Արամ Սարգսյան. Վստահ եմ, որ կգա գործողությունների ժամանակը
Հարցազրույց նախկին վարչապետ, «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի նախագահ Արամ Սարգսյանի հետ
– Երկու օր առաջ ձեր կուսակցությունը հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որով Դուք անընդունելի էիք համարում Հայաստանի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին, սակայն որևէ մեխանիզմ չէիք մատնանշել այդ գործընթացը խափանելու համար: Կարելի է կարծել, որ Դուք ևս անդամակցությունն «անշրջելի» եք համարում:
– Բացարձակապես անշրջելի չենք համարում, ուղղակի յուրաքանչյուր գործընթաց իր հասունացման ժամանակն ունի: Ակնհայտ է, որ Հայաստանի բնակչության մի ստվար զանգված իր հանապազօրյա հացի խնդիրը լուծում է Ռուսաստանի միջոցով: Իմ շատ-շատ բարեկամներ ինձ ասում են, որ` դու կարողանում ես քո ընտանիքը պահել, իսկ ի՞նչ ենք անելու մենք, եթե մեզ կամ մեր երեխաներին չթողնեն գնալ Ռուսաստան` գումար վաստակելու: Ես դրա բացատրությունն ունեմ, որ այսպես շարունակվելու դեպքում, ի վերջո, ոչ մեկս էլ հնարավորություն չի ունենա ընտանիք պահել, և այդպիսով վերջանալու է Հայաստանը: Իսկ եթե ուզում ենք, որ Հայաստանի բնակիչները մնան Հայաստանում, այստեղ կարողանան արժանապատիվ վաստակի հնարավորություն ունենալ, Հայաստանը պետք է դառնա արդար երկիր, ապրի այն արժեքներով, որով ապրում են ԵՄ և ոչ թե ԵՏՄ անդամ երկրները:
– Կան մարդիկ, ովքեր ասում են, որ Եվրասիական տնտեսական միությունից հնարավոր է Հայաստանը պոկել, եթե Ռուսաստանը կրկին հնարավորություն չունենա մյուս երկրներին պահել իր ուղեծրում՝ ԽՍՀՄ-ի փլուզման օրինակով, մյուսները համոզված են, որ այդ միության մեջ մի քանի տարի մնալուց հետո հասարակությունը կփոխի իր վերաբերմունքը Ռուսաստանի նկատմամբ և կփորձի ազատվել այդ միությունից: Դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում «անշրջելին» հետ շրջելը:
– Նախ ուզում եմ անդրադառնալ «անշրջելի» եզրույթին, որը շրջանառության մեջ դրվեց ԲՀԿ-ի շուրջ համախմբված ուժերից մեկի՝ ՀԱԿ ղեկավար Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից, ով հայտարարելով, որ Հայաստանի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին անշրջելի է, այդպես էլ չարտահայտեց իր վերաբերմունքն այդ միության նկատմամբ՝ չասելով` լա՞վ է, թե՞ վատ է, որ Հայաստանն այդ միության անդամ է դառնում:
Անձամբ ինձ համար Հայաստանի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին այնքան է անշրջելի, որքան Սերժ Սարգսյանի` Հայաստանի փաստացի նախագահ լինելը:
Թե՛ Հայաստանի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին, թե՛ Սերժ Սարգսյանի նախագահությունը տեղի է ունեցել առանց հանրային կարծիքը հաշվի առնելու, և հասարակության համախմբման և պայքարի արդյունքում երկու դեպքում է կարելի հետ շրջել տեղի ունեցածը: Որովհետև, եթե մենք ԵՏՄ-ին անդամակցությունը համարենք անշրջելի, նշանակում է, որ մենք համակերպվում ենք դրա հետ, համակերպվում ենք, որ մեզ որպես ստրուկ պահելու են այնտեղ:
Բայց հայ ժողովուրդը 1988-89թթ. անկախության շարժում չսկսեց և չհասավ հաջողության, որ այսօր ինչ-որ մարդիկ մեր պետությունը նորից միացնեն Ռուսաստանին, իսկ մյուսները՝ դա համարեն անշրջելի: Իսկ ինչ վերաբերում է իշխանության խնդրին. Հայաստանի` Եվրասիական միությանն անդամակցության դեպքում ոչ մի տարբերություն չի լինի, թե ով է Հայաստանի նախագահը: Ավելին՝ այդ միության ներսում իշխանություն ու նախագահ չի փոխվում, և եթե ընդունում ենք, որ այդ անդամակցությունն անշրջելի է, ապա ընդունում ենք, որ Հայաստանում ևս պետք է լինի ներքաղաքական զարգացումների այն մոդելը, որը կա ՌԴ-ում, Ղազախստանում և Բելառուսում:
– Իսկ ինչպե՞ս եք պատկերացնում ԵՏՄ-ին անդամակցության գործընթացի հետ շրջելը:
– Դրա հիմքում պետք է լինի քաղաքական ընդդիմության միասնական հանդես գալը, որը հույս կառաջացնի հասարակության մեջ, որովհետև հասարակությունը քաղաքական պրոցեսներին մասնակցում է, երբ փոփոխությունների հույս է տեսնում: Որ հասարակությունն այսօր ուզում է փոփոխություն, ուզում է ազատվել այս իշխանություններից, դա միանշանակ է: Հանուն այդ փոփոխության` նա պատրաստ է ներել նախկինում իրեն մենակ թողածին, իրեն կողոպտածին, և այս առումով է, որ հասարակությունը հանրահավաքի է գնում, ասելով` գնամ տեսնեմ, միգուցե մի բան փոխվի:
Բայց ասօր ես ասում եմ, որ հնարավոր չէ դուրս գալ հրապարակ և ասել, որ` եկեք համախմբվենք և թույլ չտանք Հայաստանի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին, քանի որ դա տանում է Հայաստանի անկախության և ինքնիշխանության կորստին: Որովհետև որքան էլ իմ ասելիքը համոզիչ լինի, միևնույն է՝ հասարակությունն ասելու է, որ եթե դուք ընդդիմադիր եք, եթե փոփոխություն եք ուզում, միացեք հարթակում կանգնած ուժերին, որոնք ևս պայքարում են փոփոխության համար, ոչինչ, որ նրանք այդ փոփոխությունը տեսնում են ԵՏՄ շրջանակներում: Հիմա ես հասկանում եմ, որ հասարակության մեծամասնությունը, գուցե 50-60 տոկոսն առանց Ռուսաստանի չի տեսնում Հայաստանի գոյատևումը:
Բայց մեկ տարի հետո Հայաստանի բնակչության հազիվ 10 տոկոսն է գոհ լինելու ԵՏՄ-ին անդամակցությունից, որովհետև տեսնելու են, թե այդ միությանն անդամակցելն ինչ ազդեցություն է ունենալու մեր քաղաքական կյանքի վրա, Ղարաբաղի հիմնահարցի լուծման վրա, յուրաքանչյուրի տնտեսական և սոցիալական խնդիրների լուծման վրա, և խորը հիասթափություն են ապրելու: Ահա այդ իրավիճակում է, որ գործընթացը հետ շրջելու գաղափարը սկսելու է աշխատել:
Ճիշտ հասկացեք. ԵՏՄ-ին անդամակցությանը դեմ հանդես եկող ուժերը կարող են շատ հեշտ համախմբվել, բայց համախմբվելուց հետո պետք է գործողություններ իրականացվեն, որովհետև եթե տարբեր քաղաքական ուժեր համախմբվում են և չեն դիմում գործողությունների, ճահճի պարագայում նրանք պառակտվում են: Հիմա գործողությունների համար նպաստավոր պայմաններ չեն, բայց ես վստահ եմ, որ այդ պայմանները կլինեն, կգա գործողությունների ժամանակը:
– Կա տեսակետ, որ հրապարակի հարթակում կանգնած ուժերի ներկայացուցիչները փառաբանում են հայ-ռուսական համագործակցությունը, ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությունն անշրջելի են համարում հանուն նրա, որ ստանան Ռուսաստանի աջակցությունն իշխանափոխության հարցում: Ժամանակին հարթակի կուսակցություններից մեկի ղեկավարը լինելով, ինչպե՞ս եք վերաբերվում իշխանափոխության հարցում Ռուսաստանի կողմից ընդդիմությանը ցուցաբերվող հնարավոր աջակցությանը:
– Ռուսաստանի իշխանությունը որևէ խնդիր չունի Հայաստանի այսօրվա իշխանության հետ, որպեսզի շահագրգիռ լինի նրա փոփոխության հարցում, որովհետև Հայաստանի իշխանությունը նույնիսկ Հայաստանի անկախության և ինքնիշխանության հաշվին պատրաստ է ծառայի նման կատարել Ռուսաստանից եկող հրահանգները: Այսինքն` չկա մի հարց, որի հետ կապված Սերժ Սարգսյանը կմերժի Վլադիմիր Պուտինին: Բացի այդ, Ռուսաստանի իշխանությունները միշտ էլ ասել են, որ իրենք աշխատում են գործող իշխանության հետ, և ընդդիմության կամ ոչ իշխանության հետ իրենք գործընթացներ չեն ծավալում:
Բացի այդ, իրենք ընդդիմության աջակցության իրենց ձևերը պարզ ցույց են տվել թե 2003թ. նախագահական ընտրությունների ժամանակ, երբ ընդդիմության թեկնածուն Ստեփան Դեմիրճյանն էր, թե 2008թ., երբ թեկնածուն Լևոն Տեր-Պետրոսյանն էր:
– Ի՞նչ ձևի մասին է խոսքը:
– Առաջինը՝ շնորհավորել կեղծված ընտրությունների արդյունքում իրեն հաղթող ճանաչած իշխանության թեկնածուին` այդպիսով աջակցելով իշխանության հերթական բռնազավթմանը:
– Այսինքն անիմա՞ստ եք համարում, որ ընդդիմությունը հույս կապի արտաքին քաղաքական օժանդակության հետ:
– Կոնկրետ Ռուսաստանի պարագայում կարող եմ ասել, որ քաղաքական այն շրջանակները, ովքեր աշխատել են Ռուսաստանի իշխանության հետ, գիտեն, որ նման բանակցությունների ժամանակ ռուսական կողմն ասում է, որ իրենք հասկանում են, որ պետք է լինել ժողովրդի և ոչ թե` անհատի կողքին, եթե ժողովուրդը ձեզ հետ է, մենք աջակցում ենք ձեզ: Հետո հորդորում են, որ մասսայական միջոցառումներն այնպես արվեն, որ որևէ ապակի չկոտրվի, որևէ մեկին վնաս չհասցվի, վստահեցնելով, որ այդ դեպքում դուք կհաղթեք: Բայց երբ ընդդիմությունը մի տևական ժամանակ խաղաղ հանրահավաքներ է անցկացնում, և ժողովուրդը հոգնում է այդ հանրահավաքներից, և հրապարակը դատարկվում է, ռուսները միանգամից ասում են՝ տեսեք, ժողովուրդը ձեզ հետ չի, մենք ի՞նչ կարող ենք անել:
Ուղղակի մենք պետք է հասկանանք, թե Ռուսաստանի նման պահվածքի պարագայում մենք ինչպիսի իշխանություն ենք ունենում, այդ իշխանությունն ինչ չափով է պարտական լինում ռուսական իշխանություններին, նախկինում ունեցած պարտավորությունների վրա ինչ նոր պարտավորություններ են ավելանում, որովհետև Ռուսաստանի իշխանությունն այդ ամենը հենց այնպես չի անում: Իսկ արդյունքում ստացվում է, որ ընդդիմության ազնիվ, իսկ որոշ դեպքերում` նաև անազնիվ մղումների (որոնք ես վերջերս սկսել եմ նկատել) պատճառով տուժում է Հայաստանի պետությունը:
– Դուք ասում եք, որ ԵՏՄ մտնելու դեպքում իշխանությունը դառնալու է անփոփոխելի, լինելու է այնպիսին, ինչպիսին է Ռուսաստանում, Բելառուսում կամ Ղազախստանում: Մտավախություն չունե՞ք, որ ընդդիմությունը ևս կլինի այնպիսին, ինչպիսին է այդ երկրներում. ճնշված, գործելու ազատությունից զրկված և բանտերում:
– Իհա՛րկե մտահոգված եմ և հենց դրա համար եմ ասում, որ եթե Հայաստանն անդամակցում է ԵԱՏՄ-ին, որևէ կապ չունի, թե ով է նախագահը կամ վարչապետը: Եթե մենք ընտրում ենք այդ մոդելը, այդ մոդելում ընդդիմություն չկա, ընդդիմության տեղը բանտերն են: Հենց դրա համար եմ ասում, որ եթե դու ճիշտ ընդդիմություն ես, դու առաջինը պետք է խոսես դրա մասին: Ուղղակի ես վստահ եմ, որ այն մոդելը, որ դրված է այդ միության հիմքում, այնքան պրոբլեմներ ունի, որ այն չի կայանալու, որ այն շատ կարճ ժամանակում փլուզվելու է, և իմ ուզածն էլ ու պայքարի նպատակն էլ այն է, որ մեր երկիրն այդ փլատակների տակ չմնա:
