«Շուտ ենք ոգևորվում՝ Թուրքիան անում է այն, ինչը նպաստում է Ադրբեջանի այս պահի քաղաքականությանը». Նուբար Չալըմյան
Երեկ տարածվեց թուրք հաղորդավարուհի Սենա Ալկանի գրառումը X սոցցանցում, որ Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչները` Ռուբեն Ռուբինյանն ու Սերդար Քըլըչը, հուլիսի 30-ին հանդիպելու են հայ-թուրքական սահմանին։
Ըստ նրա` հանդիպումը կկայանա առավոտյան հայկական կողմում, ցերեկը՝ թուրքական:
Ռուբինյանի և Քըլըչի հանդիպումը նախատեսված էր դեռևս հուլիսի 3-ին, սակայն հետո թուրքական կողմը հրաժարվեց դրանից։
Այս հայտարարությունից հետո ՀՀ ԱԳՆ-ն հաստատեց, որ հուլիսի 30-ին Հայաստան-Թուրքիա սահմանին տեղի կունենա հատուկ ներկայացուցիչների 5-րդ հանդիպումը։
Այսօր առավոտյան արդեն մամուլում տեղեկություններ հրապարակվեցին, որ Հայաստանի պատվիրակների ավտոմեքենաները Մարգարայի նոր վերանորոգված անցակետում են, որտեղնախատեսված է Ռուբինյան-Քըլըչ հանդիպումը։
Ինչ սպասել այս հանդիպումից, հատկապես այն դեպքում, երբ Թուրքիայի պահանջներն ուղղված Հայաստանին՝ շարունակում են օրակարգում մնալ, այդ թվում՝ ՀՀ սահմանադրությունը փոխելու հարցը։
168.am–ի հետ զրույցում ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ամբիոնի դոցենտ, միջազգայնագետ Նուբար Չալըմյանն անդրադառնալով հարցին՝ ասաց, որ նման իրավիճակում, անշուշտ, Թուրքիան ուշի ուշով հետևում է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների ընթացքին։
«Մի կողմից ասում են՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում դրական տեղաշարժեր կան, բայց մյուս կողմից՝ մենք գնահատում ենք, որ Ադրբեջանը բնականաբար նոր պահանջներ է առաջ քաշում՝ օգտվելով վերջին շրջանում մեր կողմից արված զիջումներից։ Բնականաբար, նրանք հակված չեն դեռևս իրենց պահանջները չկատարելու դեպքում կնքել խաղաղության պայմանագիր։ Թուրքիան՝ որպես Ադրբեջանի մեծ եղբայրը, սպասում է դրան՝ երբ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում դրական տեղաշարժեր լինեն, այդ ժամանակ նա կակտիվացնի իր հարաբերությունները Հայաստանի հետ։
Մենք առհասարակ մեր հարևանների դիրքորոշումներից շուտ ենք ոգևորվում, և մեզ թվում է, թե ամեն ինչ լավ է գնում, իսկ մեր հարևանները դրանից օգտվելով՝ խորամանկում են։ Ի վերջո, պետք է հիշել մեկ պարզ բան՝ մի նայեք, թե մարդիկ ինչ են խոսում, այլ նայեք նրանց քայլերին։ Այսինքն՝ Թուրքիան անում է այն, ինչը նպաստում է Ադրբեջանի այս պահի քաղաքականությանը»,- նշեց Նուբար Չալըմյանը։
Մեր զրուցակիցն ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ այսօր խոսվում է խաղաղության պայմանագրի ստորագրման մասին, այն պարագայում, երբ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ չեն հաստատվել։ Ավելին՝ Ադրբեջանը դե ֆակտո չի ճանաչել Հայաստանի անկախությունը, նույնն էլ՝ Հայաստանը։ Թուրքիան ճանաչել է Հայաստանի անկախությունը 1991 թվականի դեկտեմբերին, սակայն դե յուրե դիվանագիտական հարաբերություններ չի հաստատել։
«Կարծում եմ՝ նախ պետք է Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև հաստատվեն դիվանագիտական հարաբերություններ, ինչ ձևով էլ որ լինեն դրանք՝ դեսպանների մակարդակով կամ ժամանակավոր առաքելությունների մակարդակով։ Այսինքն՝ դե յուրե պետք է ճանաչեն միմյանց, որից հետո, կարծում եմ՝ արդեն խոսք կլինի խաղաղության այմանագրի մասին։ Ի վերջո, այդ պայմանագիրը պետությունների միջև ստորագրվում է այն ժամանակ, երբ նրանց միջև կան որոշակի հարաբերություններ։ Ես զարմանում եմ, թե ինչու ենք մենք այսքան ոգևորվել ու ասում, թե ինչու Ադրբեջանը չի արագացնում Հայաստանի հետ կնքելու խաղաղության պայմանագիրը։ Պետք է նախ պահանջ դրվի դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման, սրա մասին որևէ մեկը չի խոսում»,- հավելեց միջազգայնագետը։
Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի պահանջին՝ ՀՀ սահմանադրությունը փոխելու վերաբերյալ, Նուբար Չալըմյանը կարծիքով՝ ի սկզբանե Սահմանադրությունում չպետք է ներառվեր Արցախը Հայաստանին միավորվելու հարցը, այլ պետք է Արցախը դիտարկվեր՝ որպես առանձին միավոր, այս պարագայում թշնամիներն օգտվեցին և կոնֆլիկտը դարձրեցին հայ-ադրբեջանական։
Գուցե դիվանագիտական այդ նրբությունները նկատի ունենալով՝ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին հռչակվեց Արցախի Հանրապետության անկախությունը:
Գուցե այդ նկատառումով էր, որ թեև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդությամբ բանակցում էին Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարներն ու արտգործնախարարները (1997-ի գարնանից դադարեցվել են եռակողմ ձևաչափով բանակցությունները, ինչով դադարեցվել է նաև Արցախի ուղղակի մասնակցությունը), այդուհանդերձ բանակցությունների ընթացքին մանրամասն տեղեկացվում էին Արցախի իշխանությունները, իսկ Մինսկի խմբի համանախագահները հանդիպում էին նրանց հետ կամ Երևանում կամ Ստեփանակերտում:
Այդուամենայնիվ, միջազգայնագետ Նուբար Չալըմյանի կարծիքով.
«1988 թվականին, երբ Արցախյան շարժումը սկսվեց, այն պետք է տեղի ունենար Արցախում առհասարակ և պահանջը լիներ ոչ թե ՀՀ-ին վերամիավորվելը, այլ՝ որպես անկախ պետականություն ունեցող երկիր։ Այդ դեպքում կոնֆլիկտը չէր տեղափովի ՀՀ դաշտ, և Հայաստանն ավելի շատ կարող էր օգնել Արցախին։ Իսկ այս պարագայում սրանից Ադրբեջանը շահեց՝ խնդրին տալով հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտ»,- եզրափակեց Նուբար Չալըմյանը։
