Վստահէ՛ Փրկիչիդ եւ ո՛չ թէ փրկութեան կարօտ անձիդ գործերուն։ Քրիստոս միակ արդարն ու արդարացնողն է։ Միակ արդարացնողին վստահիլը կարդարացնէ քեզ։ Արդարութիւնդ Օրէնքի գործադրութենէն չի՛ գար, այլ՝ Քրիստոսի հանդէպ ունեցած հաւատքէդ (Փլպ 3.9)։
Քրիստոս «Մտի՛ր սենեակդ, գոցէ՛ դուռը եւ ծածուկ կերպով աղօթէ քու երկնաւոր Հօրդ» (Մտ 6.6) խօսքով, մեզ կը հրաւիրէ անկեղծ եւ խոր յարաբերութեան մէջ մտնելու Աստուծոյ հետ։ Իսկ անկեղծ եւ խոր յարաբերութիւնը՝ սիրտի յարաբերութիւնն է։ Այլ բացատրութեամբ մը, Յիսուս կոչ կուղղէ իւրաքանչիւրիս մեր աղօթքները բղխեցնելու մեր սիրտի խորերէն։ Սիրտէ բղխած աղօթքը կը սրբէ մեզ։ Եզնիկ Կողբացի կըսէ. «Այն աղօթքը որ սիրտէն կը բղխի՝ պատարագի փրկութիւն կը գործէ»։ Սրտաբուղխ աղօթքը կենդանի պատարագ մըն է։
Խրիմյան Հայրիկը Հովհաննես Թումանյանի համար այն եզակի ազգային գործիչն էր իր ապրած դարաշրջանում, որ նրան նվիրել էր չորս գեղարվեստական ստեղծագործություն՝ երկու բանաստեղծություն՝ «Հայ ուխտավորին», «Կաղնի» և երկու արձակ երկ, որոնք տպագրվել են Խրիմյան Հայրիկի մահվան առիթով՝ «Երկու հայր», «Խրիմյան Հայրիկի օրերից մինը»…
«Միտքդ խաղաղեցնելու համար պետք է կատարես մի քանի կարևոր քայլ: Աղոթքը երբեք չպետք է դադարի քո շուրթերից: Պետք է բարելավես ինքնավստահությունդ, վստահ լինես, որ ամեն դեպքում խնդիրը լուծվելու է դրական տրամադրվածությամբ: Պետք է ունենաս վստահություն Աստծո նկատմամբ, որ Տերը երբեք թույլ չի տա, որ քո նկատմամբ վատ բան լինի: Մի դրվագ կա Սուրբ Գրքում:
Ոմն ծեր աղոթքի ժամանակ մեծ տեսիլքներ էր տեսնում: Մի զորավար եկավ և նրան դահեկաններ տվեց, իսկ ծերը վերցրեց: Եվ երբ վերցրեց, չէր կարողանում այն նույն տեսիլքները տեսնել ու զարհուրեց: Քննեց իր խորհուրդները և ոչ մի պատճառ չգտավ:
Յուրաքանչյուր քրիստոնյայի կյանքում հոգու պահանջ է և անհրաժեշտություն եկեղեցի այցելելն ու պարբերաբար մասնակից լինելը եկեղեցական արարողություններին: Աստծո տունն աղոթքի տուն է, որտեղ մենք, հանդիպելով Աստծուն, վայելում ենք Նրա ներկայությունը: Եկեղեցի հաճախող յուրաքանչյուր մեկը պետք է փորձի ծանոթանալ և կատարել այն կանոնները, որ վերաբերում են եկեղեցի հաճախողներին, որպեսզի իրենց պահվածքով որևէ կերպ չվիրավորեն Տիրոջը, տաճարի սրբությունը և աղոթող անձանց հոգևոր զգացումները:
Աշխարհի տարբեր կրոններում հավատացյալը դիմում է տիեզերական ամենազոր ուժին կամ ուժերին՝ փառաբանելով, գոհանալով, երկյուղելով և խնդրելով, որը մենք սովորաբար աղոթք ենք անվանում: Բայց այլ կրոնական համակարգերում դիմումի այս ձևը միակողմանի է կամ, կարելի է ասել, մենախոսություն է, քանի որ չունենալով Աստծո ուղղափառ պատկերացում՝ նրանք դիմում են ենթադրյալ մեկին, որն իր հատկանիշներով երբեմն շատ հեռու է Աստված լինելուց: Քրիստոնեության մեջ, […]
Վեղարը կուսակրոն հոգևորականների գլխի ծածկույթ է, վրայից ծածկված սև քողով, որ մինչև մեջքն է իջնում: Վեղար լատիներեն velarium-քող, ծածկույթ է նշանակում: Այն սրածայր է, առջևի կողմից իջնում է մինչև հոնքերը, իսկ ետևի մասից՝ մինչև գոտկատեղը:
Վակասը քահանայական զգեստի մի մասն է, որը որպես շուրջառի օձիք, ամրացվում է ուսերին: Հնում այն ամրացված էր սաղավարտին, որ հագնելիս իջնում էր ուսերին՝ ծածկելով պարանոցը: Հետագայում այն դարձավ ինքնուրույն մաս:
Պատարագիչ հոգևորականը շապիկի և փորուրարի վրայից գոտի է կրում: Հին ժամանակներում գոտին եղել է իշխանության նշան, իսկ այսօր այն արտահայտում է օծյալ հոգևորականի իշխանությունը:
Արարիչ Աստված, Իր անհուն սիրուց մղված, ստեղծեց համայն աշխարհն ու տիեզերքը՝ ի վայելումն արարչության թագ ու պսակ հանդիսացող մարդու, որին և տնտես կարգեց ողջ արարչության վրա, ինչպես փաստում է Ծննդոց Գիրքը. «Տեր Աստված Իր ստեղծած մարդուն տեղավորեց բերկրության դրախտում, որպեսզի սա մշակի ու պահպանի» (2:15): Տեր Աստված պատվիրեց. «Աճեցե՛ք, բազմացե՛ք, լցրե՛ք երկիրը, տիրեցե՛ք դրան…» (1:28):
Տերն Ավետարանում ասում է. «Ես ո՞ւմ եմ նայելու, եթե ոչ հեզերին ու խոնարհներին և նրանց, ովքեր դողում են Իմ խոսքից» (Եսայի 66:2), նաև առաքյալն է խոնարհության կոչում. «Խոնարհվեցե՛ք Աստծո հզոր ձեռքի տակ, որպեսզի ժամանակին Նա ձեզ բարձրացնի» (Ա Պետ. 5:6): Միշտ հիշենք, որ առանց Աստծո գիտության, կամքի՝ մի տերև իսկ ծառից չի ընկնում, և մինչև անգամ մեր գլխի մազերը բոլորն իսկ հաշվված են (տե՛ս Մատթ. 10:30):
Գիտե՞ս` ինչ արա: Փարվի՛ր Աստծուն ինչպես երեխան է հոր վզին փաթաթվում, գրկի՛ր Նրան և բաց մի՛ թող, որպեսզի Նա չկարողանա քեզ Իրենից հեռացնել: Այնժամ հուսալիություն և զորություն կզգաս:
Աղոթքը հոգևոր կյանքի զարգացման կարևորագույն բաղադրիչներից է: Առանց դրա մարդն ավելի խոցելի և տկար է: Աղոթքը վահան է և զորություն: Հայրաբանական գրականության մեջ եկեղեցական հայրերը բազմիցս անդրադարձել են աղոթքի կարևորությանը:
Եթե մարդ անշահախնդիր հավատում է Աստծուն, նա արդեն երջանիկ է: Եթե երջանիկ է՝ սեր, խնդություն և խաղաղություն է ճառագում նրանից: Եթե այդ խնդությունն ունես, ուրեմն Աստծո հետ հաղորդակցության մեջ ես: Իսկ եթե հոգևոր այդ ուրախությունը չես գտել, բնականաբար կշարունակես տրտնջալ, բողոքել, վհատվել, մռայլվել՝ այդպիսով չընկալելով աղոթքի էությունը և հոգևոր կյանքը:
«Արդյոք»-ը նշանակում է, որ կասկածում ես Աստծու սիրուն և այդպիսով ինքդ էլ չեղարկում ես խնդրանքդ այն ներկայացնելու պահին, ինչն էլ նշանակում է, որ կորցնում ես արտահերթ սպասարկման իրավունքը:
Ո՛չ, թանկագի՛նս, նույնիսկ, եթե շատ հոգնած ես, առանց աղոթքի մի՛ պառկիր՝ քնելու: «Սուրբ Աստված»-ը, 50-րդ սաղմոսը կարդա, ակնածանքով համբուրիր Քրիստոսի, Աստվածածնի պատկերները, բարձդ խաչակնքիր, այնուհետև պառկիր: Զարթուցիչն արարողության սկզբից մեկ ժամ առաջ դիր, որպեսզի վեր կենաս և կանոնը կարդաս: Ինքնահարկադրում է անհրաժեշտ՝ արա՛, որովհետև այդպես է պետք, սակայն սրտա՛նց արա: «Աստված սիրում է զվարթառատ տուրքը» (Բ Կորնթ. 9:7):
Եթե ես աղոթում եմ, և որևէ մեկը դուռը բացում է, ապա ավելի լավ է կացնով գլխիս խփի, քան ինձ տեսնի աղոթելիս: Ասես թռիչքի ժամանակ թևերդ կոտրեն: Դուք դեռևս հոգևոր վիճակներ չեք վերապրել աղոթքի ժամանակ, որպեսզի հասկանաք, թե ինչ է նշանակում մարդուն անհանգստացնել, երբ նա աղոթում է:
Մի անգամ ուշ երեկոյան գնացի՝ եկեղեցում աղոթելու: Մենաստանի դարպասները փակ էին, իսկ եկեղեցու դռները ինքս կողպեցի: Կեսգիշերին մոտ բանսարկուն սկսեց կողպեքով առանց դադարի թխկթխկացնել, որպեսզի ստիպի ինձ գնալ՝ նայելու, թե ինչ է կատարվում: Ես խորան մտա, որպեսզի չլսեմ և այնտեղ մինչ առավոտ մնացի սուրբ սեղանի հետևը՝ խաչի մոտ:
Սառն ես ապրում: Թուլացել ես և այժմ պետք է հավաքվես: Մի՞թե կարող ես հանգիստ քնել, երբ հուզված ես և անհանգստանում ես որևէ բանի մասին: Ի նշան երախտագիտության մարդը կարող է գիշերը չքնել և աղոթել իր բարերարի համար: Իսկ այնուհետև նա պետք է մտածի. «Ինձ բարիք գործած մարդու համար գիշերը չքնեցի, իսկ մի՞թե Աստծու համար, Ով հանուն ինձ խաչվեց, արթուն չեմ մնա»:
Կարևոր նշանակություն ունի աղոթական աշխատանքն ու ջանքը, բայց հաճախ սևեռվում ենք դեպի այլ իրողությունները: Արդ, աղոթքը պետք է զուգակցվի ուշադրության հետ: Այն որպես պահնորդ է:
Եթե Աստծու հետ հաղորդակցվելու կարիք ես զգում, ապա չեմ հասկանում, թե ինչու չես կարողանում աղոթել: Հավանաբար փորձություն է: Այն միշտ փորձում է մարդուն խանգարել աղոթել:
Երբ դժվարանում ես աղոթել, կամացուկ սաղմոսերգիր: Դա նույնպես աղոթք է: Սաղմոսերգությունը մեղմում է սիրտը, քաղցրացնում ու ջերմացնում իր հոգևոր էներգիայով: Եվ այդկերպ լավագույն պայամաններն է ստեղծում, որպեսզի մարդը ախորժի աղոթքը: Մի քիչ ընթերցանությունը, ջերմեռանդ աղոթքը, երկրպագությունները, սաղմոսերգությունը ինձ համար լծակ են հոգևոր կյանքում:
Քրիստոսին հաղորդակցվելու համար պետք է ամեն ինչում հաճո լինել Նրան: Իսկ Քրիստոսին հաճո է, որպեսզի լավ իմաստով գոհացնենք մեր մերձավորին: Ուստի ես հատկապես ուշադրություն եմ դարձնում հոգևոր վեհանձնությանը, անձնազոհությանը: Քանի որ եթե վանականը կարգը կատարում է, իսկ այլ բաների՝ անձնազոհությանը և այլն, ուշադրություն չի դարձնում, ապա նրա կարգն անօգուտ է: Երբ մենաստան եկա(1), ինձ, որպես նոր ձեռնադրվածի, նշանակեցին սեղանապետին օգնելու: Այդ ժամանակ մի ութսունամյա տարեց վանական, որ շատ զառամյալ էր, խնդրեց, որպեսզի ապուրը նրա խուց տանեմ:
Որքան ուժերը ներում են խոնարհությամբ աղոթե՛ք աշխարհի համար, որը բանսարկուին մեծ իրավունք է տվել իր վրա և տառապում է: Մի՛ մոռացեք, որ մենք վանական ենք դարձել և՛ հանուն մեր հոգու փրկության, և՛ որպեսզի աղոթքով օգնենք աշխարհին: Ջանանք, որպեսզի բարի վանականներ լինենք, աղոթե՛նք, ծնրադրություննե՛ր կատարենք մեզ համար և աշխարհի, որովհետև վանականն այդ կերպ օգնում է մարդկանց:
Ինչո՞ւ: Մի՞թե չենք խոսել այն մասին, որ նախքան աղոթքը պետք է կարդալ, որպեսզի սիրտը քաղցրանա: Հոգևոր սնունդ չես ստանում, դրա համար էլ բերկրանք չես զգում: Աղոթքից առաջ Սուրբ Գրքից կամ «Հայսմավուրքից» մի փոքր ընթերցելը՝ անգամ երկու-երեք տող, ջերմացնում ու քաղցրացնում է սիրտը, և ախորժակ գրգռում հոգևորի նկատմամբ: Կենցաղային հոգսերը նահանջում են, և միտքը ուղղվում է աստվածայինին:
Ինձ համար աղոթքը հանգիստ է: Գիտեմ, որ մարդն իսկապես հանգստանում է միայն աղոթքի մեջ: Երբ աղոթքը սրտից է բխում՝ ցրում է և՛ հոգնածությունը, և՛ քունը, և՛ քաղցը, որովհետև հոգին այնպես է ջերմանում, որ արդեն ոչ քնել ես ուզում, ոչ՝ ուտել: Գերբնական վիճակում ես գտնվում և այլ կերպ սնվում. հոգևորն է քեզ կերակրում:
Եթե մարդը չի զղջում և խոնարհաբար չի խոստովանում Աստծուն, ապա անպատրաստ է մնում: Պատնեշ է առաջանում, որը խոչընդոտում է Աստծու հետ նրա շփմանը: Դուռը փակ է մնում, և հոգին խաղաղություն չի գտնում: Սակայն եթե նա ասի. «Մեղա՜, Տե՛ր Աստված», ապա պատնեշը խորտակվում է կամ, ավելի լավ է ասել, Աստված բացում է դուռն, ու մարդն ընդունում է աստվածային շփման օրհնությունը:
իրտդ ինչպե՞ս պիտի աղոթքի մեջ վարժվի, եթե կրքեր ունես: Հապա վերցրու ժանգոտած լարն ու միացրու հեռախոսին: Կկարողանա՞ս դրանով խոսել: Կապն անընդհատ կընդհատվի, և միայն աղմուկ կլսես խոսափողի մեջ: Այդպես էլ մարդն է. եթե ներքուստ ժանգոտած է, կրքերով լի, ապա նրա հոգևոր կյանքում կարճ միացումներ են լինում՝ իր իսկ մեղքով: Պետք է հեռու մնալ հպարտությունից, եսասիրությունից, ինքնակամությունից, անպատկառությունից:
Երբ մարդը ճիշտ է աղոթում, այնժամ աղոթքը «դատ է դատաստանից առաջ»: Հոգևորապես առողջ մարդըը, եթե աղոթքը սկսելիս զգա, որ սիրտը քարացել է, կսկսի դրա պատճառը փնտրել, որպեսզի վերացնի:
