբ, ինչպես նաեւ Ռումինական ուղղափառ եւ Հայկական եկեղեցու մի քանի ներկայացուցիչների (խոսքն էկումենիզմի մասին չէ, չեմ առաջարկում համատեղ պատարագներ), կենտրոնական կամ տեղական իշխանությունների եւ, իհարկե, Ռումինիայի հայ համայնքի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ:

Արտաքին քաղաքականության առումով ԱԳՆ-ը կարող է տեղեկացնել օտարերկրյա երկրներում Ռումինիայի դիվանագետներին, որ ռումինական պետությունը որոշել է պաշտոնապես ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Հետեւաբար, Բուխարեստում Հայաստանի եւ Թուրքիայի դեսպանները, հնարավոր է` նաեւ ամբողջ դիվանագիտական կորպուսը, պաշտոնապես կտեղեկացվեն այս մասին:

Կախված է, թե ինչ ծավալ եւ շեշտ ենք ուզում տալ այս փաստին: Կարծում եմ, որ մեր երկրի համար բավարար կլիներ անել միայն այն, ինչ անհրաժեշտ է` ինստիտուցիոնալ քայլեր պաշտոնական ճանաչման համար, գումարած որոշ ներքին մշակութային միջոցառումներ. ոչ ավելի, քան սա: Մեզ օգտակար չէր լինի որեւէ մեկին զարմացնել այս հարցով: Ոչ էլ մեզ պետք է միտումնավոր վիրավորել Թուրքիային: Դա բարոյական հարց է, սկզբունքի հարց, պատմական համերաշխության, ինչպես նաեւ տվյալ պահին քաղաքական պատեհության մի բնական ժեստ (օրինակ, Հայաստանը միջնորդության դուռ է Ռուսաստանի Դաշնության եւ Արեւելքի առջեւ): Եթե Անկարան սպառնա մեզ հետ դիվանագիտական հարաբերությունների խզմամբ, այն առաջին հերթին իրենց խնդիրն է, եւ դա կլինի անշահավետ մի քայլ հենց իրենց համար:

Հանրային կրթության մեջ` համաշխարհային պատմություն առարկայի ժամին, ուսուցիչները կարող են խոսել այս դրվագի մասին որպես փաստացի ցեղասպանության, էթնիկ զտումների: Ցավոք, այն պատմության մեջ միակ դեպքը չէ:

Միջազգային մակարդակով պաշտոնական ճանաչման վերաբերյալ Վիկիպեդիայում կազմվել է մի նյութ, որը ցույց է տալիս, որ մինչ օրս 29 պետություն (այդ թվում նաեւ ԱՄՆ-ը) եւ միջազգային մի շարք մարմիններ պաշտոնապես կամ անուղղակիորեն` դեկլարատիվ, ճանաչել են այս ցեղասպանությունը:

Ներկայիս տարածաշրջանային կոնտեքստը թույլ է տալիս հանգիստ վերաբերվել Թուրքիային, որը փոխշահավետ կլինի: Մնում է միայն Հայաստանի աշխարհաքաղաքական մերձեցումը Ռուսաստանի Դաշնության հետ: Դա է Ռումինիայի համար միակ անհարմարությունը, որն ամուր կցված է ՆԱՏՕ-ին, սակայն դա չպետք է արգելակիչ լինի այս դեպքում: Ի վերջո, մեր պետությունը պետք է ճանաչի այն, ինչ արդեն իսկ ճանաչել են նաեւ այլ եվրաատլանտյան երկրներ:

Շատ հոդվածներ են գրվել այս նյութի մասին: Վերջին շրջանում մեր հասարակության մեջ ի հայտ են գալիս ավելի ու ավելի շատ բարենպաստ կարծիքներ ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ: Հայ համայնքի ջանքերը, որը շատ լավ ներկայացված է Վարուժան Ոսկանյանի կողմից, ի թիվս այլոց, հանգեցրել են մի շարք կոնֆերանսների եւ մշակութային միջոցառումների կազմակերպման: