Արկադի Կարապետյան. Ավելի շատ կորուստ ենք կրելու, բայց գիտեմ, որ հաղթելու ենք

Հարցազրույց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ինքնապաշտպանական ուժերի առաջին հրամանատար Արկադի Կարապետյանի հետ

– Ինչպե՞ս կգնահատեք ղարաբաղյան հակամարտության ներկայիս վիճակը: Ինչո՞ւ են ավելացել սահմանային միջադեպերը:

– Դա մեր թեստավորումն է, ստուգում են, թե ինչ վիճակում ես, ինչ ես ձեռնարկում, ինչ պատասխան կարող ես տալ:

– Նշանակում է` Քարվաճառում դիվերսանտների ներխուժումը նույնպե՞ս պետք է այդ համատեքստում քննարկենք:

– Իհարկե, նաև այդ համատեքստում:

– Իսկ մյո՞ւս նպատակը որն է:

– Մյուսն էլ այն է, որ ուզում են աշխարհին ցույց տալ, թե «էս ո՞ւմ հետ եք գործ բռնում»

– Մե՞զ նկատի ունեք:

– Այո´:

– Կարծիք կա, որ դիվերսիոն հարձակման նպատակը վախ ներշնչելն էր, որպեսզի Քարվաճառը բնակեցվի հայերով:

– Դա դրա հետևանքն է: Ինչո՞ւ եմ ասում թեստավորում: Նրանք ուզում են տեսնել` խուճապ առաջացնում է, չի առաջացնում: Սա գործողությունների մի ամբողջ համալիր է:

– Հայաստանում կային մարդիկ, ովքեր չէին հավատում, որ դրանք իրական դիվերսանտներ են: Դրա մասին ի՞նչ կասեք:

– Այդպիսի մարդիկ դեռահաս են: Նրանք ամերիկյան կինոներ են նայել, իրենց թվում է, թե… Եթե այդ չափանիշներով մոտենանք հարցին, ուրեմն՝ մենք ընդհանրապես զինվոր չունենք կամ չենք էլ ունեցել:

– Իսկ ընդհանրապես ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի և ԼՂՀ-ի բանակների մարտունակությունը:

– Ճիշտն ասած` այժմ բանակով չեմ զբաղվում, չեմ կարող գնահատել մարտունակությունը: Պարզապես գիտեմ, որ մեր զինվորն աշխարհի ամենալավ զինվորն է` անկախ ամեն ինչից:

– Ադրբեջանում պետական քարոզչամեքենան այնպես է ներկայացնում իրականությունը, որ Հայաստանում բարոյահոգեբանական վիճակը շատ ծանր է, արտագաղթ կա և այլն, իսկ Ադրբեջանը ծաղկում և վերելք է ապրում: Հետաքրքիր է Ձեր կարծիքն այս հարցի վերաբերյալ:

– Ճիշտն ասած` ես դրան այնքան էլ չեմ հավատում: Էդ ադրբեջանցու հոգեբանությանը ես շատ լավ ծանոթ եմ, նրանք ավազակի հոգեբանություն ունեն և վերելք ապրել չեն կարող: Նրանց մոտ հոգեբանական իմաստով միշտ նույն վիճակն է:

– Բայց նրանք ասում են, որ իրենց տնտեսությունը զարգանում է, քաղաքացին ավելի բարեկեցիկ կյանքով է ապրում…

– Տնտեսությունը զարգանում է, բայց ավազակը մնում է ավազակ, որքան էլ տնտեսությունը զարգանա: Ավազակից երբեք զինվոր դուրս չի գա: Ո՛չ մուրացկանից է զինվոր լինում, ո՛չ էլ ավազակից: Ասեմ` իմանաք:

– Իսկ Ադրբեջանի կողմից այդքան մեծ քանակությամբ զենք, ռազմական տեխնիկա գնելը ինչ-որ կերպ փոխո՞ւմ է իրավիճակը:

– Դե իրենք արխայնանում են, սկսում են հաշվարկել, թե «նախորդ անգամ չհաղթեցինք, որովհետև հեռահար զենքերը չունեինք, հիմա ունենք, կարող ենք հաղթել», և դրանով էլ ընկնում են ցեխը:

– Բայց դա ռեալ գործոն չէ՞:

– Ռեալ է: Դա նշանակում է` մենք ավելի շատ կորուստ ենք կրելու: Սա է խնդիրը: Բայց ես գիտեմ, որ եթե նորմալ կազմակերպվենք, կարող ենք շատ հեշտ տակից դուրս գալ: Այդ իսկ պատճառով 2010 թ. մենք մեր կազմակերպությամբ նախաձեռնություն արեցինք, գնացինք նախագահական` առաջարկելով աշխարհազոր ստեղծել:

Օրինակ, եթե Նոր Քարվաճառի շրջանում ամբողջ ժողովուրդը զենք ունենար, աշխարհազոր լիներ, դրանց բռնելն ի՞նչ խնդիր կլիներ: Իսկ այս պայմաններում թաքցնում են ժողովրդից, ժողովուրդը չգիտի, որ նման բան կա, ինչի հետևանքով զոհեր ենք տալիս: Սա խորհրդային մտածելակերպն է: Այն ժամանակ էլ, երբ Սիբիրում մի բան էր պայթում, մենք այստեղ չգիտեինք` ինչ է եղել:

Մենք պետք է շատ համախմբված, կուռ, մի բռունցքի նման հավաքված լինենք, և կարևոր չէ, թե որտեղ քանի հոգի է ապրում: Պետք է պարզապես պատրաստ լինել: Իսկ Քարվաճառի շրջանում, օրինակ, գյուղեր կան, որտեղ մարդիկ հրացան էլ չունեն: Եվ հիմա ոստիկանությունը զեկուցում է` ժողովրդի ձեռքից այսքան զենք առգրավեցինք: Սովետի ժամանակ էլ էին մեր ձեռքից զենք խլում:

– Բայց դա ճի՞շտ մոտեցում է: Գուցե ճիշտ կլիներ, որ զենք բաժանեին սահմանային գոտու բնակիչներին:

– Ճիշտ է, որ զենք բաժանեն, բայց ոչ միայն սահմանային, այլև ամբողջ ժողովրդին: Բաժանել` նկատի չունեմ, որ տանեն տները, սկսեն իրար սպանել:

– Ընդհանրապես վառոդի, պատերազմի հոտ այսօր առնո՞ւմ եք:

– Վառոդի հոտ միշտ էլ առել եմ: Կռվից հետո էլ եմ ասել. չգիտեմ` պատերազմը երբ է լինելու, բայց լինելու է: Նույնիսկ պատերազմի ժամանակ եմ ասել: Իմ զինվորներից մեկը նույնիսկ իր կայքում հրապարակել էր իմ խոսքը, որ Շուշիի գրավումից առաջ ասել եմ` «այս կռիվը հաղթելու ենք, էն մյուսն էլ է լինելու»: Ռուսի ասած` խելք պետք չէ հասկանալու, որ այդպես է լինելու:

– Քանի որ ռուսի մասին խոսեցիք, ուզում եմ հիշեցնել, որ Ձեր հարցազրույցներից մեկում խիստ քննադատության էիք ենթարկել Ռուսաստանին` Ադրբեջանին զենք մատակարարելու համար, և ասել էիք, թե «եղբայրական Ռուսաստանը հայոց ցեղասպանություն է նախապատրաստում»: Այս տարվա ընթացքում ևս շարունակվեց ռուսական ռազմատեխնիկայի մատակարարումը Ադրբեջանին` ռուս-ադրբեջանական ռազմական պայմանագրի շրջանակներում: Ի՞նչ խնդիր է սրանով լուծում Ռուսաստանը:

– Ինչպես ասում են` պարզ չի: Գիտեք ինչ, երբ ասում եք` ժողովրդի մոտ նման հարց է առաջացել, նման հարց չպետք է առաջանար: Բայց, ցավոք սրտի, այդ հարցն առաջանում է, որովհետև, գիտեք, մի զգալի մասն էլ ասում է` ռուսները մեզ պաշտպանում են: Ռուսները մեզ երբեք չեն պաշտպանել: Ժամանակին զավթել են, հետո, երբ պետք է եղել, հանձնել են: Նույն էլ հիմա է: Երբ նայում ես հեռուստատեսությունը, թե ինչեր են նրանք խոսում Ուկրաինայի մասին, մտածում ես` սրանք սուրբ են: Բայց իրականում այն, ինչ նրանք հիմա անում են Ուկրաինայի հետ, նույնը մեր նկատմամբ են անում:

