«Զոհրաբ Մնացականյանը Արցախի հարցում վերականգնեց այն դիրքորոշումը, որը կար նախորդ իշխանությունների մոտ, և այն ներկայացրեց՝ որպես այսօրվա իշխանությունների դիրքորոշում»
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հյուրն «Ազգային օրակարգ» կուսակցության խորհրդի նախագահ Արա Հակոբյանն է
– 2018 թվականից իշխանության եկած ուժը հայտարարում էր, որ Արցախի հարցում բանակցությունները սկսում է զրոյական կետից: Սակայն օրերս Բրատիսլավայում կայացած հանդիպումից հետո ԱԳՆ-ի տարածած պաշտոնական հաղորդագրությունում արձանագրված 7 կետերը գրեթե նույնությամբ կրկնում են նախորդ իշխանությունների օրոք հնչեցված հայտարարությունները։ Ըստ Ձեզ՝ արդյոք կարելի՞ է այն համարել մեկնարկ՝ զրոյական կետից։
– Ոչ թե նմանություններ կային, այլ, կարելի է ասել, որ հենց նախորդ իշխանությունների արտահայտած դիրքորոշումներն էին՝ որոշ երանգներով։ Երբ խոսում ենք զրոյական կետից, գուցե հենց սա՞ է իշխանության զրոյական կետը, պետք է այդ զրոյական կետը հաշվել հենց Բրատիսլավայից: Իսկ այդ դեպքում հարց է առաջանում՝ ի՞նչ էր անում իշխանությունն Արցախի հարցով 1.5 տարի։ Զոհրաբ Մնացականյանը, փաստորեն, վերականգնեց այն դիրքորոշումը, որը կար նախորդ իշխանությունների մոտ, և այն ներկայացրեց՝ որպես այսօրվա իշխանությունների դիրքորոշում։
– Իսկ ո՞րն էր պատճառը, որ 1.5 տարի անց վերադարձան նախորդների թողած ժառանգությանը։
– Իրենք ասում էին, որ նախորդի թողած ժառանգությունն առարկայական չէ, բայց իրենց դիրքորոշումը պահում էին անորոշ։ Պարզ չէր, թե նրանք ի՞նչ փաթեթի շուրջ էին բանակցում։ Եռանախագահները, ադրբեջանական կողմն ասացին, որ այդ փաթեթը Մադրիդյան սկզբունքներն էին, իսկ մեր իշխանությունն ասում էր, որ առաջնայինն Արցախի կարգավիճակը և անվտանգությունն է, իսկ թե ի՞նչ է հասկանում կարգավիճակ ասելով, կամ ի՞նչ սահմանների շրջանակում, չէր ասում։ Չէ՞ որ Ադրբեջանն էլ է խոսում կարգավիճակի մասին, կարգավիճակ, սակայն՝ Ադրբեջանի կազմում։ Ի վերջո, 1.5 տարվա բանակցությունները բերեցին նրան, որ այսօրվա իշխանությունը վերադարձավ նախորդ իշխանության դիրքորոշմանը։ Արցախի շուրջ ընթացող բանակցությունների համատեքստում մենք ունենք մի իրավիճակ, երբ ասում են մի բան, որը հետո դառնում է այլ բան։ Շարունակ կան անհամապատասխանություններ, և այսպես է նաև արտաքին քաղաքականության մեջ։
– Արդյոք Ձեզ համար պա՞րզ է, թե ինչ են խոսել ՀՀ և Ադրբեջանի արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարները 3.5 ժամ. ադրբեջանական կողմն այդ հանդիպումն անվանում է բանակցություն, իսկ Զոհրաբ Մնացականյանը՝ կոնսուլտացիա։
– Թեև Զոհրաբ Մնացականյանն իր ելույթում ասաց, որ դա խորհրդակցություն էր, բայց այն խորհրդակցություն չէր։ ԵԱՀԿ համանախագահներն իրենց հայտարարության մեջ խոսեցին նրա մասին, որ դա բանակցություն էր: Ավելին, ասացին, որ այդ բանակցությունները պետք է ավելի ինտենսիվ և առարկայական լինեն։ Նրանք ակնկալեցին, որ հունվարին սպասվող բանակցությունները կդառնան ավելի առակայական։
– Եթե բանակցություն էր, ապա այն ինչի՞ շուրջ էր։
– Բանակցությունները տարվում են փաստաթղթի, սկզբունքների շուրջ՝ համաձայնեցված, բայց, թե որո՞նք են այդ համաձայնեցված դրույթները՝ անհասկանալի է։ Ադրբեջանական կողմը հստակ ասաց, որ իրենց բանակցային դիրքորոշմամբ փորձ են անում չեղարկել արցախյան պատերազմի արդյունքները, չեղարկել մեր հաղթանակն այդ արդյունքներում և վերադառնալ նախապատերազմական իրավիճակին՝ ասելով, որ այս սկզբունքներով մենք կսկսենք, որից հետո կխոսենք մնացածի մասին։ Տպավորություն է, որ հայկական կողմն էլ է այդ սկզբուքների շուրջ խոսում, որովհետև այլ փաթեթ չի ներկայացնում, բացի Զոհրաբ Մնացականյանի վերջին ելույթից։
– ԵԱՀԿ գործող նախագահ Միրոսլավ Լայչակն ասել է, որ ԼՂՀ-ում կա էսկալացիայի իրական սպառնալիք. Արդյո՞ք ԵԱՀԿ գործող նախագահն ակնարկում է, որ պատրաստվենք պատերազմի։ Կա՞ էսկալացիայի, ռազմական գործողություններ վերսկսելու վտանգ։
– Եթե պատերազմի իրական սպառնալիքը չենք փորձում իրականում գնահատել, ապա այդ պատերազմում մենք կարող ենք ունենալ շատ վատ արդյունք։
– Իշխանության արձագանքն ադեկվատ չէ՞։
– Ես կարծում եմ՝ ոչ, որովհետև ադեկվատ արձագանքը պետք է լիներ ոչ միայն իշխանության արտաքին, այլ նաև ներքին արձագանքը։ Իշխանությունն իր ժողովրդին պետք է նախապատրաստի այդ հնարավոր զարգացումներին։
– 2017թ. առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հեռուստահարցազրույցներում ասում էր, որ երկրի ղեկավարը պետք է կարողանա ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծման հարցում ցավոտ որոշումներ կայացնելու պատասխանատվություն վերցնել, այսօր որոշ փորձագետներ կողմնակից են ստատուս-քվոն պահպանելուն: Ձեզ համար ակնհա՞յտ է, թե այսօրվա իշխանությունները որ տարբերակի կողմնակից են:
– Այսօրվա իշխանությունները բանակցային փաթեթը չեն ներկայացնում, որպեսզի կարողանանք ուղիղ պատասխանել այդ հարցին։ Եթե մենք անդրադառնանք նրան, ինչ ասաց ԱԳ նախարարը Բրատիսլավայում, ապա կարող ենք արձանագրել, որ այդ դիրքորոշման մեջ բացակայում էր հայկական կողմի տեսակետն ազատագրված տարածքների մասին։ Ազատագրված տարածքների մասով ունենք դիրքորոշման անորոշություն։ Եթե Տեր-Պետրոսյանի ասածը վերաբերում է Արցախի սահմանադրական տարածքներին, որոնք մեզ համար ազատագրված տարածքներ են և Արցախի անքակտելի մասը, ապա ես նրա այդ մոտեցումը չեմ կիսում։ Ինչ վերաբերում է ստատուս-քվոյին, ապա այստեղ միայն ստատուս-քվոյի պահպանման խնդիր չէ, մենք պետք է մեր դիրքերն ամրապնդեինք, իսկ այդ հարցով թերի աշխատանք ենք կատարել։
– Հանրապետականները Սերժ Սարգսյանին առաջադրված մեղադրանքը համարում են քաղաքական հետապնդում, գործող իշխանությունը՝ իրավական գործընթաց. դուք այն ի՞նչ եք համարում։
– Երբ խոսք է գնում երկրի ղեկավարի կալանավորման, կամ նրա նկատմամբ տարվող այլ գործընթացի մասին, ապա հնարավոր չէ խուսափել քաղաքական գնահատականներից։ Գործընթացը քաղաքականացված է լինելու, և դա հասկանալի է։ Սերժ Սարգսյանի պարագայում պետք է սպասել. ընթանում է քննություն: Ես առանձնապես վստահ չեմ, և կարելի է հույս տածել, որ քննությունը կլինի արդար։ Այստեղ հարցը նաև հետևյալն է՝ իսկ ինչո՞ւ դա արվեց այն ժամանակ, երբ Սերժ Սարգսյանը ելույթ ունեցավ ԵԺԿ-ում։ Դրա պատասխանի համար էլ պետք է սպասենք։
– Իսկ ինչո՞ւ չեք վստահում իրավապահ համակարգին, ինչո՞ւ եք հույս տածում, որ քննությունը կլինի արդար։
– Որովհետև ունենք մի շարք նախադեպեր, երբ իշխանությունը փորձում է ներազդել դատաքննության արդյունքների վրա։ Իշխանությունը փորձ է անում իշխանության 3-րդ ճյուղն էլ դարձնել վերահսկելի։ Իշխանության այդ մոտեցման հետ շատ դժվար է հույս ունենալ, որ դատաքննությունը կամ որևէ քննություն կարող է լինել արդար։
– Իսկ ի՞նչ իրավիճակ է իշխանության ճյուղերից օրենսդիրում. ունե՞նք արդյոք այնտեղ ընդդիմադիր լուրջ բևեռ։
– Վերջերս որոշակի լարումներ են առաջացել ԲՀԿ-ի և իշխանության միջև։ Պետք է հետևել և հասկանալ, թե այդ ընդդիմադիր դրսևորումներն ո՞ւր կհասնեն։ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունը շատ հաճախ այս իշխանության հետ նմանատիպ դիրքորոշում է հայտնում, բայց բյուջեին «դեմ» քվեարկեց։ Հիմա չգիտեմ՝ միայն այդ «դեմ» քվեարկությունը որքանո՞վ կարելի է ընդդիմադիր դիրքորոշում համարել։ Արտախորհրդարանական ընդդիմադիր բևեռ է ձևավորվում, նոր ուժեր են ասպարեզ եկել, և փորձում ենք նոր բովանդակություն տալ քաղաքականությանը։
– Իսկ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների հավանականություն տեսնո՞ւմ եք։
– Հավանականություն տեսնում եմ, որովհետև իշխանության վարկանիշն անկում է ապրել։ Այն համամասնությունը, որը կար մեկ տարի առաջ տեղի ունեցած ընտրությունների ժամանակ, փոխվել է։ Մեր տպավորությունն այն է, որ իշխանությանը քվե տված մարդկանց մոտեցումը փոխվել է։ Մարդիկ փոխել են իրենց մոտեցումները և սկսել են փնտրել նոր մոտեցումներ։ Նիկոլ Փաշինյանի վարկանիշն անկում է ապրում։ Նրա նկատմամբ ժողովրդի վերաբերմունքը, որպես փրկչի, փոխվել է։ Այդ վարկանիշի անկումը տարածվում է նաև Հայկ Մարությանի և մյուսների վրա։
– Իսկ Ձեզ համար պարզեցի՞ք՝ ի վերջո, ինչո՞ւ հրաժարական տվեց ԱԱԾ նախկին տնօրեն և ՀՖՖ նախկին նախագահ Արթուր Վանեցյանը, և ո՞ւմ էր ուղղված նրա «կա՛նգ առ» կոչը։
– Ենթադրում եմ, որ ուղղված էր իշխանությանը և անձամբ Նիկոլ Փաշինյանին, իսկ թե ինչո՞ւ հրաժարական տվեց, ապա այստեղ մեկնաբանությունները տարբեր են. կա՛մ դուռ էր բացում քաղաքականության համար, կա՛մ կային ներքին այնպիսի հակասություններ, որոնց մասին մենք այս պահին չգիտենք։ Մի բան ինձ համար պարզ էր՝ նրա հայտարարությունը քաղաքական էր։
Հարցազրույցի մանրամասները՝ տեսանյութում
