Վերլուծություններ

Նախորդ ընտրություններից 2,5 տարի հետո Հայաստանում կրկին արտահերթ ընտրություններ են։ 2018թ. ընտրությունների արդյունքներով իշխանության եկած Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքական թիմը կարճ ժամանակահատվածում հասցրեց ամբողջությամբ ձախողել այն նախընտրական խոստումները, որոնց կատարման համար ստացել էր վստահության քվե։

Երեք տարում ամեն համայնքներում մի քանի հարյուր մետր ասֆալտ ենք փռել, կարծում եք՝ մեծ բան ենք արել։ Քանի՞ նոր հանրապետական նշանակության ճանապարհ ենք կառուցել այս ընթացքում, կամ հիմնովին վերանորոգել։ Միայն ասֆալտ փռելով՝ երկիր չեն կառուցի, տնտեսություն չեն զարգացնի, մարդկանց սոցիալական վիճակը չեն բարելավի։

«Մեռած պոետների հասարակություն» ֆիլմը գուցե չփոխի Ձեր կյանքը, բայց եթե Դուք ունեք սիրտ և առանց մեծ ջանքեր գործադրելու կարողանում եք գտնել դրա տեղը, ապա այն կսկսի այլ կերպ բաբախել սիրո, ազատության, ընկերության, կարեկցանքի յուրաքանչյուր դրսևորումից:

Անցած տարի մարտի վերջից երկրի տնտեսությունը հայտնվեց լոքդաունի վիճակում: Բոլոր քաղաքներում նույնիսկ ներքաղաքային տրանսպորտը չէր աշխատում: Երկրում  աշխատում էին միայն հացի գործարաններն ու արտադրամասերը: Նույնիսկ մթերային խանութներն աշխատանքի հատուկ ռեժիմ ունեին՝ հաճախորդներին բաժանել էին տարիքային խմբերի ու սպասարկման հատուկ ժամեր մտցրել: Նույնիսկ բաց շինարարական աշխատանքներն էին արգելվել:

Հինգ ամսում բյուջեի հարկային եկամուտներն ավելացել են 5,9 տոկոսով։ Ընտրություններից առաջ սա իշխանությունների համար լավ առիթ է  հերթական «մեծագույն» ձեռքբերումը ներկայացնելու համար։ Այլ բան՝ դա ձեռքբերո՞ւմ է, թե՞ ոչ։

Հայաստանի բանկային համակարգում, այսպես կոչված, ոչ ռեզիդենտները կամ օտարերկրացիները բավական մեծ ծավալի ավանդներ ունեն։ Բանկային ավանդների գրեթե 25 տոկոսը նրանց է պատկանում։ Խոսքն ընդհուպ 1 տրիլիոն դրամի կամ շուրջ 2 մլրդ դոլարի մասին է։

Անցած տարվա մարտ-ապրիլի համատարած լոքդաունի ու տնտեսության գահավիժման ֆոնին, այս տարվա նույն ամիսներին պաշտոնական վիճակագրությունը տնտեսական ակտիվության աճ է արձանագրել։ Բայց դա ուրախանալու և տնտեսության վերականգնման մասին խոսելու առիթ չի տալիս։ Այլ կերպ չէր էլ կարող լինել, եթե հաշվի առնենք, որ 2020թ. մարտին ունեինք՝ 4,9, իսկ ապրիլին՝ 17,2 տոկոսանոց անկում։ Նման անկումից հետո, եթե նույնիսկ ոչինչ չարվեր, միայն տնտեսության սահմանափակումների վերացումը բավական էր, որպեսզի աճ արձանագրվեր։

Տնտեսական ճգնաժամի ու սոցիալական դժվարությունների հետևանքով՝ ֆինանսական համակարգում չաշխատող կամ խնդրահարույց վարկերի պորտֆելը կտրուկ ավելացել է։ Դա նկատելի է հատկապես երկարաձգված վարկերի պարագայում։ Խոսքն այն վարկերի մասին է, որոնց սպասարկման ժամկետները, մարման դժվարությունների պատճառով, վերանայվել և երկարացվել են։

Երեք տարի շարունակ գյուղատնտեսությունն անկում է արձանագրում անկման վրա, կառավարությունն ինչ-որ ծրագրեր է իրականացնում, վարկերի սուբսիդավորումից ու այլ աջակցություններից է խոսում, բայց ոչ մի կերպ չենք կարողանում դուրս գալ այդ վիճակից։ Գյուղատնտեսության ոլորտում նույնիսկ հետ ենք մնում 2018թ. մակարդակից։

«Աշնան արևը» ֆիլմում Անահիտ Ղուկասյանը կիրառել է ռուս դերասան, ռեժիսոր, թատրոնի բարեփոխիչ Կոնստանտին Ստանիսլավսկու մեթոդը, «որն արտահայտում է համոզմունք, որ դերասանը ստեղծում է կատարումը, դերասանը հեղինակն է»:

Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության հետ սերտ կապեր ունեցող գործարար Խաչատուր Սուքիասյանը, բաց քաղաքականություն վերադառնալուց առաջ, ընդլայնում է սեփական բիզնեսը։

Շատ կարևոր է մտածել նաև վարկառուների վարկային գրագիտության բարձրացման մասին։ 
Երբեմն մարդիկ վարկեր են վերցնում՝ առանց բավարար հիմքերի։ Երբեմն էլ, իհարկե, պարտադրված են դա անում՝ սոցիալական դժվարություններից ելնելով։ 

Վերջին շրջանում դրսի գնորդները մեծապես պասիվացրել են մասնակցությունը Հայաստանի անշարժ գույքի շուկայում, ինչը նախորդ 2 տարիներին դարձել էր շուկայի ակտիվացման հիմնական գործոններից մեկը։ Այդ երևույթը նկատվեց համավարակի սկզբնական շրջանում, բայց խորացավ հատկապես ղարաբաղյան պատերազմից հետո։

Հայաստանում ու Հայաստանի շուրջ ստեղծված անկայուն իրավիճակը շարունակում է լուրջ ահազանգ ու սպառնալիք լինել՝ ինչպես երկրի, այնպես էլ՝ տնտեսության համար։ Իրենց աթոռներին ամեն գնով կառչած մնալու մոլուցքով տառապող իշխանությունները հասան նրան, որ նույնիսկ պատերազմի ավարտից 6 ամիս հետո եղած մարտահրավերն ու ռիսկերը չեն թուլանում։ Ոչ թե չեն վերանում, այլ չեն թուլանում։

Ինչ է կինոն, եթե ոչ լավագույն հայտնագործություններից մեկը, ինչին կարող էր ընդունակ լինել մարդկային միտքը:

Քարկոծել պետք չէ. սա հոդված է սիրո պատմության մասին, որն ամբողջանում է երկու եթերաշրջան ունեցող «Ֆլիբեգ» սերիալում:

Օտարերկրացիների գործարքները մեր երկրի անշարժ գույքի շուկայում արդեն այլ իմաստ ու ընկալում ունեն: 2019-ից պաշտոնական վիճակագրությունն առանձնացնում և հրապարակում է օտարերկրյա քաղաքացիների վաճառած ու գնած անշարժ գույքը:

Չափազանց բարդ է խոհրդանիշերով բնորոշել մեծ արտիստներին, հատկապես նրան՝ հինգ տասնյակից ավելի կինոնկարներում և թատերական բազմաթիվ ներկայացումներում անմահացած Մհեր Մկրտչյանին: Ինչպիսի անցումներով և շրջադարձային կերպարներով է առանձնանում Մհեր Մկրտչյանի դերասանական կարիերան, դիտարկել ենք «Լուսանկար» (1970) և «Հին օրերի երգը» (1982), «Եռանկյունի» (1967) և «Հայրիկ» (1972) ֆիլմերում նրա կերպարների օրինակով:

Ատոմակայանը մայիսի 15-ից դադարել է էլեկտրաէներգիա արտադրել։ Արդիականացման և շահագործման ժամկետի երկարաձգման շրջանակներում էներգաբոլկը հարկադիր կանգառի վիճակում է։ Կանգառն այս անգամ անհամեմատ ավելի երկար կտևի, քան սովորաբար լինում է ամենամյա պլանային նախազգուշական վերանորոգման և վերալիցքավորման ժամանակ։

«Ազնավուրը կինոյում» միֆը, որքան էլ զարմանալի թվա, ինձ համար իրականություն չի դարձել նրա մասնակցությամբ ամենահայտնի՝ «Կրակեք դաշնակահարի վրա» կամ «Արարատ» ֆիլմերով, ոչ էլ «Սատանան և տասը պատվիրանները» կինոնկարով, որի դիտումը հորս առաջարկն էր:

Պետական բյուջեի ծախսերի եռամսյակային պլանը կրկին թերակատարվել է։ Նախատեսված էր կատարել 467 մլրդ դրամի ծախս, կատարվել է 404,9 միլիարդը։ Ավելի քան 62 միլիարդ դրամի ծախս չի կատարվել։

Տարեսկզբի 3 ամիսներին Հայաստանի տնտեսությունը շարունակել է անկումային լինել։ Չնայած դրան՝ Նիկոլ Փաշինյանն ու կառավարության անդամները կրկին սկսել են թռիչքային աճեր կառուցել ապագայի վրա ու ապագայի հետ կապված ապառիկով խոստումներ տալ, այն հույսով, որ նախորդ տարվա կտրուկ անկման ֆոնին այս տարի որոշ առաջընթաց կլինի։

Իշխանությունները սկսել են չբավարարվել տնտեսության «աննախադեպ» աճերով. հիմա էլ սկսել են «պատմական ռեկորդներ» խփել։ «Աննախադեպ» աճերն այլևս չունեն նախկին ազդեցությունը, հատկապես որ, դրանցից հետո տնտեսությունը կոլապսի ենթարկվեց ու մինչև հիմա ուշքի չի գալիս։

Կանանց պատկերումը ֆիլմերում ֆեմինիստական ուսումնասիրությունների ամենահետաքրքիր թեմաներից մեկն է:

Տնտեսության «հեղափոխական» զարգացումների ու «թռիչքային աճերի» արդյունքում 3 տարում ՀՆԱ չնչին աճ ունենք։ Դեռ չհաշված, որ աճի մի մասն էլ հաշվարկային է։ Փոխարենը՝ պետական պարտքն իսկապես հեղափոխական տեմպերով ավելացել է։ Ու եթե նույնիսկ ոչինչ, բացարձակ ոչինչ չարվեր տնտեսության մեջ՝ միայն պետական պարտքի ավելացման հաշվին ՀՆԱ աճը հիմա պիտի ավելի մեծ լիներ, քան կա։ 

Ճիշտ է, այսօր դրանք գտնվում են բավական բարձր մակարդակում, բայց միայն այն պատճառով, որ տարեսկզբին 750 մլն դոլարի նոր պարտք ներգրավեցինք՝ եվրոպարտատոմսերի հերթական թողարկման միջոցով։ Տարադրամային այդ միջոցները համալրեցին Կենտրոնական բանկի պահուստները։ Այլապես՝ հիմա դրանք անհամեմատ ավելի քիչ կլինեին։

Հավանաբար շատերն են հիշում, թե ժամանակին Նիկոլ Փաշինյանն ինչ էր ասում հանրային ծառայությունների սակագների վերաբերյալ. սպառողները շատ են վճարում, որովհետև համակարգը կոռումպացված է, սակագները չհիմնավորված բարձր են, իշխանությունները թալանում են ժողովրդին։ Երբ գան իշխանության, կվերացնեն թալանն ու գողությունը, կիջեցնեն սակագները։ Թե ինչ եղավ հետո, հայտնի է. հանրային ծառայությունների սակագները ոչ միայն չնվազեցին, այլևս՝ ի հեճուկս Նիկոլ Փաշինյանի խոստումների, բարձրացան ու շարունակելու են բարձրանալ։

Կառավարությունը մտադիր է հրաժարվել շրջանառության հարկից։ Փոքր և միջին բիզնեսի համար շրջանառության հարկն ընդհանրապես կդադարի գործել։ Այս հատվածում աշխատող բիզնեսը կտեղափոխվի հարկման ընդհանուր դաշտ և կհարկվի ավելացված արժեքի հարկով։ Կառավարությունը խնդիր ունի բյուջեի եկամուտների հետ կապված ու հակված է այդ խնդիրը լուծել նաև ՓՄՁ-ների վրա հարկային ճնշումը մեծացնելու միջոցով։

Երկնիշ տնտեսական աճի մոլուցքով տառապող էկոնոմիկայի նախարարը հիմա էլ անցել է գյուղատնտեսությանը. կտրուկ աճ է կանխատեսում։  

Գնաճի բարձր տեմպերը կրկին սկսել են անհանգստացնել Կենտրոնական բանկին։ Մի պահ դադար վերցնելուց հետո՝ մայիսի 4-ին, ԿԲ-ն ևս մեկ անգամ վերանայեց վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։