– Բայց չէ՞ որ մենք պայմանագիր ունենք, Ռուսաստանին ռազմավարական դաշնակից ենք անվանում:

– Այդ պայմանագրից ավելի զորեղ պայմանագիր ունեինք, ասենք, 1918 թվին: Մենք ռուսական կայսրության կազմում էինք, և նրանք չէին թողնում մեր կամավորներին` գնային, իրենց տները պաշտպանեին: Զենք չէին տալիս:

– Հետո էլ լքեցին ճակատը:

– Այո´, և ետ գալուց իրենք իրենց զենքով մորթվեցին: Ամենազավեշտալին դա է: Ասենք, Եվլախում, Շուշիում էլ նույնը եղավ. զենքերը մերոնց չտվեցին, գնացին Բարդա, կոտորվեցին: Եվ հետո, գիտեք, երբ ասում են` ռուս, ռուս, ռուս, ռուս… Ռուսաստանը ռուսի հետ շատ մեծ կապ էլ չունի: Մի հատ նայեք, տեսեք` ով է Ադրբեջանին զենք տալիս ու հաշվեք: Նույնը վերաբերում է նորագույն պատմությանը: Արցախյան պատերազմի ժամանակ Ռուսաստանը խորհրդային զենք-զինամթերքը թողեց Ադրբեջանում, իսկ Հայաստանից ու Լեռնային Ղարաբաղից հանեցին, մեզ թողեցին տկլոր:

– Փաստորեն, Դուք ճիշտ եք համարում պատմական այն զուգահեռները, որ Հայաստանը կարող է հերթական անգամ տուժել ռուս-թուրքական դաշինքից:

– Ոչ թե կարող է տուժել, այլ արդեն տուժում է: Քարվաճառի դեպքերը տուժել չէ՞ր:

– Բայց Քարվաճառի դեպքերն ի՞նչ անմիջական կապ ունեին Ռուսաստանի հետ:

– Զենք է տալիս Ադրբեջանին, ինչպես ասում են` նրան խրախուսում է: Թող մեզ էլ համապատասխան զենք տա, որ սահմանը լավ պահենք և այլն, և այլն, ինչը նա կարող է անել:

– Ձեր ընդդիմախոսներն ասում են` Հայաստանին էլ ձրի է զենք տալիս:

– Այս աշխարհում ոչ մի բան ձրի չի լինում: Ով դա ասում է, թող բերի անվճար մի բան բաժանի ժողովրդին: Ռուսներն են ասում` «бесплатный сыр бывает только в мышеловке»:

– Ռուսաստանի առաջնորդությամբ ընթանում են Եվրասիական միության կայացման գործընթացները, և Մոսկվան փորձում է այդ նախագծի մեջ ընդգրկել ոչ միայն Հայաստանին, այլև Ադրբեջանին: Այս իմաստով հնարավո՞ր է, որ Ռուսաստանը կրկին փորձի ղարաբաղյան հարցը լուծել հօգուտ Ադրբեջանի:

– Չգիտեմ` ինչպես կլինի, բայց որ ամեն ինչ անելու են, որպեսզի մեր օգտին չլինի, դա ակնհայտ է: Ընդ որում՝ խոսքը ոչ միայն Ռուսաստանի մասին է, այլև մյուս գերտերությունների: Ամբողջ աշխարհն է այդպես տրամադրված մեր հանդեպ, և դրա արմատներն ուրիշ տեղ են գնում: Ուզում եմ ասել` երբ անընդհատ ասում են Ռուսաստան, Ռուսաստան, ես միշտ շեշտել եմ, որ մենք Եվրոպա էլ չպետք է գնանք: Եվրոպան Ռուսաստանից լավը չի:

– Ինչո՞ւ: Եվրոպացիները նույնպե՞ս Ադրբեջանի շահերն են պաշտպանում:

– Իհարկե: Հիմա չե՞ն անում: Իսկ զենք ինչի՞ տան, Ռուսաստանն արդեն տալիս է: Զենք չեն տալիս, մնացած ամեն ինչով մեզ ճնշում են: Օրինակ` այդ աղանդները: Ձեզ թվում է` կռիվը միայն կրակե՞լն է: Բա էդ աղանդավորները որտեղի՞ց են գալիս, Եվրոպայից չե՞ն գալիս: Գիտե՞ք, թե ինչքան աղանդ կա: Ամեն մեկը մի քանի հազար պոկում է ազգից, ազգի տակը բան չի մնում: Փոշիացնում են մեր ազգը:

– Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ Սերժ Սարգսյանը որոշեց հրապարակայնորեն դժգոհություն հայտնել Ռուսաստանին` Ադրբեջանին զենք վաճառելու համար:

– Դա էլ իրենից հարցրեք, որովհետև դա այնքան ակնհայտ բան է, որ չգիտեմ` ինչպես պատասխանեմ: Ի վերջո, պատասխանատվություն կա: Ամեն մարդ ինչ-որ բանի համար պատասխանատու է, այդ մարդն էլ պատասխանատու է ողջ ազգի համար:

Ինձ համար ամեն ինչ պարզ է այն իմաստով, որ ես միշտ պիտի պատրաստ լինեմ` անկախ նրանից` վիճակը լավ է, թե վատ: Ինձ չի հետաքրքրում` մեր վիճակը լավ է, թե վատ: Ինձ հետաքրքիր է` ես պատրա՞ստ եմ, թե՞ ոչ: Մենք ընկնում ենք այդ մանր հարցերի մեջ` սա լավ է, սա վատ է… Դա մեզ չպետք է հետաքրքրի: Չէ: Պատկերացրեք, որ մեկը գալիս է քեզ սպանելու, քո ձեռքը զենք չկա, ընկերդ նրան զենք է տալիս: Ի՞նչ ես ասում այդ ընկերոջը: Մի բառով ասում ես, չէ՞: Ուզում եմ ասել` վիճակը, իհարկե, հետաքրքիր է այն իմաստով, որ իմանաս` ով ով է: Բայց, մյուս կողմից, դու պիտի միշտ պատրաստ լինես, ոչ թե նայես, թե ով է քեզ հովանավորելու: Ոչ ոք քեզ չի հովանավորելու:

– Մենք 300 տարի չէի՞նք կարողանում հասկանալ` ով է մեր ընկերը:

– Դե, ճիշտն ասած, մենք հետաքրքիր ազգ ենք` հեքիաթներին հավատացող: Դա, իհարկե, ստրկամտություն է, որ գլուխդ մտցնում ես ավազի մեջ ու չես ուզում տեսնել` ինչ է կատարվում:

– Կարծես թե, մի փոքր հոռետես եք, պարոն Կարապետյան:

– Չե, ես ընդհանրապես շատ լավատես եմ: Եթե լավատես չլինեի, չէի ասի` աշխարհազոր ստեղծենք: Ես չասացի` պարտվելու ենք, ասացի` ուղղակի շատ ենք զոհեր տալու: Ես գիտեմ, որ մենք հաղթելու ենք: Դրանում կասկած չունեմ: Եվ նույնիսկ գիտեմ` ոնց ենք հաղթելու և ինչ է պետք անել: Եվ այդ իմաստով ինձ շատ լավ եմ զգում: Բայց միաժամանակ պետք է ասեմ, որ մեր բանակն իր կառուցվածքով չի համապատասխանում նոր պատերազմին:

Հայ զինվորին պետք է պատրաստել կռվի շրջափակման մեջ: Բացի այդ, մենք նորմալ զենք չենք արտադրում: Օրինակ, Գազայի հատվածում Համաս խմբավորումը հրթիռներ է պատրաստում նկուղներում: Այն կարող է խոցել թիրախը 160 կմ հեռավորության վրա: Իսկ մենք նույնիսկ նորմալ փամփուշտ չենք կարողանում արտադրել: Այսինքն, արտադրում ենք, բայց զինվորները չեն ուզում դրանով կրակել:

Ռազմարդյունաբերության հարցը չափազանց կարևոր է:

Իհարկե, սա ծավալուն թեմա է, չեմ ուզում հիմա դրա մասին երկար խոսել:
Պարզապես մի բան եմ ուզում ավելացնել. մենք` հայերս, պիտի հասկանանք, որ ում հետույքն էլ գնանք պաչենք, դա մեզ չի փրկելու, և մեզ կոտորելու են` որտեղ էլ լինենք, թե´ Ռուսաստանում, թե´ Եվրոպայում: Այսինքն, Հայրենիքից փախչելը մեզ չի փրկում: Հայերը փրկվելու են միայն Հայրենիքում: