Հայաստանը նեղ վիճակում է, և մեր՝ նման դիրքորոշումը հասկանալի է
Հարցազրույց ՀՀ նախկին վարչապետ, ԱԺ պատգամավոր Հրանտ Բագրատյանի հետ
– Միջազգային ասպարեզում իրադրությունը լարվում է. նախօրեին ԱՄՆ-ը հայտարարեց Ռուսաստանի «Ռոսիա» բանկի և մի շարք չինովնիկների հանդեպ պատժամիջոցներ կիրառելու մասին: Նշվում է, որ սա դեռ սկիզբն է: Ձեր գնահատականով` համաշխարհային իրավիճակի սրացումը Հայաստանի վրա ինչպե՞ս կազդի:
– Միանշանակ` բացասական: Բոլոր տեսակի պատժամիջոցները, որոնք կվատացնեն տնտեսական դրությունը մեր գործընկերների մոտ, իհարկե, նաև Հայաստանի վրա բացասական ազդեցություն կունենան:
– ԱԺ ՀԱԿ խմբակցության ղեկավար Լևոն Զուրաբյանը հայտարարել էր, որ ՀԱԿ-ը ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքի կողմնակից է, ըստ էության, կրկնելով մոտավորապես նույն միտքը, ինչ Սերժ Սարգսյանը հայտնել էր Վլադիմիր Պուտինի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ: Դա Լևոն Զուրաբյանի անձնակա՞ն տեսակետն է, թե՞ Հայ ազգային կոնգրեսի:
– Ես ինչպե՞ս կարող եմ դա ասել՝ ՀԱԿ-ի՞ տեսակետն է, թե՞ ոչ: ՀԱԿ խմբակցությունը ներկայացնում է այն հին քաղաքական ուժը, որն այսօր չկա: Այսինքն` այդ քաղաքական հարցը ՀԱԿ-ին չի վերաբերում: Թերևս, այն ՀԱԿ կուսակցության կարծիքն է:
– Ղրիմի հարցով Հայաստանի հայտնած դիրքորոշման վերաբերյալ ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի դեսպանները «ցավ» արտահայտեցին: Ինչպե՞ս եք գնահատում դիվանագիտական այս ազդակները: Մարտի 1-ի հանրահավաքում, ի դեպ, Դուք բավականին խիստ արտահայտվեցիք ԱՄՆ դեսպան Ջոն Հեֆերնի մասին:
– Ես խիստ չեմ արտահայտվել, ես մարտի 1-ին շատ կոնկրետ եմ արտահայտվել հարգարժան դեսպանի՝ կուտակայինի մասով արված արտահայտությունների առնչությամբ: Հիմա էլ եմ ասում, որ ընդհանրապես որևէ երկրի դեսպանի խնդիրը չէ Հայաստանի ներսում կուտակային բարեփոխումների մասին խոսելը: Մանավանդ, որ ցանկացած այլ երկրում այդ բարեփոխում կոչվածը բոլորովին այլ է, քան թե Հայաստանում: Եթե մեր դեսպանը Գերմանիայում խոսեր Գերմանիայի կենսաթոշակային բարեփոխումներից, ես կարող եմ պատկերացնել, թե ինչ կլիներ նրա հետ:
Իսկ ինչ վերաբերում է գնահատականին, պարզապես հասկանալի է, որ Հայաստանը նեղ վիճակում է, մենք ունենք Ղարաբաղի խնդիր, որն ինքնորոշման խնդիր է, և մեր` նման դիրքորոշումը հասկանալի է:
– Տեսակետ կա, որ Ղարաբաղը կարող է հետևել նախադեպին և դիմում ներկայացնել` Հայաստանին միանալու համար: Հավանական համարո՞ւմ եք սա:
– Չէ, չեմ համարում, որովհետև աշխարհն ինքնորոշումը որպես նախադեպ չի ընդունի: Ինքնորոշման իրավունքը միջազգային նորմ է, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում այն համընդհանուր դարձնել: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ այդ ինքնորոշման իրավունքի սահմանները չեն երևում, ու դա կարող է բերել առանձին գյուղերի ինքնորոշման, և այլն: Ղարաբաղի պարագայում հստակ է՝ կար ինքնավարություն, պետականության տարրեր կային, կա պատմական հիմքը դրա հետևում, և այլն, բայց մենք տեսնում ենք, որ միջազգային իրավունքն ինքնորոշման հարցում չի ուզում անցնել միասնական ստանդարտի:
– Մարտի 1-ի հանրահավաքում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նշեց, որ Մաքսային միությանն անդամակցությունն այլևս անշրջելի է: Հաշվի առնելով ներկայիս զարգացումները, Ռուսաստանի անկայուն իրավիճակը, Դուք կարո՞ղ եք համաձայնել այդ կարծիքին:
– Ես իմ կարծիքը հստակ արտահայտել եմ դեռևս նախագահական ընտրարշավից սկսած` նման հարց, ինչպես Մաքսային միությանը կամ Եվրամիությանը երկրի անդամակցությունն է, կարող է լուծվել միայն հանրաքվեի արդյունքում, որպեսզի դառնա իրավական, լեգիտիմ և չդառնա շահարկման առարկա:
– Բրյուսելում Տիգրան Սարգսյանը նախօրեին հայտարարել է, որ ԵՄ-ն` ինքը, Հայաստանին դրդեց դեպի Մաքսային միություն` դնելով «կամ-կամ»-ի պայմանը:
– Երևի ճիշտ կլինի` այդ հարցը տաք եվրոպացիներին: Այսինքն` ինչպե՞ս դրդեցին, ե՞րբ են «կամ-կամ»-ի պայման դրել: Այդ պայմանի պարագան առաջացել է այն բանից հետո, երբ Հայաստանը սեպտեմբերի 3-ին հայտարարել է իր որոշման մասին: Իսկ մինչ այդ այդպիսի հարցադրում չի եղել։ Ճշտեք, գուցե Տիգրան Սարգսյանն ավելի՞ն գիտի:
– Հայաստանում քաղաքացիական շարժումը հետզհետե ուժ է հավաքում, կենսաթոշակային բարեփոխումները միավորել են հասարակության տարբեր շերտերի: Մարտի 22-ի հանրահավաքից ի՞նչ կարելի է սպասել:
– Ես ուրախ եմ, որ շարժումը կայացավ, ես աջակիցներից մեկն եմ և, թող ավելորդ մեծամտություն չնկատվի, 2012 թ. սեպտեմբերից Ազգային ժողովում ես սկսեցի դրա դեմ պայքարել: Ուզում եմ խոսքս ճիշտ ընկալվի, մենք հիմա այս գործում ունենք լուրջ քաղաքական ուժեր և ունենք քաղաքացիական շարժում: Ավելին, քանի որ ընտրված է բարեփոխումների շատ վատ, անհեթեթ տարբերակ, ավելի մեղմ բառ չեմ գտնում, ապա բնական է, որ այն առաջացնում է վրդովմունք:
– Վարչապետը վերջերս երկխոսելու կոչ արեց շարժման ակտիվիստներին, բայց հայտնի է, որ նախկինում նման հանդիպումներ եղել են, որոնք անարդյունք են ավարտվել: Ինչպե՞ս կգնահատեք այդ կոչը, դա հուսահատության վերջին ճի՞չ է:
– Չգիտեմ, չեմ ուզում վարչապետի ամեն քայլը գնահատել: Եթե երկխոսում էր, թող մեզ հետ երկխոսեր 2012-ի աշնանը: Ստացվում է, որ այս վարչապետն ու իշխանությունը մի տեղ մի վտանգ են տեսնում, անմիջապես հիշում են «երկխոսել» բառը:
– Ձեր կարծիքով` ո՞ւր կհասցնի այս շարժումը:
– «Դ!ԵՄ ԵՄ»-ը քաղաքացիական նախաձեռնություն է: Այն ծագեց և՛ տնտեսական, և՛ քաղաքական պայքարի արդյունքում: Շարժումը պարզապես կխորացնի, վեր կհանի այդ ռեֆորմի ամբողջ անհեթեթությունը: Հնարավոր սահմանն այն է, որ կկասեցվի կուտակայինի կիրարկումը:
– Բայց դա հնարավոր համարո՞ւմ եք, ասում են, որ իրենք 10 տարի աշխատել են, միջազգային կառույցներն այդքան ֆինանսավորել են…
– Պարզվեց` այնպիսի սխալներ կան, որ, դրան այլ անվանում չունեմ, գործ ունենք անհեթեթության, տնտեսագիտական նոնսենսի հետ: Այսպիսի սխալներ չեն անում: Դրանք խոսում են տնտեսագիտական տարրական գրագիտության պակասի մասին:
– Չորս քաղաքական ուժերը միացել են շարժմանը, նաև ապրիլի 28-ին պատրաստվում են կառավարությանն անվստահության հարցը բարձրացնել Աժ-ում: Ձեր կարծիքով` Սերժ Սարգսյանը կարո՞ղ է ռազմավարական քայլ անել, և ինքը նախաձեռնել կառավարությունը ցրելու գործընթացը` հիմնվելով անցած տարի արձանագրված տնտեսական վատ ցուցանիշների վրա:
– Հնարավոր է, և ոչ միայն անցած տարվա, այլև այս տարվա 2 ամիսների տվյալներն են խայտառակ: 2 % տնտեսական աճ է գրանցել Ազգային վիճակագրական ծառայությունը, այն էլ ստացել են գյուղատնտեսության, ֆինանսների ու ծառայությունների ոլորտներում թվերի մանիպուլյացիայով: Միայն արտաքին առևտրաշրջանառությունը պակասել է 6%-ով, արտահանումը` 3.2%-ով։ Կարող են ասել` արտահանումն «առաջանցիկ զարգանում» է: Կամ ասում են` «հիմա զարգացնում ենք արդյունաբերությունը», բայց արդյունաբերության անկումը 2 ամսում 5% է: Մենք այս տարի էլ կունենանք խայտառակ տարի: Սերժ Սարգսյանը կարող է դրանում չկասկածել:
– Եթե կառավարությունն, ի վերջո, հրաժարական տա, գա այլ կառավարություն, ի՞նչ քայլեր պետք է անի, որ երկիրը տնտեսական ճգնաժամից դուրս բերի: Մի քանի կետ կնշե՞ք:
– Դուք հարցնում եք մի մարդու, որ հազար հատ ծրագրեր ունի գրած: Առաջինը` պետք է ցրենք (ապակենտրոնացնենք) տնտեսությունը, մանր բիզնեսի դերը բարձրացնենք, ամբողջ հարկային դաշտը վերանայենք: Երկրորդ` պետք է վերաբաշխենք ֆինանսական ռեսուրսները, զարգացնենք այլ ֆինանսական ինստիտուտներ, այլ ոչ թե ամեն ինչ այսպես միանվագ տալ բանկերի ձեռքը: Երրորդ՝ պետք է ստեղծենք պետական ներդրումային գործիքներ, պետության հետ առնչվող գործընկերության, բայց հանրայնության հիմունքների վրա, այսինքն` հանրությունը պետք է մասնակցի դրան: Չորրորդ` հանրաքվեի հիման վրա պետք է որոշենք ՄՄ-ին անդամակցության հարցը և ընտրենք տնտեսական ռազմավարություն։ Հինգերորդ` մենք պետք է կանգնեցնենք արտագաղթը:
