Հայ և ադրբեջանցի լրագրողների փոխայցերն ի սկզբանե կոչված էին նպաստելու կողմերի խաղաղությանը նախապատրաստվելուն, ինչի մասին կոչ էին անում ԵԱՀԿ ՄԽ խմբի համանախագահները և միջազգային հանրությունը, սակայն արդյունքում ստացանք այն, որ ադրբեջանցի լրագրողները ՀՀ և Արցախ այցերից իրենց երկիր վերադառնալուց անմիջապես հետո հակահայկական քարոզչություն պարունակող նյութեր հրապարակեցին՝ կտրված իրականությունից, թե իբր ՀՀ-ում տնտեսական և սոցիալական վիճակը բավականին ծանր է, չկան նորմալ խանութներ, ռեստորաններ, տրանսպորտ: Այս մասին լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեց ադրբեջանագետ Անժելա Էլիբեգովան:
«Փորձ է արվում ԼՂ հարցի շուրջ հասարակության գլխի տակ փափուկ բարձ դնել». Անժելա Էլիբեգովա
Արցախի Ազգային ժողովի նախագահ Աշոտ Ղուլյանն ընդունել է Գվատեմալայի Հանրապետության Կոնգրեսի խորհրդարանի առաջին փոխնախագահ Ֆելիպե Ալեխոս Լորենզանային և Կոնգրեսի պատգամավոր, նախագահության քարտուղար Խուան Ռամոն Լաուին, ովքեր Ստեփանակերտ են ժամանել Հայաստանի Հանրապետության ԱԺ-ի պատգամավոր Սոս Ավետիսյանի ուղեկցությամբ:
Նա նշեց, որ Արցախի շուրջ բանակցությունները հայաստանյան բոլոր իշխանությունները նոր կետից են սկսել. «Մեր ներքին դիսկուրսում ընդունված է նրանց համարել այս կամ այն չափով միմյանց շարունակողներ, բայց անձամբ Սերժ Սարգսյանն էլ գալով իշխանության՝ ասել է՝ կա այն, ինչ կա, բայց ես պետք է նոր կետից սկսեմ: Բայց այն ժամանակ մամուլն այսքան բաց չէր, պայմաններն էին այլ, այդքան մեծ հնչեղություն դա չի ստացել»:
Հայկական կողմի պատասխանը, որը հնչել է նախարար Մնացականյանի ելույթում, կարծում եմ, ներկայացրած կետերով հիմնականում բացահայտել է հայկական կողմերի դիրքորոշումները, որոնցից կընդգծեի հատկապես երկուսը՝ Արցախի անվտանգությունը զիջման ենթակա չէ, և հակամարտությունը կարող է կարգավորվել Արցախի ընտրված ներկայացուցիչների ներգրավմամբ:
Դեկտեմբերի 1-ից 7-ն ընկած ժամանակահատվածում արցախա-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գոտում հակառակորդը խախտել է հրադադարի պահպանման ռեժիմը ավելի քան 130 անգամ` տարբեր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից հայ դիրքապահների ուղղությամբ արձակելով շուրջ 1000 կրակոց:
Դեկտեմբերի 7-ին 88-ի ավերիչ երկրաշարժի զոհերի հիշատակին, հարգանքի տուրք է մատուցվել Արցախում, որին մասնակցել են նաև ՊԲ-ի բարձրաստիճան հրամկազմի ներկայացուցիչները՝ ԱՀ ՊՆ, ՊԲ հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Կարեն Աբրահամյանի գլխավորությամբ:
Այսօր՝ դեկտեմբերի 7-ին, Սպիտակի երկրաշարժի 31-րդ տարելիցի կապակցությամբ Ստեփանակերտի քաղաքային հուշահամալիրում բազմաթիվ քաղաքացիներ իրենց հարգանքի տուրքն են մատուցել անմեղ զոհերի հիշատակին:
Նման լուծում գոյություն չունի, որ բոլորին բավարարի, որովհետև մեզ բավարարելու է անկախ Արցախը կամ հետագայում Հայաստանին միացած Արցախը, իսկ Ադրբեջանին Արցախը՝ իրեն ցանկալի կարգավիճակով: Ինչպե՞ս պետք է երեք ժողովուրդների համար էլ ընդունելի լինի: Այդպիսի լուծում չկա, գոյություն չունի, այդ բանաձևը չի աշխատելու, և ըստ էության դա մեռելածին բանաձև է: Մենք ինքներս պետք է կողմնորոշվենք, թե ինչ ենք մենք ցանկանում, ինչպիսի ռազմավարություն ունենք:
Դեկտեմբերի 1-ին ԱՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը և ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպում են ունեցել Արցախի նախագահական ընտրություններին իրենց թեկնածությունն առաջադրել պատրաստվող գործիչների` «Արցախի ժողովրդավարական կուսակցության» ղեկավար, ԱՀ Ազգային ժողովի գործող նախագահ Աշոտ Ղուլյանի, ԱՀ արտաքին գործերի գործող նախարար Մասիս Մայիլյանի, «Ազատ Հայրենիք» կուսակցության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի հետ:
Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացն այն փուլում չէ, որից կարելի է ակնկալել լուրջ զարգացումներ՝ լինի դա կարգավորման թե հակառակ ուղղությամբ: Այս մասին լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ հիշեցնելով, որ հակամարտության կարգավորման վերջին փորձը եղել է 2011-ին՝ Կազանում:
Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն Սլովակիայի մայրաքաղաք Բրատիսլավայում անցկացվող ԵԱՀԿ նախարարների խորհրդի 26-րդ նիստում ելույթ ունենալիս անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղին հիմնախնդրին: Այս մասին տեղեկացնում ermenihaber.am-ը:
«Լայնամասշտաբ պատերազմը չեմ կարծում, որ հավանական է, քանի որ դրա համար չկա ռեսուրսային բազա։ Իսկ էսկալացիայի համար կա և ռեսուրսային բազա, դրա համար ոչ մի պատիժ չի կիրառվում և այն ռացիոնալ տեսանկյունից անհրաժեշտ է, ուստի էսկալացիան չի կարելի բացառել»,- այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց նա:։
«Մենք արդեն ունենք գոնե հայկական կողմի ներկայացրած ինչ-որ ճանապարհային քարտեզ, որի շուրջ կարող ենք քննարկումներ ունենալ, կարող ենք վերլուծել, հաշվարկել ռիսկեր, այսինքն՝ գոնե սկզբնական փաստաթուղթ ունենք, ինչը գովելի է»,- 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով ԵԱՀԿ նախարարական համաժողովի ընթացքում ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի ելույթին՝ ասաց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Անժելա էլիբեգովան:
«Պարզվում է` դեռեւս 1993-ին է հենց Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիեւը Արցախը որպես բանակցային կողմ ընկալել: Այս բացահայտումը ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ Գեւորգ Կոստանյանն է արել՝ «Ժողովուրդ» օրաթերթի հետ զրույցում գաղտնազերծելով մի կարեւոր փաստաթուղթ: Պարզվում է՝ 1993 թվականին Ադրբեջանի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիեւը հանձնարարել է հանդիպում կազմակերպել Ադրբեջանի եւ ԼՂՀ-ի ղեկավարների հետ (տե՛ս լուսանկարը):
«Մինչև 1988 թիվն էնքան մուղամ ենք լսել, զահլես գնացել է: Թող ինքը գա՝ մի քիչ էլ Կոմիտաս լսի: Իրենք իրենց մուղամով մեզ շատ են «կերակրել», հերի՛ք է: Ի դեպ, իմ պապուս գերեզմանն Ադրբեջանում վարել-ցանել են, թող Մեհրիբան Ալիևան «գտնի պապուս և հանի ու բերի»»:
Մտահոգություն միշտ էլ կա՝ հաշվի առնելով մեր երկրի ներքին և արտաքին մարտահրավերները: Ես փաստաթղթին լրիվությամբ ծանոթ չեմ, որ կարողանամ վերջնական բան ասել, բայց մտահոգություն մեզ մոտ միշտ էլ կա և պահպանվում է:
Աշխատանքային այցով Բրատիսլավայում գտնվող ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը ԵԱՀԿ նախարարական 26-րդ համաժողովի շրջանակներում դեկտեմբերի 5-ին մասնակցել է ՀԱՊԿ անդամ-պետությունների ԱԳ նախարարների հանդիպմանը:
«Վարչապետի հայտարարությունը լավ կարգախոս է»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Արցախյան պատերազմի հերոս, գեներալ-լեյտենանտ Նորատ Տեր-Գրիգորյանցը՝ անդրադառնալով նախօրեին պաշտոնական Բաքվի հրապարակած դիրքորոշմանը Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման վերաբերյալ և բանակցային գործընթացին՝ միաժամանակ նշելով, որ դրան պետք է հաջորդեր պարզաբանումը, թե ինչպիսի լուծում է տեսնում, որը կհամապատասխանի այդ կարգախոսին:
Բրատիսլավայում ԵԱՀԿ 26-րդ նախարարական խորհրդաժողովի աշխատանքներին մասնակցելու նպատակով Սլովակիա կատարած աշխատանքային այցի շրջանակներում ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը դեկտեմբերի 4-ին հանդիպել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Պոպովի (Ռուսաստան), Ստեֆան Վիսկոնտիի (Ֆրանսիա), Էնդրյու Շոֆերի (ԱՄՆ), ինչպես նաև ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրչիկի հետ:
Բրատիսլավայում ԵԱՀԿ 26-րդ նախարարական խորհրդաժողովի շրջանակներում դեկտեմբերի 4-ին տեղի է ունեցել Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներ Զոհրաբ Մնացականյանի և Էլմար Մամեդյարովի հանդիպումը, որն անցկացվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Պոպովի (Ռուսաստան), Ստեֆան Վիսկոնտիի (Ֆրանսիա), Էնդրյու Շոֆերի (ԱՄՆ) և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրչիկի միջնորդությամբ և մասնակցությամբ:
Միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Ադրբեջանն ասում է. 1. Առաջին քայլը պետք է լինի Լեռնային Ղարաբաղի ու Ադրբեջանի մնացած այլ զավթած տարածքներից հայկական զինված ուժերի լիակատար ու անվերապահ դուրսբերումը:
Մեծ թվով հարցերում մեր օրակարգը նույնն է, սակայն կան հարցեր, որտեղ անկախ ցանկություններից՝ որոշիչ դերը արցախցունն է: Խոսքս առաջին հերթին ընտրություններին է վերաբերում: Արցախում ապրող մարդը պետք է որոշի, թե ով պետք է ստանձնի կառավարման պատասխանատվություն և երկրի համար վճռորոշ իրավիճակներում որոշումներ կայացնի:
Քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը ֆեյսբուքյան գրառում է արել, որում անդրադարձել է ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանին առաջադրված մեղադրանքին:
«Կանանց դերը խաղաղության հաստատման հարցում. հնարավորություններ և մարտահրավերներ» վերտառությամբ համաժողովի ժամանակ ՀՀ վարչապետի տիկին Աննա Հակոբյանն անդրադառնալով ղարաբաղյան հակամարտությանը և իր նախաձեռնած խաղաղության արշավին՝ հերթական անգամ հորդորեց՝ ղարաբաղյան հակամարտությունը պիտի լուծվի խաղաղ ճանապարհով և բանակցային սեղանի շուրջ:
Արցախի Հանրապետության իշխանությունների հետ ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն ԵԱՀԿ առաքելությունը դեկտեմբերի 4-ին հրադադարի ռեժիմի պլանային դիտարկում է անցկացրել Արցախի և Ադրբեջանի սահմանին՝ Հադրութի շրջանի հյուսիս-արևելյան ուղղությամբ։
ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը դեկտեմբերի 3-ին հանդիպել է Արցախի արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավար Մասիս Մայիլյանին:
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն դեկտեմբերի 3-ին ընդունել է Հայաստանի և Արցախի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարներ՝ Զոհրաբ Մնացականյանին և Մասիս Մայիլյանին:
Դեկտեմբերի 4-ին, Արցախի Հանրապետության իշխանությունների հետ ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն, ԵԱՀԿ առաքելությունը հրադադարի ռեժիմի պլանային դիտարկում է անցկացնելու Արցախի և Ադրբեջանի սահմանին՝ Հադրութի շրջանի հյուսիս-արևելյան ուղղությամբ։ «Արմենպրես»-ին այս մասին հայտնեցին Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունից:
Անկեղծ ասած, չեմ հասկանում այն հապճեպությունը, որը նկատելի է այս հարցի շուրջ: Սա լուրջ մասնագիտական փորձաքննություն պահանջող գործընթաց է, և հատվածական քայլերով ոչ մի լուրջ խնդիր չենք կարող լուծել: Շատ մանրամասներով դեռ չեմ ցանկանում անդրադառնալ այդ նախաձեռնությանը, որովհետև ընթացակարգային առումով դեռևս սաղմնային փուլում է, և համոզված եմ, որ այս տեսքով այն ընդունման հնարավորություն չունի: Զինված ուժերի արդիականացման հարցը ցանկացած երկրի կառավարության առաջնահերթություններից է, և ընթացիկ օրենսդրական կարգավորումներն ու օրենքները պետք է ընդունվեն՝ նկատի ունենալով Զինված ուժերի զարգացումը տարբեր ժամանակահատվածների կտրվածքով:
