«Զուտ ընտրությունների միջոցով տապալել բռնապետին` հնարավոր չէ. գոնե այս պահի դրությամբ»
Հարցազրույց ՀՀ ԱԺ նախկին փոխնախագահ, ՀԱԿ նախկին անդամ Կարապետ Ռուբինյանի հետ
– Ի՞նչ վերաբերմունք ունեք Վարդան Օսկանյանի դեմ հարուցված գործի նկատմամբ և նրան որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին ԱԺ մեծամասնության կողմից ընդունված ՀՀ գլխավոր դատախազի միջնորդության մասին: Եվ, ըստ Ձեզ` այս ամենը քաղաքական շարժառիթներ ունի՞:
– Վերաբերմունքս բազմաշերտ է և բազմերանգ` սկսած նրանից, որ չեմ վստահում հետաքննություն վարող մարմնին` Ազգային անվտանգության քննչական վարչությանը, չեմ վստահում գլխավոր դատախազին, ով ներկայացրեց միջնորդագիրն ԱԺ-ում: Պատճառը հասկանալի է, որովհետև ինքս նրանց հետ շփվելու և տուժելու դառը փորձ ունեմ, և ինձ համար որևէ դժվարություն չի ներկայացնում պատկերացնել, որ գործը ծայրից ծայր կարող է շինծու լինել: Մյուս կողմից` նաև Օսկանյանի նկատմամբ վերաբերմունքս խիստ բացասական է` պայմանավորված Մարտի 1-ի հայտնի իրադարձությունների ժամանակ նրա դերակատարությամբ: Սակայն այս բոլորը չի խանգարում ինձ արձանագրելու, որ, իհարկե, հետապնդումը քաղաքական է, որովհետև նաև կասկած չունեմ, որ, եթե Օսկանյանը մնար Սերժ Սարգսյանի թիմակիցը, ապա իրեն, ինչպես շատ-շատերին, կներվեր շատ ավելի վատ բաներ, քան հիմա մեղսագրվում է իրեն:
– Որոշ ընդդիմադիրներ և վերլուծաբաններ կարծում են, որ սա պարզապես քաղաքական տեխնոլոգիաների կիրառում է, որի նպատակը` Օսկանյանին և, հետևաբար, նաև ԲՀԿ-ին ընդդիմություն դարձնելն է: Սա որքանո՞վ է տրամաբանական:
– Այդպիսի կարծիք իրավունք ունի գոյություն ունենալու, բայց ես չեմ կարծում, որ նույն Վարդան Օսկանյանը հանուն դրա այսպիսի նվաստացումների կգնար: Այդ նույն խնդիրը կարելի էր ավելի անցավ ձևով լուծել. այդ դեպքում ինչո՞ւ այդ ձևով չի լուծվում, այլ այսպիսի կոպիտ մեթոդաբանություն է կիրառվում: Այն, որ արդյունքում ամեն ինչ արվում է, որ «Բարգավաճ Հայաստանը» ժողովրդի գիտակցության մեջ ամրապնդվի որպես ընդդիմադիր ուժ, դա ակնհայտ է: Կարո՞ղ է Օսկանյանը խաղալիք լինել այս պրոցեսի մեջ, այսինքն, օրինակ, որպես շախմատային զինվոր` կարող է, չի բացառվում, որ իր կամքից անկախ է ներքաշվել դրա մեջ: Սակայն այնքան էլ հակված չեմ հավատալու այդ տարբերակին: Ավելի հավանական եմ համարում, որ այս ամենն արվում է ԲՀԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանին ինչ-որ բան հասկացնելու ու պարտադրելու համար:
– Իսկ ի՞նչ դեր ունեն այս հարցում գերտերությունները, առավելևս, եթե հաշվի առնենք, որ Վ.Օսկանյանը միշտ ընկալվել է` որպես ավելի շատ արևմտյան հայացքներ ունեցող գործիչ, սակայն հոկտեմբերի 2-ին հայտնի դարձավ, որ նրա պաշտպանությամբ հանդես է եկել նաև Ռուսաստանի հայերի միությունը: Սա կարո՞ղ ենք կապել ԲՀԿ-ի ռուսամետ կողմնորոշման հետ:
– Նախ` ես միանշանակ չէի պնդի, որ բոլորը և միշտ Օսկանյանին ընկալել են որպես արևմտամետ գործիչ, որովհետև, երբ նայում ենք նրա գործունեությանը, ապա նրա պաշտոնավարման ընթացքում ոչ մի ամերիկամետ բան չենք տեսնում: Էդ ի՞նչ արևմտամետ գործեր է արել` լինելով արտգործնախարար, էդ ո՞նց էր, օրինակ, պաշտպանում ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և ազատականության եվրոպական, համամարդկային արժեքները:
Եթե նայում ենք իր գործունեությանը, նա ավելի շուտ «քյարթու», սովետական տիպի կարիերիստ, չինովնիկ գործիչ է եղել իր պաշտոնում: Պաշտոնը լքելուց հետո, իհարկե, էական փոփոխություններ է կրել և` շատ արագ, որը նույնպես վստահություն չի ներշնչում, որովհետև, եթե պաշտոնաթողությունն այդքան արագ տրանսֆորմացիաներ է առաջացնում մարդու մեջ, ուրեմն` հաջորդ պաշտոնը ստանձնելուց նույնքան արագ հակառակ տրանսֆորմացիաների կարող ենք սպասել:
Այսինքն` հստակ սկզբունքներ և հավատամքներ ես այդ մարդու մոտ չեմ տեսնում: Հիմա անդրադառնամ Ռուսաստանի հայերի միության հայտարարությանը, որը «Regnum»-ում հայտնվեց. եթե դա իրոք այդպես է, ապա, իհարկե, միանշանակ պետք է դա կապել «Բարգավաճի», այսպես ասած, եվրասիական «կարմրուկի» հետ: Մյուս կողմից` մենք տեսանք նաև բավական ակտիվ աջակցություն, չասեմ` Արևմուտքի կողմից, այլ «Վաշինգտոն փոստի» և մեր երկու այլ հարգված հայրենակիցների` Ատոմ Էգոյանի և Սերժ Թանգյանի կողմից, ովքեր, անշուշտ, անձնական կապեր ունեն Վ.Օսկանյանի հետ:
Բայց նաև, եթե մինչև վերջ արդարամիտ լինեմ, պետք է գովասանքի խոսքեր ասեմ «Սիվիլիթաս» կազմակերպության գործունեության մասին: Եվ այդ առումով` պաշտպանության արժանի են, որովհետև, փառք Աստծո, դեռ Օսկանյանը չի հասցրել ամբողջովին ծառայեցնել կազմակերպությունը «Բարգավաճին», և, ըստ էության, «Սիվիլիթասի» գործունեությունը դրական է թե՛ անկախ մամուլի, թե՛ այլընտրանքային կարծիքներ ներկայացնելու առումով: Ես էլ շատ կափսոսամ, եթե «Սիվիլիթասը» կործանվի: Ուրիշ օժանդակություն Արևմուտքից, ճիշտն ասած, չեմ տեսել: «Վաշինգտոն փոստի» սյունակագրի գնահատականները մեծամասամբ կիսում եմ:
– Իսկ հնարավո՞ր է, որ Վ.Օսկանյանի դեմ գործն ազդանշան լինի` ուղղված Արևմուտքից ֆինանսավորվող կազմակերպությունների կասեցմանը, քանի որ Վ.Օսկանյանը մեղադրվում է ԱՄՆ-ից փոխանցված գումարների յուրացման մեջ:
– Չեմ կարծում, այստեղ իրենք խնդիր ունեն Օսկանյանի հետ` որպես անձի, և Ծառուկյանի հետ: Չեմ կարծում, որ դա պետք է տարածել ամբողջ հասարակական կազմակերպությունների ոլորտի վրա, չնայած հասարակական կազմակերպությունների գործիչները միշտ էլ պիտի հաշվի առնեն, որ, եթե ոչ իշխանահաճ գործունեություն են ծավալում, և այդ գործունեությունը շատ մեծ անհանգստություն պատճառի իշխանություններին, ապա միշտ էլ մի գործ կարող են սարքել նրանց գլխին` թե՛ անհատապես, թե՛ կազմակերպության վրա: Այդ փորձն այս իշխանությունները վաղուց ունեն:
– Իսկ ընդդիմադիր ուժերի և, մասնավորապես, ՀԱԿ-ի կեցվածքն Օսկանյանի հարցի նկատմամբ, նրանց չմասնակցելը քվեարկությանը, և Օսկանյանի հանդեպ դիրքորոշման մեջ Նիկոլ Փաշինյանի ընդգծված տարբերությունն իր կուսակիցների համեմատ ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Դե, այդտեղ գնահատելու ի՞նչ կա: Չմասնակցելը` պարզ է` ընդհանուր որոշում էր. ընդդիմադիր բոլոր խմբակցությունները պայմանավորվեցին և չմասնակցեցին և ճիշտ արեցին, չնայած որ` բոյկոտը չստացվեց: Սակայն դա նորմալ է: Նորմալ կլիներ նաև այն, եթե, օրինակ, այդ բոյկոտի պահը չլիներ, նաև մասնակցել քվեարկությանը և դեմ քվեարկել սկզբում ասված պատճառներով, որ գլխավոր դատախազն` ինքը, մի շարք քրեական հոդվածներով պետք է անցնի և որևէ բարոյական իրավունք չունի այդ պաշտոնը վարելու և խորհրդարանում որևէ պատգամավորի հարց բարձրացնելու: Իսկ Ն.Փաշինյանը չի թաքցրել և դեռ ամիսներ առաջ հրապարակավ է ասել իր մոտեցումը, որն, օրինակ, ես չեմ կիսում: Բայց դա իր իրավունքն է, և լավ էլ ելույթ ունեցավ, ինչը շատ լավ ընկալվեց:
– Անդրադառնանք գալիք նախագահական ընտրություններին: Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ է իր առաջադրման մասին մինչ օրս լռում ՀԱԿ առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, և ընդհանրապես` ինչի՞ն է սպասում ՀԱԿ-ը:
– Ինձ թվում է` ոչնչի էլ չի սպասում: Իսկ լռում է այն պատճառով, որովհետև չի տեսնում որևէ նախադրյալ` ընտրվելու կամ պայքարի մեջ մտնելու համար:
– Պարոն Ռուբինյան, գաղտնիք չէ, որ արտաքին ուժերը Հայաստանի ներքաղաքական դասավորությունների վրա շատ հաճախ` մեծ, իսկ երբեմն էլ` վճռական ազդեցություն են ունենում: Այս դեպքում հնարավո՞ր է, որ ՀԱԿ-ը որևէ ազդանշան կամ աջակցություն է սպասում դրսի ուժերից, եթե նաև իրական համարենք այն լուրերը, թե Լ.Տեր-Պետրոսյանը բանակցում է ռուսական իշխանությունների հետ` ռուսամետ ԲՀԿ-ի աջակցությունը ստանալու համար, իսկ ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանը վերջերս մեկնել էր Մոսկվա:
– Նախ` պետք է չհամաձայնեմ այն մտքի հետ, որ շատ մեծ է դրսի ազդեցությունը: Իհարկե, շահագրգռված երկրները, մանավանդ` գերտերությունները, լծակներ միշտ ունենում են թե՛ ամենակոպիտ` ազդեցության գործակալների ներդրման միջոցով, թե՛ այլ` ավելի քաղաքակիրթ եղանակներով: Բայց եթե տվյալ երկրում տվյալ ուղղվածության ուժ չկա կամ չի գոյանում և ազդեցություն ձեռք չի բերում, այլ երկրից չեն կարող բերել, արհեստականորեն ինչ-որ ուժեր ստեղծել: Տեղում պետք է նախադրյալներ լինեն:
Ինչ վերաբերում է նրան` Լ.Տեր-Պետրոսյանը սպասո՞ւմ է աջակցության դրսից, թե՞ ոչ, ես չեմ ուզում իր փոխարեն ինչ-որ հայտարարություններ անել: Համենայնդեպս, նախորդ ժամանակաշրջանում իր հրապարակային ելույթներում բավական ակնհայտորեն երևում էր, որ նա ռևերանսներ է անում դեպի Ռուսաստան: Ձեր նշած գործչի (Լ.Զուրաբյան) կապը ռուսական ինչ-ինչ շրջանակների հետ նույնպես գաղտնիք չի եղել, և այդ այցելությունները Մոսկվա պարբերաբար են եղել: Թե ի՞նչ են խոսում այնտեղ, ի՞նչ են պայմանավորվում, Ձեզ համար գուցե հետաքրքիր է, բայց ինձ համար հետաքրքիր չէ (ծիծաղում է.- Ա.Ս.) :
Այդ վեկտորի վրա հնարավո՞ր է ինչ-որ դաշինք ԲՀԿ-ի և Կոնգրեսի միջև, այդ էլ գաղտնիք չէ. ասել են, որ հնարավոր է: Լ.Տեր-Պետրոսյանը երկու թե երեք ելույթներ նվիրեց այդ թեմային, որտեղ բաց ձևով ասաց, որ դա հնարավոր տարբերակ է: Հնարավո՞ր է, որ ԲՀԿ-ն պաշտպանի Լ.Տեր-Պետրոսյանի թեկնածությունը, շատ քիչ հավանական է: Հնարավո՞ր է, որ Կոնգրեսը պաշտպանի Գագիկ Ծառուկյանի թեկնածությունը, համարյա նույն հավանականությունն այդտեղ կա:
Ուրեմն, երևի ինչ-որ մի այլ ձևաչափ պետք է մտածեն: Չմանրամասնեմ, թե ինչո՞ւ է դա անհավանական: Ճիշտ է, ինչքան էլ այդպիսի անբարոյական երևույթների հանդիպում ենք քաղաքականության մեջ, բայց, միևնույն է` շատ արտառոց կլինի, եթե ՀԱԿ-ը պաշտպանի Ծառուկյանի թեկնածությունը: Իսկ եթե Ծառուկյանը պաշտպանի ՀԱԿ-ի ներկայացուցչի թեկնածությունը, նույնպես արտառոց կլինի, որովհետև կստացվի, որ Կոնգրեսի թեկնածուն օլիգարխիայի թեկնածու է դառնում:
– Փաստորեն, Ձեր նշած` ՌԴ-ի հետ Տեր-Պետրոսյանի ռևերանսնե՞րն են բացատրում ՀԱԿ-ի ձգտումը` իր կողմը քաշելու ռուսական կողմնորոշում ունեցող ԲՀԿ-ին:
– Ո՛չ, այդտեղ կա ավելի խորքային բացատրություն, ինչը կապված է այն հանգամանքի հետ, որ ինչ-որ հայտնի պահից սկսած` բաց հայտարարվեց, որ Կոնգրեսը միայնակ ի վիճակի չէ իշխանափոխություն անելու: Չհայտարարվեց, բայց նաև ակնհայտ դարձավ, որ որևէ հակում չունի պայքարը շարունակելու, և այսպես սկսվեց ինչ-որ փնտրտուք: Ոմանք դա անվանում են` պայքարի նոր ճանապարհների փնտրտուք, ես դա ավելի շուտ կանվանեի` պայքարը արժանապատվորեն ավարտելու ճանապարհի փնտրտուք: Եվ այդ զարգացման ծիրի մեջ կարող ենք դիտարկել նաև չստացված երկխոսությունն իշխանության հետ, նույն այդ «քաղաքագիտական վերլուծությունը»` «Բարգավաճի» հետ կապված, ինչ-որ տեղ` նաև դաշինքի ստեղծումը խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ և խմբակցություն ստեղծելը խորհրդարանում:
Այս բոլորը տեղավորվում են պայքարը դադարեցնելու և ինչ-որ արժանապատիվ ձևով դուրս գալու եղանակների մեջ: Ես ԲՀԿ-ի հետ սիրախաղերի պատճառն այդտեղ եմ տեսնում, ոչ թե նրանում, որ հայտարարվում էր, թե «դրանով մենք փորձում ենք ճեղքել իշխանական բուրգը և փորձում ենք իշխանական մի ճյուղի միջոցով իշխանության մյուս ճյուղի հերն անիծելգ», ինչին, ինչպես տեսանք, ժողովուրդը չհավատաց և ընդդիմադիր շարժմանը, փաստորեն, զրկեց իր օժանդակությունից:
– Իսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողմից պատգամավորական մանդատը չվերցնելու և նախագահական ընտրություններում նրա թեկնածությանն ընդհանրապես ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
– Ճիշտ է ասել` հավանական թեկնածություն, որովհետև, ըստ օրենքի` դեռ թեկնածուներ չունենք: Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողմից մանդատ չվերցնելն ակնհայտորեն կապված էր նախագահական մրցավազքին նրա մասնակցելու մտադրության հետ: Ր. Հովհաննիսյանի հավանական առաջադրմանը լավ եմ վերաբերվում. նախ` մարդկայնորեն եմ լավ վերաբերվում իրեն, երկրորդը` իր այդ վերջին հայտարարության մեջ առանձնացված կետերում խորհրդարանական կառավարման համակարգին անցնելու մասին խոսեց, բազմիցս նշել եմ, որ ես էլ եմ դրա ջատագովը:
Այսինքն` սահմանադրական խորը բարեփոխումների մասին է խոսքը, ըստ էության, 4-րդ հանրապետության ստեղծման գաղափարն է, որը ես նույնպես լիովին կիսում եմ և շատ հավանական եմ համարում, որ հենց դրա համար կօժանդակեմ իրեն: Ցավոք սրտի, պարոն Հովհաննիսյանը հասարակության մեջ հասկացված լինելու, ընկալելիության խնդիր ունի, որը չի կարողանում ոչ մի կերպ հաղթահարել, չգիտեմ` ո՞րն է պատճառը. իր խորհրդականներին չի՞ լսում, թե՞ ուղղակի չի կարող ինքն իրեն վերափոխել: Բայց կա նրան համակրողների մի ստվար զանգված, որն ամեն անգամ հիասթափվում է մատուցվող նյութի կամ գործողությունների ոչ պարզ և ոչ հստակ լինելուց: Այս խնդիրը նա պետք է ինչ-որ ձևով հաղթահարի:
– Սակայն Ր.Հովհաննիսյանն արդյո՞ք կարող է իրական մրցակից լինել գործող նախագահին:
– Այստեղ Դուք արդեն պետք է ասեք` ո՞ր պայմաններում կարող է իրական մրցակից լինել: Եթե խոսում ենք արդեն կայուն ավանդույթ դարձած, կեղծվող ընտրությունների մասին, որտեղ ամբողջությամբ օգտագործվում է իշխանական ռեսուրսը և ապօրինի ձեռք բերված ֆինանսական ահռելի միջոցները, ապա այդ իրավիճակում ոչ ոք չի կարող ռեալ մրցակից լինել ավազակապետության բուրգի ղեկավարին: Բայց եթե խոսենք այն մասին, թե ինչ-որ հրաշքով կարող են լինել գոնե մի փոքր արդար ընտրություններ, ապա Սերժ Սարգսյանն ընդհանրապես ոչ մի շանս չունի, և նրա ցանկացած այլ մրցակից, կարելի է ասել, որ շատ իրական մրցակից է:
– Իսկ եթե այդ հրաշքը տեղի չունենա, և ներկա իրողությունները պահպանվեն, հավանական թեկնածուներից որևէ մեկը կարո՞ղ է իրական այլընտրանք լինել Ս.Սարգսյանին:
– Այս պահին ընտրությունների միջոցով ես չեմ տեսնում, թե ինչպե՞ս կարելի է Ս.Սարգսյանին տապալել: Ընտրությունները կարող են մի շարժման, մի իշխանափոխական գործընթացի ընդամենը մի դրվագ հանդիսանալ, բայց զուտ ընտրությունների միջոցով տապալել բռնապետին` հնարավոր չէ. գոնե այս պահի դրությամբ:
