Ի հակառակ վարչապետի լավատեսության` բնակարանների վաճառքը կրճատվել է։ Այն էլ ոչ թե՝ 1-2, այլ՝ 7,6 տոկոսով։ Այս տարվա հուլիսին Հայաստանում 122-ով քիչ բնակարան է վաճառվել։ Ու դա վկայում է բնակարանային շուկայում առկա պասիվացման մասին։ Մի բան, ինչը տեղի է ունեցել հատկապես մայրաքաղաքի հաշվին։
Արձագանքելով մեր հարցին, թե ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի տարեդարձը շնորհավորողների ցանկում կային նաև հայ խոշոր գործարարներ, որոնք պոտենցիալ ներդրողներ կարող են համարվել, արդյո՞ք նրանք ներդրումներ կանեն՝ հաշվի առնելով քաղաքական իրավիճակը՝ Գ. Մակարյանը նշեց. «Բնականաբար ո՛չ, կսպասեն, կուզեն՝ պարզվի խնդիրը»:
Երբ իշխանափոխությունից հետո Նիկոլ Փաշինյանի ձևավորած կառավարությունն անթաքույց խրախուսում էր Ամուլսարի հանքի շահագործման դեմ ակցիայի մասնակիցներին, հավանաբար չէր էլ գիտակցում, թե դա հետո ինչ պատուհաս է դառնալու իր համար։ Եվ ինչո՞ւ միայն իր, ամբողջ երկրի համար։
168.am-ի տեղեկություններով՝ մի քանի ամիս առաջ այն որոշ արտադրանք տվել է, սակայն այժմ ձեռնարկությունը կրկին կանգնած է և կրկին վերազինման խնդիր է լուծում: Ընդ որում՝ զգալի կրճատել է աշխատակիցներին. ապրիլ-մայիսին գործարանն ունեցել է 6-11 գրանցված աշխատակից, հունիսին՝ 59, իսկ հուլիսի դրությամբ՝ ընդամենը 18:
Պետական մակարդակով այսօր Հայաստանում ներդրողները տեռորի են ենթարկվում։ Ու այդքանից հետո ուզում ենք, որ մարդիկ փող բերեն Հայաստան ու տնտեսական ծրագրեր իրականացնեն։
Կասկած հնչեցնողները կոնկրետ գործարարներ էին, ում ձեռնարկությունները կարելի է գտնել երկրի 1000 խոշոր հարկատուների ցանկում: Ես առաջարկում եմ այդ ցանկում փնտրել «Ձյունիկ սառնարան» ՍՊԸ-ի հարկային մուծումները: Տեղյակ պահեք` եթե գտաք:
«Ավելի լուրջ խնդիրներ կան։ Այլ երկրների հարկային օրենսդրությունը շատ ավելի լոյալ ու թեթև է, քան մեր երկրում։ Դրա համար գնում են այնտեղ, որտեղ հեշտ է աշխատելը, հարկային դաշտն ավելի թեթև է, ավելի քիչ հարկ են մուծում»։
Տեսնես ինչի՞ց է, որ ամբողջ աշխարհում քաղաքագիտական միտքը մարդկության գոյության մի ամբողջ դարաշրջան համառորեն դոփում է տեղում:
Ինչպես ժամանակին շատ ճիշտ նկատում էր Նիկոլ Փաշինյանը, այն, ինչ ցույց են տալիս վիճակագիրները, գնաճի իմիտացիա է։ Կարագը թանկանում է, միսը թանկանում է, հացը թանկանում է, շատ այլ առաջին անհրաժեշտության սննդամթերքներ թանկանում են, բայց ասենք` սոխը կամ սխտորն էժանանում է, և արդյունքում ունենում ենք ցածր գնաճ։
«Լիդիանը» Տորոնտոյի բորսայում ցուցակված ընկերություն է, որն ունի տարբեր ինստիտուցիոնալ և այլ բաժնետերեր, վարկատուներ: Դրանց մի մասն ամերիկյան, բրիտանական կամ այլ երկրների խոշոր կազմակերպություններ են:
Նույնիսկ Ամուլսարի ծրագրի վերականգնումն այլևս հիմք չէ Հայաստանի ներդրումային միջավայրի նկատմամբ արտաքին ներդրողների, առանց այն էլ՝ ցածր վստահությունը հետ բերելու համար։ Դրա համար դեռ երկար ժամանակ կպահանջվի։
«Դժվար է ասել, թե ՀԴՄ-ների հետ կապված խնդիրը լուծվել է, ուղղակի հայտարարվեց, որ չեն տուգանելու, մինչև այդ ընկերությունները կներկրեն ՀԴՄ սարքեր և վստահ կլինեն, որ հասանելիությունը կա»։
Գյուղատնտեսությունը դարձել է Հայաստանի տնտեսության աքիլեսյան գարշապարը։ Երբ այն հանում ենք ցուցանիշներից, տնտեսության վիճակագրական պատկերը բարելավվում է, իսկ երբ ներառում ենք, սկսում է վատանալ։
Մինչ հասարակությունը վերջին օրերին երկփեղկվել և ակտիվորեն քննարկում է կառավարության համառ ջանքերով Ամուլսարի շուրջ ծագած «հակամարտությունը», հանքարդյունաբերության ծավալները Հայաստանում շարունակում են ոչ պակաս բարձր տեմպով ավելանալ։
Որքան էլ Նիկոլ Փաշինյանը փորձում է տպավորություն ստեղծել, թե կառավարությունը լուրջ քայլեր է անում աշխատավարձերն ավելացնելու ուղղությամբ, վիճակագրական տվյալները չեն ենթարկվում այդ տրամաբանությանը։ Դրանք վկայում են, որ աշխատավարձի աճը Հայաստանում իշխանափոխությունից հետո նույնքան դանդաղ է տեղի ունենում, ինչքան իշխանափոխությունից առաջ էր։ Այս առումով էական բան չի փոխվել։
Պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրում է, որ այս տարվա հուլիսի 1-ի դրությամբ, նախորդ տարվա նույն օրվա հետ համեմատած, մեր հայրենակիցներից 8200 մարդ լքել է բիբլիական հայրենիքը։ Պաշտոնական վիճակագրության լեզվով դա ձևակերպվում է այսպես․ «Մշտական բնակչությունը հուլիսի 1-ի դրությամբ նվազել է 8200 մարդով»։ Այսօրվա համար՝ այսքանը։
Հայաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միության խորհրդի անդամ, միջազգային բեռնափոխադրումներով զբաղվող «ԱՊԱՎԵՆ» ընկերության տնօրեն Գագիկ Աղաջանյանը, սակայն, կարծում է, որ բյուջեի հավելյալ մուտքերը հիմնականում ապահովվել են ներկրված ավտոմեքենաների հաշվին:
Պետական եկամուտների կոմիտեն տուգանել է «Ֆլեշ» ընկերությանը՝ 1 մլն 938 հազար դրամով՝ առանց փաստաթղթերի ապրանք մատակարարելու համար: ՊԵԿ կայքի համաձայն՝ նույն պատճառով մոտ 1 մլն դրամ տուգանվել է նաև «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ին պատկանող «Բութան» ՍՊԸ-ն:
Մեկ տարի շարունակ մարդկանց կերակրել են դատարկ խոստումներով, և հիմա, երբ եկել է համարձակ քայլերի դիմելու, պատասխանատվություն վերցնելու և որոշում կայացնելու պահը, կառավարությունը հայտնվել է ամուլ վիճակում։
Զարմանալի է, որ մեջբերված ցանկում Նիկոլ Փաշինյանը չի ներառել Հայաստանում երբևէ ամենաշատ հանրային հետաքրքրությունը ներկայացնող գործարար Սամվել Ալեքսանյանին պատկանող բազմաթիվ ընկերությունները։ Թե՞ դրանք այլևս հանրային հետաքրքրություն չեն ներկայացնում, քանի որ բարեհաջող տեղավորվել են իշխանության կողքին։
Մինչ վերջերս հրապարակվող տնտեսական վիճակագրությունը ոչ մի ակնարկ չուներ մեր տնտեսության կառուցվածքի փոփոխության մասին: Մինչդեռ իշխանությունները «տնտեսական հեղափոխության» մեկնարկը վաղուց էին տվել:
«Ճիշտ եք ասում, Երևանում կենտրոնացվածությունը, իհարկե, բարձր աստիճան ունի, և դա խնդիր է, ես ընդունում եմ դա»:
Խոշորների մասնաբաժինը նվազել է 9 կետով։ Դա նշանակում է, որ բյուջեի եկամուտների ապահովման հարկային ծանրաբեռնվածությունը խոշորներից տեղափոխվել է փոքրերի վրա։ Իսկ դա վատ է։ Ու խոշորների վճարները ներկայացնելուց, լավ կլիներ, որպեսզի Նիկոլ Փաշինյանն առաջին հերթին անդրադառնար դրան։ Մի բան, ինչը շատ ավելի կարևոր է, քան այն, թե որքանով են ավելացել խոշորների վճարները։
Խնդիրն այն չէ, թե այս գինը բարձր է կամ ցածր նման որակի բազկաթոռի համար: Խնդիրն այն է, թե ինչո՞ւ է ՏՄՊՊՀ-ն շտապել բազկաթոռները գնել առանց մրցույթ հայտարարելու, երբ ինքն է պատասխանատու Հայաստանում մրցակցության համար: Իսկ մեր երկրում կահույքի շուկայում ընտրությունը բավականին մեծ է:
Նախորդ ռազմավարության իրականացման արդյունքում ՓՄՁ-ների քանակը ոչ թե ավելացել է, այլ նվազել՝ 14,790-ով: Այս փաստը, թերևս, պետք է պարզաբանեն 2016-2018թթ. ոլորտի պատասխանատուները:
Հիմա, երբ կան փորձագիտական եզրակացության արդյունքները, և որոնք ըստ էության հայտնի էին նաև նախկինում, մնում է գտնել նաև այն հարցերի պատասխանը, թե ինչի՞ համար էր այս ամենը, և ո՞վ պետք է պատասխան տա ամիսներ շարունակված ձգձգվող այս անհեթեթ իրավիճակի ու երկրին հասցված վնասների համար։
Հիփոթեքային վարկավորման ծավալները շարունակում են աճել: Ազգային հիփոթեքային ընկերության տվյալներով՝ այս տարվա առաջին կիսամյակում հիփոթեքային վարկերի դրամային պորտֆելի ծավալը կազմել է 194 մլրդ 459.14 մլն դրամ:
Եթե Կառավարության ղեկավարը մի թիվ է ասում և նույն Կառավարության կազմի մեջ գտնվող կառույցը բոլորովին այլ թիվ, ապա դրա հետ կապված որևէ մեկնաբանություն չպետք է լինի, այլ երկու կողմերը պետք է տվյալներին ավելի լավ ծանոթանան և հասկանան, թե ինչու են տարբեր թվեր հրապարակում։
«Այն աղբյուրը, որը փաստացի արտահայտում է իրական վիճակը, այդ աղբյուրից ստացած տեղեկատվությունը վերաբերում է միայն առաջին եռամսյակին։ Երկրորդը դեռ չենք ամփոփել, քանի որ դա երկար գործընթաց է: Երկրորդ աղբյուրը Զբաղվածության պետական գործակալությունն է, որտեղ այդ տեղեկատվությունը սահմանափակվում է միայն գրանցված գործազուրկներով։ Միակ բանը, որ մենք կարող ենք անել, նայել երկու թվերը»,- ասաց Լ. Քալանթարյանը։
Տնտեսության կառուցվածքի փոփոխության դեպքում, միության նախագահի խոսքով, նոր ոլորտներ պետք է ավելանային, որոշ ոլորտներ առաջ մղվեին, ինչ-որ ճյուղեր էական դերակատարություն ստանձնեին տնտեսության մեջ, որը չի նկատվում: