«Տղամարդիկ ուղղակի ողբում են իրենց հանձնած դիրքերի համար և ամեն կերպ ուզում են այդ ամենը վերադարձնել». Անուշ Սեդրակյան

Գրականագետ, հրապարակախոս, դասախոս Անուշ Սեդրակյանի «Բուն TV»-ով հեռարձակվող առցանց դասախոսություններն ուսանողի նոր տեսակ են ստեղծել՝ առցանց ուսանող, որի ներկայացուցիչն եմ հանդիսանում նաև ես: Եվ օրեր առաջ առցանց միջավայրին փոխարինելու եկավ իրականությունը՝ ի դեմս օտար լեզուների «Մակսեդան» դպրոցի (կրթահամալիրի տնօրենն Անուշ Սեդրակյանն է), որտեղ էլ ծավալվեց հետաքրքրական և «թռիչքով» զրույց:

Ներկայացնում ենք Անուշ Սեդրակյանի հետ մեր զրույցը:

– Տիկին Սեդրակյան, դասախոսի աշխատանքում որո՞նք են Ձեզ համար առավել սիրելի և պակաս սիրելի հատվածները, և ի՞նչ եք կարծում, Ձեր աշխատանքի, այսպես ասենք, դինամիկությունը և ուսանողների արձագանքը համահո՞ւնչ են:

– Ես երկու բան չեմ սիրում դասապրոցեսում: Առաջինը դա ավելորդ բյուրոկրատիան է, երկրորդը՝ խաբեությունն է: Որովհետև շատ հաճախ այդ դասավանդելու պրոցեսը խաթարվում է այնպիսի խնդիրներով, ինչպիսիք են քննությունները, ստուգարքները, իմ ամենաչսիրած պահն է դա: Ես չեմ սիրում գիտելիքի ստուգումը, ես սիրում եմ գիտելիքի մատուցումը:

Իսկ ինչ վերաբերում է ուսանողների արձագանքին` նրանք կարող են իրարամերժ կարծիքներ ունենալ, և դա ես համարում եմ նորմալ: Եվ համատարած հիացմունքն էլ, որպես կանոն, կռապաշտության նման մի բան է: Ես երբեք չէի ուզենա ոչ կուռք ունենալ, ոչ էլ կուռք լինել: Երկուսն էլ չափազանց ստորացուցիչ են նորմալ մարդու համար: Մարդը, այնուամենայնիվ, մտածող էակ է: Եվ առաջին պարագայում ինքը պետք է հասկանա, որ ոչ մեկն այդքան լավը չէ, որպեսզի կուռք սարքես, իսկ երկրորդ պարագայում պետք է հասկանա, որ ինքը շատ անկատար է, որպեսզի կուռք լինի:

– Միքելանջելո Անտոնիոնիի «Բլոու ափ» (Blow-Up) ֆիլմի հերոսներից մեկը՝ նկարիչ Բիլը, խոստովանում է, որ իր համար իր իսկ կտավների իմաստը հասկանալի է դառնում միայն այն բանից հետո, երբ դրանք տեսնում է պատից կախված: Իսկ Ձեր դեպքում՝ դասախոս-ուսանող հարաբերություններում, ի՞նչ է տեղի ունենում: Արդյո՞ք որոշակի ժամանակ է անհրաժեշտ, որպեսզի տեսնեք Ձեր աշխատանքի արդյունքը:

– Մեկ-մեկ, երբ ես տեսնում եմ, թե իմ ուսանողներն ինչպես են վերադարձնում ինձ այն, ինչ ասվել է, և ոչ միայն վերադարձնում՝ կրկնելով, այլ դրան ավելացնելով իրենց անկախ դատողությունները, իսկ երբեմն դրանք շատ օրիգինալ և հետաքրքիր դատողություններ են… Երբ տեսնում եմ՝ ինչպես են իրենք հետագայում սիրահարվում այն հրաշալի գիտությանը, որը ես դասավանդում եմ, կարող եմ ասել, որ՝ ո՛չ, պատից կախված մենք մեր աշխատանքը չենք կարող տեսնել:

Օրինակ, այս գիրքս տեսա պատից կախված: Սա դասախոսությունների իմ վերջին ժողովածուն է: Մեկ-մեկ, որ բացում-կարդում եմ, ասում եմ՝ բայց բավականաչափ հաջողակ մաս է, որովհետև ընդհանրապես մշակութաբանությունը և գրականագիտությունը մտքի առկայծումներ են, ամեն անգամ չէ, որ հանդիպում ես այդ առկայծմանը: Երբեմն դասախոսության ժամանակ միտքդ շարունակում ես, ասում ես՝ ինչ հետաքրքիր ստացվեց, հետաքրքիր վերջաբան էր, ինչ ճիշտ ստացվեց… Դրա համար ամեն ինչ սպոնտան է, և մեր աշխատանքն էլ է սպոնտան. չէ՞ որ մարդու հետ գործ ունենք: Եվ, բացի այդ, հումանիտար փորձի և համաշխարհային քաղաքակրթական նորմերի հետ գործ ունենք:

Հայաստանում, ցավոք, քանի գնում՝ դա անկում է ապրում: Հայաստանում, չեմ ուզում դժգոհել, բայց ինձ սարսափելի դուր չի գալիս տարրական մի բան. Հայաստանում արդեն ամոթ չէ տարրական ուղղագրության նորմեր չիմանալը: Իսկ դա միշտ է ամոթ եղել: Բոլորը, այսպես թե այնպես, փորձել են գրագետ գրել: Բայց հիմա, երբ տեսնում ես ինչ-որ տառասխալներով գրած բան, ասում ես՝ տառասխալ է, մարդը դրա համար ոչ թե ամաչում է, այլ ասում է՝ «ի՞նչ ա եղել, որ»: Քանի գնում է՝ այդ սանդղակը, ստանդարտն իջնում է: Նորմալ է, որովհետև որպեսզի գրագիտությունը մրցունակ լինի, պետք է փող բերի: Հայաստանում գրագիտությունը փող չի բերում: Ընդհակառակը:

– Ֆիլմերից շատ մեջբերումներ ստացվեցին, բայց… Ժան Լյուկ Գոդարի «Արական – իգական» (Masculin Fռminin) ֆիլմի հերոսներից մեկն ասում է. «Մենք տխուր էինք: Մենք չէինք տեսնում այն ֆիլմը, որի մասին երազում էինք…»: Դուք հաճա՞խ եք տխրում՝ չտեսնելով Ձեր պատկերացրած ուսանողին:

– Ես ռեալիստ եմ: Իդեալական պայմաններ չեն լինում: Ես, իհարկե, կուզենայի ապրել իմ երազած քաղաքում: Երևանն իմ մայրենի քաղաքն է, իմ ամեն ինչն է, բայց հաստատ իմ երազած քաղաքը չէ: Սկսած ասֆալտից, վերջացրած մարդկանց հոգնատանջ ու տգեղ արտաքինով: Դա իսկապես այդպես է: Մարդիկ շատ տգեղ են Հայաստանում: Եթե մի պահ աբստրահվում ես Հուսերլի ֆենոմենոլոգիայով, մի պահ աչքերդ բացում-փակում ես ու նորից նայում ես այդ մարդկանց, քեզ թվում է, որ գտնվում ես Աֆղանստանի խուլ տեղերից մեկում: Այդ սևությունը, տղամարդկանց չսափրված կորացածությունը, դա իսկապես շատ հեռու է երազանք լինելուց, և դու հասկանում ես, որ, այնուամենայնիվ, խեղճ ենք: Հրանտ Մաթևոսյանն այդպիսի բառեր ունի, ասում է՝ «Լա՛վը չես, խեղճ ես, լավը չես, զավա՛կս, որդիս, առաջնեկս»: Այդ նույն ցավով ես նայում ու տեսնում եմ՝ խեղճ ենք մենք:

Իսկ ուսանողի պարագայում նաև իմ խնդիրն է, որ ինքը դառնա իմ երազած ուսանողը: Բայց եթե ինքը չի դառնում, դա էլ իմ կողմից շատ մեծ հավակնություն կլինի և շատ մեծ, այսպես ասած, մեծամտություն կլինի ասել, որ ուզում եմ շրջապատված լինել միայն իմ երազած ուսանողներով: Ո՞վ ասաց: Դա ինձ սովորեցրել են իմ սիրած մոդեռնիստ գրողները: Երբ իրենք շատ բարդ էին գրում, նրանց հարցնում էին՝ իսկ քանի՞ ընթերցող դուք պետք է ունենաք: Նրանք պատասխանում էին՝ բավական է՝ մեկն էլ ունենամ, և հերիք է: Եվ հիմա ես եմ այդպես համարում, որ մի փայլուն ուսանող էլ տանք՝ բավական է: Իհարկե, մեկը չէ, տասնյակներ են: Դրա համար ես, օրինակ, դեմ եմ անբավարար գնահատական դնելուն, լրիվ դեմ եմ: Եվ, որպես կանոն, ամեն կերպ այնպես եմ անում, որ չդնեմ անբավարար գնահատականներ, որովհետև եթե մարդն արդեն չի ընտրել գիտությունը, իրեն ստիպելն այնքան էլ բարոյական չէ:

– Երբ դպրոցում էի սովորում, կին ուսուցիչներիս մեծամասնությունը սիրում էր խելացի լինելու պոտենցիալ ունեցող, բայց ծույլ ու չարաճճի տղաներին: Դա ինչ-որ գիտակից բացատրություն ունի՞, ճնշում չի՞ գործադրում խելացի և աշխատասեր աղջիկների վրա:

– Ես այդպիսի բան չունեմ: Ճիշտ է, որպես կանոն, խոստովանում եմ, իմ լավագույն մտածող ուղեղները տղաներն են: Այսինքն, երբ արդեն հասնում է գիտական ինչ-որ սպարինգի, գործընկերության պահը, երբ դու արդեն մեկը պետք է ունենաս, ում հետ կխոսես, այնպես է ստացվում, որ դա տղամարդ է: Չգիտեմ՝ ինչո՞ւ: Գուցե աղջիկներն ինչ-որ մի փուլում ավելի շատ գնում են դեպի անձնական կյանք, դեպի անհատական կյանք, և այլն, և այլն: Բայց այն փուլում, երբ իրենք դեռ չեն բացահայտվել՝ որպես մտածողներ, ինձ համար խտրականություն չկա: Չարաճճի, ծույլ, խելացի, կարգապահ. բոլոր պարագաներում ես սիրում եմ թռիչքով մարդկանց: Դա հազվադեպ է պատահում, բայց եթե պատահում է՝ անկախ սեռից, ես այդպիսի մարդկանց շատ եմ սիրում:

– Իսկ այս վերաբերմունքն ինչպիսի՞ ազդեցություն կարող է ունենալ: Օրինակ, հրաշագործ Հարի Փոթերի մասին պատմող գրքերի հեղինակ Ջոան Ռոուլինգը, երբ նոր էր սկսել տպագրվել, ստորագրել է Ջ. Կ. Ռոուլինգ, որպեսզի տղաները չտեսնեն կանացի անուն, և նրանք նույնպես ընթերցեն գրքերը:

– Միշտ կարծում էի, որ այդպիսի խնդիր միայն Հայաստանում կա: Հետո, երբ Ամերիկայում Թրամփը հաղթեց, ես հասկացա, որ տղամարդիկ ուղղակի ողբում են իրենց հանձնած դիրքերի համար և ամեն կերպ ուզում են այդ ամենը վերադարձնել: Ուշ է: Իսկապես ուշ է, որովհետև կանայք փոխվել են, և, իհարկե, տղամարդիկ շատ մեծ խանդով են վերաբերվում կանանց, այսպես ասած, գերակայությանը: Ընդ որում՝ իրական մտավոր գերակայությանը: Ես դա զգացել եմ դեբատների ժամանակ: Շատ հաճախ, երբ տղամարդը փաստարկների թափին չի դիմացել, ինքն անցել է հայհոյանքների, անցել է վիրավորանքների, ու իմ քաղաքական կյանքում նման դրվագներ եղել են: Եվ խղճահարության են արժանի նրանք, որովհետև պարզ է, թե որքան տգետ են, որքան թույլ են, որ ուրիշ ելք չունեն: Դա է իրենց միակ տարբերակը:

Տղամարդը դարեր շարունակ՝ պատրիարխատի ժամանակ, ինչպե՞ս է արել. ինքը լրացրել է կնոջը հայհոյանքով, ապտակով: Հիմա այդ մեխանիզմը որդեգրած տղամարդը հասարակության աչքում «loser» է, անհաջողակ է, որ ուրիշ փաստարկ չունի, ստիպված հայհոյում է կամ անպատվում է: Կարծում եմ՝ այնուամենայնիվ հասարակական վեկտորն առաջ է շարժվում, փոխվում է ամեն ինչ, և, եթե տղամարդը փորձում է գերակա երևալ, ինքն արդեն գերակա չէ:

Ընդ որում, միայն իր սեռով, այլապես, իհարկե, կան տղամարդիկ, կան կանայք, ովքեր գերակա են, դա չէ հարցը: Բայց 21-րդ դարում սեռը՝ իբրև գերակայության մոտիվ, վերանում է, ինչպես ժամանակին վերացավ արիստոկրատական ծագումը՝ իբրև գերակայության մոտիվ: Դա վերացավ, չէ՞: Հիմա ոչ մեկին չեն ասում՝ դու դուքս ես և կարող ես մտնել այս սրճարան, իսկ դու սևամորթ ռամիկ ես և չես կարող մտնել: Դա վերացավ, աստիճանաբար այդ սահմաններն էլ կվերանան:

– Կարո՞ղ ենք ասել, որ տղամարդու սեռի նկատմամբ այդ երբեմն անգիտակից գերակա վերաբերմունքն առաջ է բերում մայրության գաղափարի ֆետիշացմանը: Ինչո՞ւ եմ ասում, որովհետև իմ համակուրսեցի այն աղջիկները, ովքեր հղի էին կամ արդեն երեխա ունեին, առանց որևէ ջանք գործադրելու՝ ստանում էին քննությունները, ընդ որում՝ բարձր գնահատականներով:

– Գերազանց չեմ դնում, բայց ես էլ եմ հղի աղջիկներին նորմալ գնահատական դնում: Բացատրեմ՝ ինչու. եթե ինքն ընդունել է այդ որոշումը՝ ուսման ընթացքում մայրանալ, դա նշանակում է, որ ինքն ուսումը թողնելու է՝ որպես երկրորդական նպատակ: Եվ եթե ինքը որոշել է այս նպատակի հետևից գնալ, ինչո՞վ ես պետք է կանգնեմ իր ճանապարհին կամ ինչի՞ պիտի կանգնեմ: Դա մայրական գաղափարի ֆետիշացում չէ: Ա՛յ, մայրական գաղափարի ֆետիշացումը Հայաստանում ուրիշ տեղ է դրսևորվում. երբ մայրերը մինչև 40 տարեկան սրբում են իրենց որդիների քիթիկները: Դա է խնդիրը, որ տղամարդը մինչև 30 տարեկան դուրս չի գալիս մոր փեշի տակից: Դա է պրոբլեմը, թե չէ՝ թող մի քիչ էլ բարձր ստանան, թեկուզ միայն նրա համար, որ իրենք արդեն ուրիշ նպատակ են ընտրել, իրենք ուրիշ ճանապարհով են գնում: Դու ճանապարհ գնացող մարդուն մի կտոր ավել հաց ես տալիս:

– Այսինքն՝ նման վերաբերմունքը չի՞ հանգեցնում կրթության որակազրկմանը:

– Ոչ, դրա համար եմ ասում՝ ինքն այլևս չի գնալու այն ճանապարհով, որտեղ որակ է անհրաժեշտ: Մայր դառնալու համար և հետագայում երեխային լավ դաստիարակելու համար սյուրռեալիզմի և դադաիզմի մանիֆեստի իմացություն պետք չի: Պետք է իմանալ, որ որոշյալ «դ» հոդը գրվում է դ-ով:

– Իսկ կրթված երեխա դաստիարակելու համա՞ր:

– Դրա համար նույնպես դադաիզմի մանիֆեստ իմանալ պետք չէ: Բայց, օրինակ, պետք է իմանալ՝ ով է Ստենդալը, ով է Բալզակը: Այսինքն՝ գիտելիքների ինչ-որ մինիմում կա, որը երեխան իմանա՝ բավարար է: Եթե իմանա: Նորից կարող եմ ասել ինձ հետապնդող որոշյալ հոդի մասին, որ պետք է գրել «ծնունդդ», ոչ թե «ծնունդտ»: Այդքանը փոխանցվի՝ հերիք է: Մնացածը կանեն դպրոցը, բուհերը:

– Մի անգամ ասել եք. «Ցայսօր հայերը կարողացել են միավորվել միայն Եղեռնի գաղափարի շուրջ, այսինքն` պատմական ողբերգությունը դարձել է ազգը միավորող ամենահզոր գործոնը: Դա մեր միակ հանրային «տոնն» է, տոն եմ ասում, որովհետև դա ճիշտ է»: Հետաքրքիր է, արդյո՞ք կրթությունն այդ «տոնը» դառնալու հիմքեր, հնարավորություններ և իրավունք ունի:

– Իսկ ո՞վ է դրել այդ գերակայությունը: Դարեր շարունակ սփյուռքահայությունը, որին ես համարում եմ իր գաղափարախոսությամբ հայկական պետական օրակարգի մեծագույն խաթարում, փորձել է ներշնչել, որ մեր հիմնական օրակարգը Եղեռնն է: Մյուս կողմից՝ Առաքելական եկեղեցին փորձել է ներշնչել, որ մեր հիմնական նպատակը հայ առաքելական լինելն է, նույնիսկ մտցրել են «հայ քրիստոնյա» խայտառակ ձևակերպումը: Ո՞վ է ասել, որ հայի գերակայությունը կրթված լինելն է:

Իմիջիայլոց, դա Իսրայելն է ասել: Իսրայելն է ասել, որ հրեայի գերակայությունը կրթված և զարգացած լինելն է: Նույնիսկ այդպիսի անեկդոտ կա, ասում է՝ եթե Իսրայելի ինքնաթիռի օդանավասանդուղքով իջնում է մի հրեա, որի ձեռքին ջութակ չկա, դա ի՞նչ է նշանակում: Դա նշանակում է, որ նա դաշնակահար է: Դա է եղել հրեաների առաջնայնությունը, նրանք՝ հրեաները, հասկանում են, որ չկրթված մարդն ապագա չունի: Իսկ Հայաստանում ի՞նչ է պետք լինել. հայ առաքելական, Եղեռնի հավատավոր, երգրե երգիր Հայաստան ուզող. այդ առաջնայնությունն է դրել քաղաքականությունը, չաղ ու բախտավոր, վերջ: Պետական քաղաքականություն է պետք, որպեսզի հանրությունն աստիճանաբար իր ծուռ հայելի պատկերացումները փոխի, և կրթությունը դառնա գերակայություն:

– Հիմա Հայաստանում բարենպաստ պայմաններ կա՞ն կին գրողների համար՝ ոչ թե լոկալ, այլ համամարդկային գրականություն ստեղծելու համար:

– Ինձ համար մեկ է, թող գոնե մեկը ստեղծի, ուզում է՝ տղամարդ լինի, ուզում է՝ կին: Այդ սեռային բևեռումն էլ մի բան չի, է՛լի: Հումանիզմի հիմքը սկսվեց նրանից, երբ սեռերը հավասարվեցին: Այսինքն, մարդ է դա, մարդ՝ տարբեր սեռային հատկանիշներով: Եվ ամբողջ այդ հանդուրժողականությունն էլ է դրանից բխում: Բայց այստեղ ուրիշ խնդիր կա: Հայաստանը համաշխարհային գրականություն ստեղծելու նախադրյալ չունի: Դրա համար ամուր պետություն է պետք, դրա համար մշակութային այլ տրադիցիաներին ծանոթություն է պետք, դրա համար փիլիսոփայության նախահիմք է պետք: Որ բոլորն ասում են՝ մենք հանճարեղ ազգ ենք, ասում եմ՝ մի հատ ձեր փիլիսոփաների ցուցակը դիմացս դրեք, ես հավատամ, որ դուք հանճարեղ եք: Դավիթ Անհաղթ ու Անանիա Շիրակացի կյանքի չկոչեք, էլի, ուղղակի ծիծաղելի է: Գերմանիան ձայն չի հանում, իսկ այստեղ մենք հանճարեղ ազգի անիմաստ ձայնապնակներ ենք պտտում:

– Մի անգամ ասել եք, որ ուզում եք՝ 22-րդ դարը մարդու դար լինի, ոչ թե՝ կնոջ կամ տղամարդու, այլ՝ հենց մարդու: Բայց մինչև 22-րդ դարը դեռ շատ ժամանակ կա: Ի վերջո, այս մնացած ժամանակը կանացի լինելու հավակնություններ ունի՞, թե՞, այնուամենայնիվ, կպահպանի իր տղամարդկայնությունը:

– Դարձյալ անդրադառնանք Թրամփին: Եթե Ամերիկայում իշխանության գար Հիլարի Քլինթոնը, կարելի էր վստահաբար պնդել, որ 21-րդ դարն արդեն ունի կանացի դեմք: Բայց եկավ տղամարդ մաչոն, տգետ, կիսագրագետ, և ամբողջ աշխարհը տասնամյակներ հետ շպրտվեց, որովհետև Ամերիկան համաշխարհային գերկայսրություն է: Չէ, կանայք, իհարկե, շատ մեծ դերակատարում ունեն այս 21-րդ դարում, ու իրենք շարունակելու են այդ դերակատարումը: Տղամարդկանց խնդիրը կանանց հետ մրցակցելը չէ: Եթե տղամարդիկ ուզում են իրենց սեռին բնորոշ գերակայությունները պահպանեն, պետք է ասպետ լինեն: Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ քրիստոնյա տղամարդու նախատիպն ասպետն էր՝ ուժեղ, փրկիչ, բարի: Իսկ եթե դու ուզում ես լինել ռամիկ, ռամիկների ժամանակն անցել է:

– Քաղաքականության մեջ, որտեղ մեծամասնությունը տղամարդիկ են, ո՞րն է նրանց հետ աշխատելու ամենադժվար կողմը:

– Մի բան ասեմ. կինը, երբ չգիտի, տեղյակ չէ, որպես կանոն՝ մտնում է ուրիշ դաշտ: Կարող է իր հակառակորդի մազերը պոկել, և դա գուցե նորմալ է: Տղամարդը, երբ տեսնում է, որ ինքը տգետ է, իսկ կինը՝ գիտակ, դա աղետ է: Իսկ քաղաքականությունը՝ գիտություն, որտեղ դու անպայման պետք է գիտակ լինես, իրավունք չունես տգետ լինելու, այդ տգետ քաղաքականությունը բերում է նրան, որ գիտակի և անգետի կռիվ է առաջանում: Էլի սկսվում է խավարամիտի և տեղյակի կռիվ, իսկ դա դարերի կռիվն է, դա լույսի և խավարի մշտական կռիվն է: Եվ, հազար ներողություն, խավարամիտները շատ են: Դա այդպես է: Դա միշտ էլ եղել է. հասարակության տեսակարար կշիռը խավարամիտներն են: Խնդիրն այն է, թե ո՞վ է իշխում:

Տեսեք, եթե էլիտան խավարամիտներից է բաղկացած, ինչպես Հայաստանում, և ինչպես նրանք, ովքեր պատրաստվում են գալ իշխանության, որոնք հիմնականում էլի խավարամիտ են, երկրի վիճակն այսպիսին է: Եվ դրա համար ես ուզում եմ կանխագուշակել, որ 4 տարում մենք ունենալու ենք Ամերիկայում ամեն ինչի անկում, որովհետև խավարամիտներն են գալիս: Դժվար է դա, դժվար գործ է:

– Նախորդ բոլոր զրուցակիցներս զվարճալի են համարում «ուհի» վերջածանցի օգտագործումը: Դո՞ւք ինչպիսի վերաբերմունք ունեք վերոնշյալ ածանցի նկատմամբ:

– Հազար ներողություն, լեզուն ինքն իր կյանքով ապրում է: Դա էլ է էկիվոկ: Լեզուն թելադրեց, չէ՞: Լեզուն թելադրեց, որ չես ասում՝ տնօրինուհի: Ուսուցչուհի վաղուց եղել է, ամրագրվել է, մտել է, տեղավորվել է, ի՞նչ մի պրոբլեմ է: Եթե այդ իրողությունը դադարի ապրել ուղեղում, լեզուն կարտամղի: Ընկել ենք հիմա նրա հետևից, որ հերիք չի՝ այդ հայերեն լեզուն ձևավորել են, կռտել են, բառաբարդումներով չեն թողել մի օտար բառ մտնի, ամրագրվի, լեզվի մեջ իր կյանքը գտնի: Ամեն ինչը դարձրել են թել ու ասեղով կարված և լեզվի մեջ արհեստականորեն դասավորված, հիմա էլ պիտի մտածեք, թե ինչու է «ուհի»: Դրանով չի որոշվում:

Դրա վերաբերյալ կարելի է լավ լեզվաբանական աշխատանք գրել, բայց դա դարձնել քաղաքական և մշակութային արծարծման թեմա, մանր է: Դուք մտածեք, թե ո՞նց անենք, որ, ասենք, կինն իր ամուսնուն կոռուպցիայի հաշվին օջախ սարքող չդարձնի: Չարդարացնի իր և ամուսնու կոռուպցիոն, թալանող գործողությունները նրանով, որ օջախ է պահում: Դա հիմք չէ: Ա՛յ դա է խորքային շտամպը, որի դեմ պետք է պայքարել, թե չէ ածանցները և վերջածանցները մեզ կտանեն ոչ պրոդուկտիվ դաշտ: Ես չեմ սիրում ոչ պրոդուկտիվ դաշտեր, ես սիրում եմ այն դաշտերը, որտեղ երևում է հարցի լուծումը:

ԱՆԻ ԳԱԲՈՒԶՅԱՆ