ՀՆԱ-ի լավն ու վատը
Տնտեսական տեղեկատվության նկատմամբ հասարակական ուշադրության աճն ինքնին հասկանալի է: Բոլոր ժամանակներում հասարակական-քաղաքական կյանքի կտրուկ փոփոխությունների առաջատար հիմք-պատճառը տնտեսական սպասումներն են: Պարզ հասարակական գիտակցության մեջ ազատության և արդարության սպասումը, ի վերջո, «մարմնավորվում» է՝ որպես տնտեսական սպասում:
Հնարավոր է, որ նման պնդումը հասարակագիտության մեջ գռեհիկ որակվի: Բայց ոչ մի որակում չի փոխի ու, առավել ևս, չի «մաքրագործի» այդ սպասումը: Հետևաբար՝ տնտեսական տեղեկատվությունն այս պարագային, հնարավոր է, որ քրեական քրոնիկոնից ավելի մեծ պահանջարկ-սպառում ունի: Այս փաստի զգացումով են միշտ իշխանությունները հնարավորինս «լուսավոր» (կամ` լավատեսական) տնտեսական տեղեկատվություն հրապարակում: Այդ հնարքն առժամանակ աշխատում է: Աշխատում է բոլոր նոր իշխանությունների օգտին: Սակայն վիճակագրական տեղեկատվությունը, ի վերջո, իր բազմաշերտության շնորհիվ՝ չի կարող անվերջ թաքցնել տնտեսության իրական պատկերը:
Որքան էլ իշխանությունները հեղափոխական բարեփոխում-նվաճումներ թմբկահարեն, ուսումնասիրողը միշտ էլ վիճակագրության համադրմամբ կարող է տեսնել այն, ինչ կատարվում է իրական տնտեսական կյանքում: Օրինակ, կարելի է վերցնել «ՀՆԱ-ի արտադրության» տարբեր տարիների հաշվետվություններն ու դրանք համադրել: Մեր վիճակագրությունը ՀՆԱ-ի հաշվարկ կատարում է՝ համադրել-գումարելով տնտեսության 21 ոլորտ:
Եկեք դիտարկենք, թե համակարգային ինչ փոփոխությունների է ենթարկվել մեր երկրում արտադրվող ՀՆԱ կառուցվածքը 2015-18թթ.: Նախ՝ կարելի է տեսնել, որ ընթացիկ գներով արտահայտված ՀՆԱ-ի ֆիզիկական ծավալն աճել է: Աճել է ամեն տարի: Բայց մի կողմ թողնելով տարեկան աճի տեմպերի համադրումը՝ առաջարկում եմ համեմատել ՀՆԱ-ի կառուցվածքային ծավալով մեծ (հետևաբար` կարևոր) ոլորտների տեսակարար արժեքի փոփոխությունները տարեկան հաշվետվություններում:
Մեր տնտեսության ամենախոշոր ոլորտը, թերևս, գյուղատնտեսությունն է: Գյուղմթերքների վերամշակումը որոշակի հիմք է մեր արդյունաբերության համակարգի մշակող արդյունաբերության զարգացման համար: Հետևաբար՝ դիտարկենք գյուղատնտեսության մասնաբաժինը ՀՆԱ արտադրության մեջ: 2015թ. այս ոլորտի կշիռը 17.2 տոկոս էր: Հետագա տարիներին այն սահուն նվազում է: 2016-ին կազմել է 16.3 տոկոս, 2017-ին՝ 15, իսկ 2018-ին՝ 13.7 տոկոս: Դատելով այս տարվա վիճակագրական տվյալներից՝ գյուղատնտեսության նվազումը կշարունակվի նաև այս տարի: Հակառակ տենդենց կա մշակող արդյունաբերության ոլորտում. այն դանդաղ աճում է (կամ՝ մեծացնում է մասնաբաժինը ՀՆԱ կառուցվածքում): 2015-ի 9.2 տոկոսը հետագա տարիներին արդեն երկնիշ կշիռ ունի. 2016-ին՝ 10.2, 2017-ին՝ 10.6, իսկ 2018-ին՝ 11.3 տոկոս:
Արդյունաբերության ոլորտի մյուս ճյուղը՝ հանքահումքայինը, հակասական տվյալներ է արձանագրել, ինչը կարելի է համարել ոլորտի նկատմամբ հասարակական հակասական վերաբերմումքի հետևանք: Հանքահումքային արդյունաբերությունը 2015-ի ՀՆԱ-ում 2.1 տոկոս էր, 2016-ին աճեց` 2.5, 2017-ին` 3.3, իսկ 2018-ին դարձավ 2.9 տոկոս: Ենթադրվում է, որ այս տարվա ցուցանիշը ևս բարձր կլինի երկու-երեք տարի առաջ գրանցվածից:
ՀՆԱ-ում տարին տարվա վրա նվազում է շինարարության մասնաբաժինը: Սա դրական փաստ չես համարի, բայց արձանագրել պարտավոր ես: 2015-ին 9.4 տոկոսանոց շինարարությունը կամաց-կամաց «զիջում է դիրքերը». 2016-ին՝ 7.8 տոկոս, 2017-ին՝ 7.7, 2018-ին՝ 6.6: Այս փաստն էլ հեղափոխական չես համարի: Նույնիսկ կրճատումն արդարացնելու գնով:
Մեր տնտեսության ամենակայուն ոլորտի տիտղոսին կարող է հավակնել մեծածախ ու մանրածախ առևտուրը: Այն նույնիսկ անբարենպաստ 2016-ին լուրջ փոփոխություններ չի ունեցել: Առևտրի մասնաբաժինը «չոր» թվերով սա է. 2015` 10.9 տոկոս, 2016` 9.8, 2017`11.1, և 2018` 11.3 տոկոս: Ասեք, որ գրանիտի պես կարծր ու անհողդողդ ոլորտ է:
Հիմա հարկ է անդրադառնալ ՀՆԱ ամենառոմանտիկ անունն ունեցող մասնաբաժնին` «մշակույթ, զվարճություններ, հանգիստ»: Լայն հասարակությունը 2018-ի ամռանն իմացավ, որ այս նրբագեղ անվան տակ իրականում խաղադրույքներ ոլորտն է պատսպարված: Ինչպես նաև իմացավ, որ այդ ոլորտի մասնաբաժինն ավելանում է: 2018-ին իշխանություններն աճի «մեղքը» գցեցին Ֆուտբոլի աշխարհի գավաթի խաղարկության վրա:
Մինչդեռ հասարակական ցնցումներ ապրող բոլոր հասարակություններում խաղադրույք-վիճակախաղ ոլորտը ծաղկում է: 2015-ին այն ապահովել էր ՀՆԱ-ի 3.2 տոկոսը, 2016-ին՝ 4.5, 2017-ին` 4.6, իսկ 2018-ին՝ 5.7 տոկոսը: Այս ոլորտը թողնենք խաղերի նկատմամբ թուլություն ունեցողների վերլուծությանը: Թողնենք ու անդրադառնանք ամենաժամանակակից ոլորտին, որ համադրվում ու հաշվառվում է «տեղեկատվություն և կապ» անվան տակ: Անդրադառնանք ու ասենք, որ այն ամենևին էլ զարգացման տենդենց չի արձանագրում: Որովհետև 2015-ին կազմում էր ՀՆԱ կառուցվածքի 3.4 տոկոսը, 2016-ին՝ 3.5: Հետո սկսեց կրճատվել` 2017-ին դառնալով՝ 3.3, իսկ անցած տարի՝ 3.2 տոկոսը:
Փաստորեն, կարելի է արձանագրել, որ մեր երկրում արտադրվող ՀՆԱ-ի կառուցվածքում հեղափոխական փոփոխություններ չեն արձանագրվում: Իսկ դա լավ չէ:
