Հարյուր տարվա լռություն
Հայոց ցեղասպանության 99-րդ տարելիցը Հայաստանը՝ որպես պետություն, նշում է ավելի թուլացած, քան անցած, նախանցած, դրան նախորդած տարիներին: Այսօր ու այսօրվան հաջորդող 364 օրերին մենք աշխարհից ակնկալելու, Թուրքիայից պահանջելու ենք ճանաչել անցած դարի ամենաողբերգական իրադարձություններից մեկը՝ Հայոց ցեղասպանությունը: Ամեն տարի, Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի մոտենալուն առավել ևս՝ մենք դա անում ենք ավելի մեծ պաթոսով ու ավելի ողբերգականորեն: Պահանջում ենք, ավելի շատ, պահանջելու համար: Քանի որ տարվա մնացած բոլոր օրերին ամեն ինչ անում ենք Հայաստանն ինքնիշխան, կայացած, հզոր, այսինքն՝ իրականում պահանջատեր պետություն դարձնելու հեռանկարը խորտակելու համար:
Իշխանությունները դա անում են ի պաշտոնե, գործնականում, ընդդիմությունը նույնն անում է կրկին ի պաշտոնե՝ ապահովելով, որպեսզի իշխանությունը դա անի հնարավորինս անշրջելի, հասարակությունը նույնն անում է՝ իշխանության ու ընդդիմության արածի նկատմամբ անտարբերությամբ:
Որպես կանոն՝ արտագաղթելով ու համալրելով մոտակա ու հեռավոր Սփյուռքի ներկայացուցիչների շարքերը, ովքեր ապրիլի 24-ը հիշում են առանձնակի հուզականությամբ ու անասելի հառաչանքով: Մենք ամեն օր կործանում ենք պետությունը՝ ինքնիշխան ու անկախ պետությունը, տարվա մեջ այս օրն ավելի բարձր գոռալու համար մեր արդարացի, սակայն միայն ուժեղ պետության կողմից ներկայացվելիք պահանջի մասին՝ հասկանալով կամ չհասկանալով, կամ հասկանալով, բայց չհասկանալու տալով, որ որքան ավելի բարձր է հնչում պետությունից հրաժարվողի ու պետության բռնազավթողի դեմ չպայքարողի մեր ձայնը, այնքան ավելի է այն խլանում համաշխարհային քաղաքականության ականջներում:
Այսօր մենք գրեթե կրկնում ենք նույն պատմական սխալը, որի արդյունքում նաև տեղի ունեցավ Հայոց ցեղասպանությունը:
Կրկնում ենք՝ կրկին չհասկանալով, ավելի ճիշտ՝ հասկանալով, բայց հասկանալ չհամարձակվելով, որ Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական շահը պատմական որոշակի պարբերականությամբ զոհեր է պահանջում այս տարածաշրջանում: Ու հասկանալով կամ ոչ, մենք հերթական անգամ գնում ենք զոհաբերության, որի պատմական հեռանկարը, լավագույն դեպքում, կարող է լինել 100 տարի հետո հայ գաղթականների սերունդներին պապերի ցեղասպանությունը ոգեկոչելու «ազգապահպան» հնարավորության ժառանգումը:
Մենք չենք կարողանում, գուցե չենք ուզում հաղթահարել զոհի, ցեղասպանվածի հոգեբանությունը, ինչը, որքան էլ անհեթեթ հնչի, հեշտացնում է կյանքը: Իշխանավորի դեպքում՝ անկարողությունն ու ապաշնորհությունն արդարացնելու իմաստով: Ընդդիմադիրի համար՝ պատմական արդարությունը չվերականգնելու հարցում իշխանությանը քննադատելու տեսանկյունից:
Ազգայնականի պարագայում՝ ծովից ծով երազելու ու այդ երազանքով՝ «հայապահպանության» գործի համար փողից չզրկվելու առումով: Հաստիքային հայրենասերի ու պալատական մտավորականի համար՝ ելույթներում ավելի լալահառաչ կլկլացնելու, երբեմն՝ դրա համար մրցանակների արժանանալու հնարավորությամբ… Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի ամենամեծ տուրքն այնպիսի պետության կայացումն է, որը կարող է իր քաղաքացիներին ոչ միայն պաշտպանել որևէ օտարի ցեղասպանությունից, այլև առաջին հերթին՝ չիրականացնել ոչ ֆիզիկական ցեղասպանություն սեփական ժողովրդի նկատմամբ:
Այսօր յուրաքանչյուրս պարտավոր ենք մեզ հարցնել՝ որքանո՞վ ենք կատարել մեր այդ պարտքը Հայոց ցեղասպանության նահատակների հիշատակի առաջ: Դժբախտաբար, միակ պատասխանը մեկ րոպե լռությունն է: Մենք առայժմ կարողացել ենք միայն դա: Ու այդպես՝ արդեն հարյուր տարի:
