Ինքնագնահատականի անկում և բուլինգ. Ինչո՞ւ երեխաները պետք է զգույշ լինեն սոցցանցերում

Ժամանակակից թվային դարաշրջանում սոցցանցերը երեխաների կյանքում դարձել են անբաժանելի մաս։ Նրանք օգտագործում են սոցցանցերն ընկերների հետ շփվելու, ժամանցի և կրթության համար։ Սակայն այս թվային հարթակներն ունեն նաև վտանգներ, որոնց մասին ծնողները և երեխաները պետք է տեղեկացված լինեն։ Ստորև ներկայացված են այն հիմնական պատճառները, թե ինչու երեխաները պետք է զգույշ լինեն սոցցանցերում։

1. Անվտանգության ռիսկեր

Սոցցանցերը հաճախ դառնում են տեղ այնպիսի անձանց համար, ովքեր փորձում են չարաշահել երեխաների անտեղյակությունը։ Օգտատերերի իրական ինքնությունը հեշտությամբ կարող է կեղծվել, և երեխաները կարող են ենթարկվել անծանոթների կողմից մոլորեցնող գործողությունների։ Հատկապես կարևոր է երեխաներին սովորեցնել, որ առանց ծնողների թույլտվության օտարներին երբեք չհայտնեն անձնական տվյալները, ինչպես, օրինակ՝ հասցե, հեռախոսահամար կամ դպրոցի վայրը։

2. Բուլինգ և կիբերհարձակումներ

Կիբերբուլինգը՝ ինտերնետային հարձակումները, կարող է լուրջ հոգեբանական վնաս պատճառել երեխաներին։ Նրանք կարող են ենթարկվել վիրավորանքների, սպառնալիքների կամ խաբեության, ինչը հաճախ ավելի դժվար է կառավարել, քանի որ սոցցանցերը թույլ են տալիս անանունությունը։ Երեխաները պետք է իմանան, որ անտեսումը և պատշաճ արձագանքը, ինչպես նաև ծնողներին կամ ուսուցիչներին իրավիճակը փոխանցելը կարող են նրանց պաշտպանել։

3. Անտեղի բովանդակության հասանելիություն

Սոցցանցերը լի են տարբեր բովանդակությամբ, և միշտ չէ, որ երեխաները կարողանում են զտել այն, ինչը հարմար է իրենց տարիքին։ Տեսանյութերը, նկարները կամ հաղորդագրությունները կարող են պարունակել անընդունելի թեմաներ, ինչպիսիք են բռնությունը, թմրամիջոցները կամ սեռական բնույթի նյութերը։ Ծնողները պետք է հետևեն երեխաների օգտագրման կարգավորումներին և օգտագործեն հատուկ ծրագրեր, որոնք սահմանափակում են վտանգավոր բովանդակությունը։

4. Ժամանակի վատնում և կախվածություն

Սոցցանցերի մշտական օգտագործումը կարող է հանգեցնել կախվածության։ Երեխաները կարող են կորցնել հետաքրքրությունն իրական աշխարհում կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ, նվազեցնել նրանց ակտիվությունը և կենտրոնացվածությունը դասերի հանդեպ։ Կարևոր է երեխաների համար սահմանել ժամանակային սահմանափակումներ սոցցանցերում գտնվելու համար և խթանել ավելի առողջ ժամանակացույց։

5. Սոցիալական և ինքնագնահատականի խնդիրներ

Սոցցանցերը հաճախ ստեղծում են սխալ պատկերացումներ իրականության վերաբերյալ, ինչը կարող է բացասաբար ազդել երեխաների ինքնագնահատականի վրա։ Տեսնելով անընդհատ իդեալականացված պատկերներ և «թանկարժեք» կյանքեր, երեխաները կարող են սխալ ընկալումներ ունենալ իրենց տեսքի կամ կենսակերպի մասին, ինչը կարող է առաջացնել դեպրեսիա կամ ինքնավստահության կորուստ։

6. Մասնավորության կորուստ

Սոցցանցերում երեխաների ակտիվությանը հեշտությամբ կարելի է հետևել, եթե նրանք չեն գիտակցում գաղտնիության կարգավորումների կարևորությունը։ Հրապարակված նկարները, գրառումները կամ նույնիսկ «լայքերը» կարող են բացահայտել նրանց անձնական տեղեկությունները։ Ծնողները պետք է սովորեցնեն երեխաներին, թե ինչպես ճիշտ օգտագործել գաղտնիության կարգավորումները՝ նվազեցնելով անձնական տվյալների հասանելիությունն անծանոթներին։

Սոցցանցերը ճիշտ և խելամիտ օգտագործման դեպքում կարող են լինել երեխաների համար օգտակար գործիքներ՝ գիտելիքների ձեռքբերման և ընկերական հարաբերությունների զարգացման համար։ Սակայն կարևոր է, որպեսզի ծնողները և երեխաները լինեն տեղեկացված բոլոր ռիսկերի մասին և ձեռնարկեն համապատասխան քայլեր՝ պաշտպանելու իրենց անվտանգությունը և հոգեկան առողջությունը։

Կան մի շարք օրինակներ, երբ սոցցանցերը մեծ ազդեցություն են ունեցել երեխաների կյանքում` բերելով անդառնալի կորուստներ:

1. Ամանդա Թոդի դեպքը (Կանադա, 2012)

Կանադայից 15-ամյա Ամանդա Թոդը դարձել է կիբերբուլինգի զոհ, ինչը հանգեցրել է նրա ինքնասպանությանը: Ամանդայի պատմությունը սկսվեց, երբ նա անհայտ անձի հետ շփվեց սոցցանցերում և ուղարկեց անձնական նկար: Ավելի ուշ այդ անձն օգտագործեց այդ նկարը՝ նրան շանտաժի ենթարկելու համար: Ամանդան դարձավ կիբերհարձակման և առցանց բուլինգի թիրախ, ինչը շարունակվեց նաև իրական կյանքում: Չնայած նրան, որ նա փորձեց փոխել դպրոցները և սկսել նոր կյանք, հարձակումներն ինտերնետում շարունակվեցին, ինչը հանգեցրեց նրա ողբերգական մահվանը:

2. Մոլլի Ռասել (Մեծ Բրիտանիա, 2017)

Մեծ Բրիտանիայից 14-ամյա Մոլլի Ռասելն ինքնասպան եղավ՝ երկար ժամանակ սոցցանցերում նեգատիվ և դեպրեսիվ բովանդակություն դիտելուց հետո: Նրա ընտանիքը հետագայում հայտնաբերեց, որ Մոլլին Instagram և Pinterest հարթակներում հետևում էր բովանդակության, որը կապվում էր ինքնավնասման և ինքնասպանության հետ: Մոլլիի մահը սրեց քննարկումներն այն մասին, թե ինչպես սոցիալական մեդիան կարող է ազդել երեխաների հոգեբանական վիճակի վրա, և ինչպիսի վերահսկողություն պետք է իրականացվի այդ բովանդակության նկատմամբ:

3. Դերեկ Բրուի դեպքը (ԱՄՆ, 2014)

12-ամյա տղա Դերեկ Բրուն ինքնասպան եղավ կիբերբուլինգի զոհ դառնալուց հետո: Նա ամիսներ շարունակ ենթարկվել էր առցանց բուլինգի Snapchat, Instagram և Facebook հարթակներում: Չնայած նրա ծնողները փորձում էին դիմել դպրոցին և իրավապահներին, հարձակումները շարունակվեցին, ինչի հետևանքով Դերեկը չդիմացավ հոգեբանական ճնշումներին: Այս դեպքը դարձավ խորհրդանշական՝ ցույց տալով, թե որքան վտանգավոր է սոցիալական մեդիան, երբ դրա վերահսկողությունը բավականաչափ ուժեղ չէ։

4. Բրունո Բոբակի դեպքը (Իտալիա, 2019)

Իտալիայից 14-ամյա Բրունո Բոբակը դարձավ «Blue Whale» խաղի զոհ, որը հայտնի է՝ որպես առցանց վտանգավոր խաղ, որը վերածվում է երեխաների մանիպուլացման և ինքնասպանության հրահրման: Խաղի ընթացքում մասնակիցներին տրվում էին տարբեր վտանգավոր հանձնարարություններ, իսկ վերջինը՝ ինքնասպանություն գործելու հրահանգ: Բրունոն միացավ խաղին սոցցանցերում, ինչն ի վերջո հանգեցրեց նրա մահվանը։

5. Էլլի Սթիվենի դեպքը (ԱՄՆ, 2021)

ԱՄՆ-ից 13-ամյա Էլլի Սթիվենն ինքնասպան եղավ, երբ TikTok-ում բուլինգի ենթարկվեց: Չնայած նրան, որ Էլլին ակտիվորեն ներգրավված էր սոցցանցերում և ուներ շատ հետևորդներ, նա դարձավ անծանոթների թիրախ, ովքեր մշտապես ծաղրում էին նրան՝ կապված նրա արտաքինի և վարքի հետ: Նրա մահը լայն քննարկումների առիթ դարձավ Tik Tok-ում տարածված բուլինգի և այն վերահսկողության բացակայության առնչությամբ, որը թույլ է տալիս նման դեպքերի տարածումը:

Սիրարփի Աղաբաբյան