«Եթե Հայաստանը ցանկանում է, որ իրոք աշխարհը ներդրումներ անի, պետք է այդ խնդիրները լուծվեն։ Եվ կա մի խոսք, որ տնտեսությունը պետք է լինի ավելի առողջ: Այնպես որ, կան հնարավորություններ, այս հարցերով պետք է զբաղվել»:
«Սրա դիմացը մենք առնելու ենք միայն մի բանով, որ աուդիտորական կազմակերպությունների որակի նկատմամբ հսկողական հստակ մեխանիզմներ պետք է սահմանենք, որի հիմնական գաղափարներն արդեն օրենքով ներկայացնելու ենք հանրությանը: Ի՞նչ է դա իրենից ներկայացնում»:
«Մեր պարտքի ներգրավման նպատակներից մեկը, որը պակաս կարևոր չի, քան դեֆիցիտի ֆինանսավորումը, ֆինանսական շուկայում փարոսի դեր կատարելն է, որովհետև խաղի բոլոր մանակիցներին պետք է որևէ բան, որ բոլորը վստահում են և ընդունում են` որպես հիմք»։
Կարծում եմ, որ համատեղ և արդյունավետ աշխատանքի պարագայում արդեն ամռանը կարող ենք հայտարարել առաջին ներդրումային ծրագրի ֆինանսավորման մասին: Ե՛վ ռուսական, և՛ հայկական կողմը մեծ շահագրգռվածություն ունեն՝ օր առաջ սկսել փոխշահավետ ծրագրերի ֆինանսավորումը:
«Կոռուպցիայի դեմ պայքարը եղել է, ավելի է խորանալու, ցավոք, կոռուպցիան որևէ երկրում հաղթահարված չէ։ Գերիշխող դիրքի չարաշահումների դեմ պայքարը եղել է և լինելու է, ցավոք, որևէ երկրում դրա դրսևորումներն իսպառ վերացված չեն։ Կան խախտումներ, կա խախտումների դեմ պայքար»։
«Լիդիան Արմենիայի» մասով կարող եմ ասել, որ ի սկզբանե շահագրգռված ենք եղել ԱՃԹՆ-ի ներդրմամբ, ինչը հենց սկզբից ցույց ենք տվել, շատ ակտիվ ենք եղել, ներկայացված ենք բազմաշահառու խմբում և վստահ ենք, որ Հայաստանի անդամակցությունը դրական կազդի մեր ընկերության և Ամուլսարի ծրագրի վրա։
«Ով գալիս է ինձ մոտ աշխատանքի ընդունվելու, ես նախապես զգուշացնում եմ՝ հայկական մտածողությունը թողեք ցանկապատից դուրս, մտել եք այստեղ՝ կարգերն այլ են: Մենք բոլորս իրար բարեկամ ենք, պատրաստ մեկս մյուսի դարդը հասկանալու»:
Աէրոնավիգացիոն ծառայությունների սակագինը եւս իջեցվել է 50 տոկոսով, վերացվել է նաեւ օդերեւութաբանական ծառայության վճարը: «Պոբեդա» ավիաընկերությունը միջինում ունի 95 տոկոսի չափով բեռնվածություն, ինչը շատ լավ ցուցանիշ է:
«Մենք փորձել ենք հավասարության դաշտ ապահովել բոլորի համար, այսինքն` եթե նախարարի եղբայրն էլ մասնակցի, հաղթելու համար պետք է ամենալավ պայմանն առաջարկի։ Իսկ գին-որակ հարաբերակցությունը գնումների պրակտիկայում այդքան էլ չի աշխատում»։
«Եթե Ռուսաստանից Վրաստանի կախվածությունը հասնի որոշակի մակարդակի, Ռուսաստանը կսկսի այլ լեզվով խոսել մեզ հետ։ Սա է այն բանաձևը, որով Ռուսաստանն աշխատում է հարևան երկրների հետ, և մենք շատ լավ ենք հասկանում, որ դա որոշակի ռիսկ է մեզ համար»։
«Տարօրինակ էլ կլիներ, եթե ՌԴ-ն թույլ տար, որ Հայաստանը շեղեր իր ուղին։ Դրեք ձեզ ՌԴ-ի տեղը. ահա ձեր ռազմավարական դաշնակիցը որոշում է փոխել ուղղությունը, դուք ի՞նչ կանեիք։ Բայց ես չեմ կարծում, որ դա էր գլխավոր ու կրիտիկական փաստարկը։ ՀՀ-ն սպասում էր, թե որ կողմն ավելի շահավետ առաջարկ կանի առաջին հերթին` անվտանգության հարցում»։
«Այսօր խաղի կանոնները թելադրում է ոչ թե օրենքը, ոչ թե իրավական դաշտում աշխատելու հանգամանքը, այլ՝ հարկային մարմիները, թե դրանք ինչքան են հավատարիմ, մտերիմ, անձնական կապերով մարդիկ, կամ իշխանության կողմից հովանավորվող մարդիկ, կամ այլ չափանիշներով առաջնորդվող գործարարներ»։
«Մեզ շատ ավելի համապարփակ, համակարգային լուծում է պետք, որը կայուն և աշխատող կլինի։ Այդ իմաստով այն, ինչ անում է վարչապետը, դա, մեղմ ասած, թեթև նախապատրաստությունն է նրա, ինչ դեռ անհրաժեշտ է անել»։
«Համադրելի գներով, 2016թ. սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսների գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի ծավալի տարբերությունը 2015թ. նույն ժամանակաշրջանի նկատմամբ կկազմի ոչ թե շուրջ 106 մլրդ դրամ, այլ 94 մլրդ դրամ»։
Եթե խոսենք շատ քիչ թվով, բայց գերակա ճյուղերի մասին, շատերը կընդունեն, որ մեզ համար Հայաստանում կրթությունն այն քիչ ճյուղերից մեկն է, որ կարող է ՀՀ-ն դարձնել տարածաշրջանային և նույնիսկ ավելի լայն մասշտաբով կենտրոն։
«Հայաստանում, երբ մտածում են, որ գործարարության այս կամ այն սահմանափակումները կան, իմ արձագանքը հետևյալն է` որոշեք ձեր բիզնեսը, սկսեք անել, ցանկացած խնդիր, որն ունենաք օրենսդրական կարգավորումից դուրս, ինչքան հնարավոր է` հրապարակայնացրեք փաստերով հանդերձ»։
«Մենք մեծ աշխատանք ենք արել այս նախագծի վրա և դեռ կանենք։ Մենք օգտագործում ենք լավագույն տեխնոլոգիաները, ու այդ ամենը Հայաստան բերելն իր արդյունքը տալու է, ու ամենակասկածամիտ մարդիկ էլ համոզվելու են, որ Հայաստանում հնարավոր է նորմալ հանքարդյունաբերություն ունենալ»։
«Մեր 5.5 մլրդ պարտքը սփռված է մինչև 2050 թ.։ Եթե մի պահ ենթադրենք, որ այդ ամբողջ պարտքը պետք է մարվեր առաջիկա 3-4 տարիների ընթացքում, դա ընթացիկ պարտքի ռիսկն է կամ պարտքի մարման ժամանակացույցի կառավարումը»։
Ներկայումս մենք ձեռնարկում ենք քայլեր դեպի հաճախորդների համալիր սպասարկում, իսկ դա նշանակում է, որ ապագայում հնարավոր կլինի տրամադրել նույն ծառայությունները նաև վերոհիշյալ սեգմենտի հաճախորդների ընտանիքների անդամներին:
«Ես կարծում եմ, որ ավելի շատ մեկնաբանության խնդիր է, որովհետև մենք իսկապես դեպի Ռուսաստան արտահանման մեծ աճ ունենք, և դրանում է շնորհավորանքը, որ մենք մեր արտահանումն էականորեն ավելացրել ենք, և դա տեղի է ունեցել ԵԱՏՄ շրջանակներում»:
Հացի թխման պրոցեսն առանձնապես ծախսատար պրոցես էլ չէ, և ինքնարժեքը պետք է լիներ ոչ ավելի 150 դրամից։
«Մարդկանց մոտ դեռ չկա ընկալումը, թե ինչ «կենդանի» է այդ Հարկային օրենսգիրքը։ Հայաստանում հարկային համակարգի զարգացումը սկսվել է 90-ականներին, երբ մենք ունեինք 3 էջից բաղկացած մեկ հարկային օրենք՝ «Հարկերի մասին» օրենքը, որից հետո շատ բուռն զարգացում է եղել՝ ձևավորվել են նոր հարկատեսակներ և վարչարարության համակարգ»։
Հարկային օրենսգրքի մասին զրուցել ենք ՀԲ Երևանի գրասենյակի ավագ տնտեսագետ Գոհար Գյուլումյանի հետ:
«Հայաստանում խնդիրներից խնդիրն այն է, որ առևտուրը մինչև հիմա դիտարկվում է՝ որպես տնտեսություն, և առևտրում զբաղվածությունը դիտարկվում է՝ որպես մարդկանց համար կարևոր աշխատատեղ։ Դա կարևոր է, բայց միայն առևտրի վրա հիմնված տնտեսությունը մի քանի դար առաջվա տնտեսական մոդել է»։
«Ես ինձ կոռուպցիայի մասնագետ ոչ մի կողմից չեմ համարում, բայց այնքանով, որքանով ես եմ հասկանում՝ ինչ է արտաբյուջեն, ինչ է բյուջեն, չեմ կարողանում տեսնել, թե դրանով ինչպես է փոխվում կոռուպցիոն ռիսկի աստիճանը, թե ինքն արտաբյուջե՞ է, թե՞ բյուջե է»։
ՀՀ-ում առավել մրցունակ ճյուղերը՝ ագրոբիզնեսը, հանքարդյունաբերությունը, էներգետիկան և ծառայությունները, հսկայական պոտենցիալ ունեն և կարող են օգնել զարգացնելու տնտեսությունը, մինչ կառավարությունը փորձում է զարգացնել այլ հնարավորություններ, որոնք նախանշված են ՀՀ-ի զարգացման ռազմավարության մեջ։ Այս փխրուն միջավայրում ավելի շատ բան կարելի է անել ներդրումային միջավայրը բարելավելու համար։
«Կարծում եմ, երբ «Մուդիսը» վերանայի և քաղաքական գործոնը հաշվի չառնի, պետք է որ հետագայում բարձրացնի ՀՀ վարկանիշը: Սա միջանկյալ խնդիր է, բայց «Մուդիսը» մի շատ կարևորագույն հարց է բարձրացնում, որ ՀՀ տնտեսական քաղաքականություն վարողները պետք է հաշվի առնեն»,- ասում է Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի փորձագետ, տնտեսագետ Աշոտ Խուրշուդյանը:
«Որպես շարքային սպառող՝ մեր տանն այս տարի գազի ծախսն ավելի է եղել, քան նախորդ տարի. բոլորիս մոտ է այդպես եղել։ Եվ, ի վերջո, այդ գազը սպառում է նաև բիզնեսը, խոշոր սպառողները, որոնք իրենց մոտ ունեն լաբորատորիաներ, և նման խնդիր առաջանալու դեպքում առաջին ահազանգողներն իրենք են լինելու»։
Վերջին իրադարձությունների հետ կապված՝ հեռանկարներն ավելի լայն հնարավորություններ են ստեղծում, առաջինը՝ աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից տարածաշրջանում իրավիճակ է փոխվում, և կարծես թե հնարավորությունն ավելի ակնհայտ է դառնում՝ իրանական գազը տրանզիտ ճանապարհով մղել Վրաստան։
Շուկայի նորույթը կլինի կոմպլեքս, խմբային ապահովագրությունների ներդրումը, երբ մեկ պայմանագրով և մեկ սակագնով կարելի է ապահովագրել ոչ միայն ընտանիքի բոլոր անդամներին, այլև բժշկական ծախսերը, ԿԱՍԿՈ-ն և գույքը միասին: Սա հատկապես կհետաքրքրի այն մարդկանց, ովքեր ուզում են տեսնել՝ ինչպես է աշխատում ապահովագրությունն իրական կյանքում: Կոմպլեքս ապահովագրության դեպքում և՛ փորձն է ավելի շատ, և՛ բյուջեն՝ ավելի թեթև: Սա նման է ռեստորանի դեգուստացիոն մենյուին:
