«Նավթի գնի անկումը դեռ չի նշանակում, որ ՀՀ-ի համար ավտոմատ կերպով կնվազի նաև գազի գինը». Արմեն Մանվելյան

168.am-ը ՀՀ-ՌԴ գազային բանակցությունների և արտաքին ու ներքին տնտեսական մարտահրավերների շուրջ զրուցել է էներգետիկ աշխարհաքաղաքականության և միջազգային անվտանգության մասնագետ Արմեն Մանվելյանի հետ

– Նավթի համաշխարհային գների կտրուկ անկումը, ինչպես կանխատեսվում էր,  սկսեց ազդել նաև բնական գազի գների վրա: Այս փաստը հաշվի առնելով՝ ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը կառավարության անունից նամակով դիմեց «Գազպրոմ» ՀԲԸ վարչության նախագահ Ալեքսեյ Միլլերին՝ առաջարկելով նոր բանակցություններ սկսել Հայաստանին մատակարարվող գազի գինը նվազեցնելու հարցի շուրջ: Ի՞նչ սպասել այդ բանակցություններից, և արդյո՞ք Դուք ևս այն կարծիքին եք, որ ՀՀ–ն պետք է պահանջի վերանայել 2013-ի գազային պայմանագիրը:

– 2013թ. պայմանագիրը գազի գնագոյացման հետ կապ չունի, դա այլ խնդիրներ է կարգավորում՝ պայմանավորված «Գասպրոմ-Արմենիայի» հետ։ Ինչ վերաբերում է գազի գնագոյացմանը, ապա դա որոշվում է երկկողմ՝ ՀՀ-ՌԴ հարաբերություններով, հատկապես՝ դրա քաղաքական բաղադրիչով, հետևաբար՝ այս ուղղությամբ պետք է տարվեն հետևողական ու շարունակական բանակցություններ, որը կարող է և արդյունք տալ։

Գազի գինն ուղղակի կապ չունի նավթի գնի հետ, սա մի համակարգ է, որը գործում է միայն Եվրոպայում, որի հետ ՌԴ-ն ունի համատեղ կնքված պայմանագրեր, որտեղ նշվում է, որ նավթի ու գազի գինը փոխկապակցված է։ Այսինքն` նավթի գնի անկումը դեռ չի նշանակում, որ ՀՀ-ի համար ավտոմատ կերպով կնվազի նաև գազի գինը։

– Ի դեպ, ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի` «Գազպրոմ» ՀԲԸ վարչության նախագահ Ալեքսեյ Միլլերին նամակով դիմելու հաջորդ օրը լուրեր տարածվեցին, որ  «Գազպրոմ Արմենիան» դիմել է ՀԾԿՀ-ին` առաջարկելով վերանայել գազի սակագինը: Իհարկե, այս մասով եղան հակասական տեղեկություններ. որոշ լրատվակայքեր գրեցին, որ «Գազպրոմ Արմենիան» առաջարկել է սպառողների համար գազի սակագինը հուլիսի 1-ից բարձրացնել 36 տոկոսով, իսկ որոշները, թե՝ առաջարկվել է  հուլիսի 1-ից բնակչության համար գազի սակագինը սահմանել 135,9 դրամ՝ ներկայիս 139 դրամի փոխարեն։

– Գազի գնի բարձրացման հարցում ՀՀ իշխանությունների և «Գազպրոմ Արմենիայի» միջև կար պայմանավորվածություն դեռ այս տարվա հունվարին, և որոշվել էր, որ այդ հարցով կդիմեն համապատասխան կառույցի ապրիլի 1-ին։ Այսինքն` այս մասով տարօրինակ բան չկա, այլ բան է, որ ներկա տնտեսական իրավիճակում գազի գնի բարձրացումը լուրջ հարված կլինի սպառողների համար։

Ըստ առաջարկի՝ գազի գինը 36%-ով բարձրանում է հատկապես սոցիալական խնդիրներ ունեցող անձանց համար, որոնք սպառում են մինչև 600 խմ գազ ամսական։ Մինչ այդ՝ այս խավի համար գործում էր հատուկ սակագին. 100 000 դրամ՝ հազար խորանարդի համար։

Խոշոր` ամսական 10 հազար խորանարդ մետր և ավելի սպառողների համար, սակագինը շատ չնչին, բայց իջնում է։ Սակագները նույնն են մնում նաև ջերմակայանների համար։

– Fitch Ratings-ը վերանայել է Հայաստանի վարկանիշը՝ այն «կայունից» «բացասական» դարձնելով: Ըստ միջազգային վարկանիշային հեղինակավոր կազմակերպության՝ ՀՆԱ–ի աճը 2019թ. գրանցված 7.6%-ից կիջնի 0.5%-ի: Միջազգային մասնագետների կարծիքով՝ ստեղծված իրավիճակը ՀՀ տնտեսության համար ավելացնում է արտաքին ռիսկերի մակարդակը: Արտաքին և ներքին ի՞նչ ռիսկերի հետ ենք գործ ունենալու, և ըստ այդմ` համաճարակային ճգնաժամից ելնելով, ինչպիսի՞ վերանայումներ պիտի անի ՀՀ-ն իր տնտեսական քաղաքականության մեջ:

– Ներկա պայմաններում վարկանիշների անկումը սպասելի էր, ու դա ոչ միայն՝ ՀՀ-ի, այլև՝ այլ պետությունների դեպքում օրինաչափ է։ ՀՀ տնտեսության հիմնական ռիսկերը պայմանավորված են Ռուսաստանի տնտեսության թուլացմամբ,  այդ պետությունն է համարվում ՀՀ-ից ապրանքների արտահանման հիմնական ուղղությունը։

Բացի այդ, միջազգային սակարաններում պղնձի գնի էական անկումը` 6500 դոլարից՝ ներկա 4800 դոլարի, նույնպես լուրջ հարված է ՀՀ տնտեսությանը, քանի որ մեր երկրի արտահանման հիմնական ապրանքներից է նաև պղնձահումքը։ Սա իր հերթին՝ էականորեն կհարվածի հանքարդյունաբերությանը, և այնտեղից սպասվելիք հարկերը կնվազեն այս տարվա ընթացքում, այսինքն` բյուջեի թերակատարման վտանգներ կան։

Ինչ վերաբերում է ներքին ռիսկերին, ապա դա, առաջին հերթին՝ կապված է ոչ արհեստավարժ կառավարման հետ, ինչին ՀՀ-ն բախվում է վերջին երկու տարիներին։ Մենք փաստացի ձախողումներ ունենք կառավարման շատ ոլորտներում և հատկապես՝ տնտեսական զարգացման առաջնայնությունները որոշելու առումով։ Հիմնականում այս բնագավառում է, որ պետք է իրականացվեն բարեփոխումներ՝ պրոֆեսիոնալ մասնագետներ ու փորձագետներ գոնե հրավիրվեն, որոնք կկարողանան երկիրը խորացող ճգնաժամային իրավիճակից դուրս բերելու ծրագիր մշակել։