«Եթե մենք ձերբակալենք «Հյուսիս-Հարավի» ամենամեծ կոռուպցիոներին, դա դեռ չի նշանակում, որ այն կառուցեցինք». Վարդան Ոսկանյան
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման հյուրն է ԵՊՀ Իրանագիտության ամբիոնի վարիչ Վարդան Ոսկանյանը:
– Պարոն Ոսկանյան, հոկտեմբերի 27-ից ուժի մեջ է մտել ԵԱՏՄ-Իրան ազատ առևտրի գոտու եռամյա համաձայնագիրը: Հայաստանը դիրքավորվե՞լ է՝ որպես ԵԱՏՄ դեսպան այս համագործակցության շրջանակում, ինչպես Ձեր նախորդ հարցազրույցներից մեկում էիք ասել: Այս մեկ ամսվա ընթացքում այս ուղղությամբ ակտիվություն նկատո՞ւմ եք:
– Իրականում մենք դեսպանի գործառույթ էինք ստանձնել բանակցային գործընթացում, այժմ մենք պետք է անցնենք գործընկերային դերակատարության ստանձնմանը, որը չափազանց կարևոր է մեր պետության համար թե՛ տնտեսական և թե՛, ինչպես միշտ շեշտում եմ, աշխարհաքաղաքական առումով, քանի որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ հարաբերությունները գրեթե բոլոր ոլորտներում ունեն ոչ միայն տնտեսական շահավետություն, այլև բխում են մեր պետության աշխարհաքաղաքական շահերից և տարածաշրջանում մեր պետության աշխարհաքաղաքական և անվտանգային դիրքերն ամրապնդելու շահերից: Հետևաբար՝ այս տիրույթում ցանկացած տնտեսական գործողության իրականացում ինքնին բարձրացնում է մեր պետության աշխարհաքաղաքական նշանակությունը: Ես չգիտեմ, թե կոնկրետ ինչ քայլեր է ձեռնարկել մեր Կառավարությունն այս ուղղությամբ, բայց, կարծում եմ, դրա լակմուսի թուղթը կարող է լինել Մեղրիի ազատ տնտեսական գոտին: Եթե ազատ տնտեսական գոտում իրականացվել են որոշ աշխատանքներ (գիտեք, բազմաթիվ չարչրկվող խնդիրներ կան` կապված զանազան հիմնահարցերի հետ, որոնք միգուցե իրավացիորեն պետք է արձանագրվեն, և դրանց պետք է արձագանքվի), բայց այսուհանդերձ մեր հիմնական նպատակը պետք է լինի այդ տնտեսական գոտու գործարկումը: Եթե այն գործարկվի, և այդ տնտեսական գոտին դառնա այն, ինչը ծրագրված է, ապա ՀՀ-Իրան հարաբերությունները՝ նաև ԵՏԱՄ-ի հետ կնքված եռամյա ժամկետում, բնականաբար, լուրջ արդյունքներ կարող են տալ:
– Ինչո՞ւ չեն լուծվում տնտեսական գոտու հետ կապված խնդիրները, ի վերջո, ՀՀ-ին է ձեռնտու, որպեսզի օր առաջ արդյունքներ ստանանք այդ համաձայնագրից: Թեև նախորդ իշխանության օրոք, բայց ՀՀ-ն է սկսել այս գործընթացը: Ինչո՞ւ դա չի արվում:
– Ցավոք, ես պատասխան չունեմ: Համապատասխան անձինք, որոնք համակարգում են այդ ոլորտը, պետք է հստակ տեսլականով հանդես գան, որպեսզի մենք իմանանք՝ արդյոք մենք ունե՞նք ընդհանրապես ծրագիր, ժամանակացույց, գործողությունների հստակություն, հաջորդականություն այս գործընթացն իրականացնելու համար:
Մեկ այլ կարևոր հարթություն ևս կա. բոլորովին վերջերս Հայաստանի հարևանությամբ գտնվող իրանական «Արազ» առևտրատնտեսական գոտու ղեկավարը կրկին բարձրաձայնել էր ՀՀ-Իրան երկաթուղու մասին: Ես չեմ տեսել արձագանքներ հայկական կողմից: Որքանով որ հետևել եմ մամուլի հրապարակումներին, կարծես թե որևէ արձագանք այդ ազդակին չկա: Ակնհայտ է, որ մինչև նույնիսկ նախագահ Ռուհանիի այցը Երևան՝ ԵԱՏՄ գագաթաժողովին մասնակցելու նպատակով, ես պնդում էի, որ իրանցիների համար այս ծրագիրը կրկին արդիական է, և մենք պետք է քայլեր ձեռնարկենք իրանական կողմից եկող ազդակներն ընդունելու և պատասխան ազդակներ, գործողություններ իրականացնելու տիրույթում: Այժմ մենք կրկին ազդակ ենք ստացել, սա չափազանց կարևոր է:
Արդյո՞ք մենք, բացի կոռուպցիոն բացահայտումներից, աշխատանքներ իրականացնում ենք «Հյուսիս-Հարավ» ավտոմայրուղու շինարարության ուղղությամբ, և ինչպիսի՞ ծրագիր ունենք, ինչպիսի՞ ժամանակացույց ունենք: Շատ բարի, եղել են կոռուպցիոն ռիսկեր: Իմիջիայլոց, ես այն անձանցից եմ, որոնք նախկինում ևս հայտարարել են, որ «Հյուսիս-Հարավ» ավտոմայրուղու շինարարությունը ՀՀ-ի համար ունի ազգային, անվտանգային, ռազմավարական նշանակություն: Հետևաբար՝ պետք է հետամուտ լինենք, որ այս ծրագրից յուրաքանչյուր 1 դոլարը գտնեն, և այս ծրագիրը, ի վերջո, կյանքի կոչվի: Մենք անընդհատ լսում ենք կոռուպցիոն գործարքների մասին, շատ բարի, շատ ճիշտ է, թող զբաղվեն, եթե կոռուպցիա կա, պետք է բացահայտվի, յուրաքանչյուրը պետք է պատասխան տա իր հակաօրինական քայլերի համար, բայց միայն դրանով «Հյուսիս-Հարավը» չի կառուցվելու: Եթե մենք ձերբակալենք «Հյուսիս-Հարավի» ամենամեծ կոռուպցիոներին, դա դեռ չի նշանակում, որ «Հյուսիս-Հարավը» կառուցեցինք: Մենք պետք է կառուցենք այդ ճանապարհը, այդ ճանապարհը Հայաստանի համար ունի կենսական նշանակություն, եթե մենք ցանկանում ենք հաղթահարել թուրք-ադրբեջանական շրջափակումը: Եթե մեզ պետք է գոյատևել, մենք կարող ենք գոյատևել ևս հազար տարի այս պայմաններում, եթե մեզ պետք է զարգանալ, դառնալ այս տարածաշրջանում թելադրող դիրքերից հանդես եկող պետություն, իսկ ես կարծում եմ, որ դա պետք է լինի հայկական պետականության զարգացման տեսլականի շրջանակում մեր հիմնական նպատակը, ապա պետք է անդրադառնանք այս խնդիրներին և քայլեր ձեռնարկենք այս խնդիրները լուծելու ուղղությամբ:
– Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ այս ավտոմայրուղին չի կառուցվում:
– Ես պատասխան չունեմ: Այս ծրագիրը դարձել է հանելուկ, որևէ մեկը չի կարող ասել, թե ինչու չի կառուցվում, ինչ պատճառներ կան՝ կա՛մ գիտեն՝ չեն ասում, կա՛մ պատճառների մասին մենք տեղյակ չենք: Ես կարծում եմ, որ պարբերաբար այս խնդիրները պետք է բարձրացնենք մեր հասարակական և քաղաքական խոսույթում: Հասարակական խոսույթում մենք չափից մեծ նշանակություն ենք տալիս չափից մանր խնդիրների, կան ծրագրեր, որոնք Հայաստանի համար պետք է հռչակվեն ազգային ծրագրեր՝ «Հյուսիս-Հարավի» շինարարությունն ազգային ծրագիր է, ՀՀ-Իրան երկաթուղին ազգային ծրագիր է, Մեղրիի ազատ տնտեսական գոտին ազգային ծրագիր է… ես ասում եմ միայն այն հատվածը, որը վերաբերում է իմ անմիջական մասնագիտությանը՝ Իրանին, մենք այլ ոլորտներ ևս ունենք՝ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններ, մենք ունենք խնդիր՝ ներազդելու մեր հակառակորդների վրա, հիմա դրա համար բացվել է հետաքրքիր դաշտ: Մակրոնի հայտարարությունները, թուրք-սիրիական, թուրք-հունական լարվածությունը. մենք պետք է օգտվենք այս պատուհաններից՝ նաև քաղաքական տիրույթում մեր երկրի դերակատարությունը մեծացնելու և մեր հակառակորդներին հարվածներ հասցնելու համար, որովհետև գիտեք, որ պարբերաբար, նաև վերջերս հարվածներ ենք ստանում Թուրքիայից, իմիջիայլոց:
– Հայ-իրանական երկաթուղու վերաբերյալ, «Արաս» տնտեսաարդյունաբերական ազատ գոտու գործադիր տնօրենն ասել էր, որ գործնական առաջարկ է դրվել սեղանին, իրանական կողմն ուսումնասիրում է միաժամանակ երկու ծրագիր։ Այս ծրագրից Ձեզ ի՞նչ մանրամասներ են հայտնի:
– Ես որևէ մանրամասնի տեղյակ չեմ, ցավոք: Այն, ինչ հրապարակվել է մեր և իրանական ԶԼՄ-ներում, միայն այդ տեղեկատվությանն եմ տիրապետում: Կարծես թե խոսքն այն մասին էր, որ 70 տոկոսով կլինի իրանական, 30 տոկոսը՝ հայկական կողմից, սա լուրջ փոփոխություն է, որովհետև նախկինում իրանցիները պնդում էին, որ հայկական կողմի հատվածը կառուցվելու է հայկական ջանքերով, իսկ Իրանը կառուցելու է իրանական հատվածը: Հիմա մի փոքր անհասկանալի է, թե 70/30 ասվածն ի՞նչ է: Կարծում եմ, որ այդ բանակցությունները վարած մեր պաշտոնյաները պետք է տեղեկատվություն տրամադրեն, կամ, եթե չեն տրամադրում, աշխատանքներն իրականացնեն: Ինձ պետք չէ տեղեկատվություն, ինձ պետք է, որպեսզի մի քանի տարի հետո ունենանք այդ երկաթուղին:
– Պարոն Ոսկանյան, մենք անընդհատ քննարկում ենք հայ-իրանական հարաբերությունները, բավականին շատ պրոյեկտներ կան, անընդհատ խոսում ենք չիրացված ներուժի մասին, այդ խնդիրը Հայաստանո՞ւմ է, թե՞ Իրանում:
– Խնդիրը երկկողմ է: Մեծ հաշվով, եթե մենք մի կողմ թողնենք օբյեկտիվ պատճառները, որոնք պարբերաբար փոփոխվում են, բազմաթիվ այլ պատճառներ կան, դրանք բազմազան են, փոփոխական են, ինչը դժվարացնում է խնդիրների արծարծումը և դրանց հետամուտ լինելը: Իրանում առաջիկայում էլ խորհրդարանական ընտրություններ են, և մենք պետք է շատ օպերատիվ կերպով օգտվենք ստեղծվող պատուհաններից, Իրանի հետ օպերատիվ աշխատելը բավականին բարդ է, քանի որ իրանցիներն արևելյան որոշակի դանդաղկոտ համակարգ ունեն, և այդ համակարգը բերում է շատ խնդիրների բազմիցս արծարծմանը, բայց չլուծմանը: Ես կարծում եմ՝ եթե մենք համարում ենք, որ այս ծրագրերը մեզ համար ազգային նշանակություն ունեն, ապա դրանց պետք է հատուկ ուշադրություն դարձվի, մենք պետք է օգտագործենք մեր ունեցած ողջ ներուժը: Արևելյան երկրներում շատ կարևոր են անձնական հարաբերությունները, անձնական հարաբերությունների տիրույթում իրանցիների հետ պետք է կարողանանք աշխատել: Իրանցիները խոստովանում են, որ իրենց մշակութային առանձնահատկությունն այն է, որ իրենք սրտի ժողովուրդ են, այսինքն՝ դու պետք է ճանապարհ գտնես դեպի իրանցի պաշտոնյայի սիրտը: Այդ ճանապարհն այդքան էլ հեշտ չէ, բայց հասանելի է:
