Խաղաղության ուղերձի փոխարեն՝ դիվանագիտական սկանդալ․ Ինչո՞ւ Շտայնմայերը ներողություն խնդրեց Բաքվից Արցախի դրոշի պատճառով
Գերմանիայի նախագահ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերը մարտի 30-ին պաշտոնական այց կատարեց Հայաստան։ Ըստ Գերմանիայի նախագահի պաշտոնական կայքի՝ Շտայնմայերը տարածաշրջանում կլինի մինչև ապրիլի 2-ը, կայցելի նաև Ադրբեջան։ Սա Գերմանիայի նախագահի առաջին այցն է Երևան և Բաքու, որի ընթացքում նա ռեգիոնում խաղաղության ուղերձ պետք է փոխանցեր և նպաստեր ռեգիոնալ լարվածության նվազեցմանը, հակամարտող կողմերի միջև համաձայնությանը, սակայն այցն անակնկալ ու աղմկահարույց ընթացք ունեցավ։
Հայաստանյան այցի ընթացքում Շտայնմայերն այցելեց Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, հարգանքի տուրք մատուցեց Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին, ինչպես նաև հանդիպումներ ունեցավ Վահագն Խաչատուրյանի և Նիկոլ Փաշինյանի հետ։ Շտայնմայերի օրակարգում էին նաև այցեր Սևան և Դիլիջան։
Հատկանշական է, որ այցին զուգահեռ՝ գերմանական պետական Deutsche Welle-ն հրապարակեց «Հայաստանի պայքարը հողի և ինքնության համար Կովկասում» վերտառությամբ վավերագրական ֆիլմը, որում անդրադարձ է կատարվել Հայաստանի պատմությանն ու Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը։
Ֆիլմի հեղինակը նշում է․ «Հայաստանը պարտվել է պատերազմում, և Ադրբեջանի հետ խաղաղություն չի երևում, ուստի պետք է վերանայի իր պաշտպանությունը: Ռուսները դավաճանել են նրանց։ Ամերիկան հույսը դնում է Թուրքիայի վրա, իսկ Եվրոպան օգտագործում է Բաքվի գազը»։
Գերմանական պարբերականի պատրաստած այս փոքրիկ ֆիլմը, որում կարծիքներ են ներկայացված Իրանի դեսպան Մեհդի Սոբհանիից, Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվիե Դըկոտինյիից, Եվրախորհրդարանի պատգամավոր Նատալի Լուազոյից, ԵԱՀԿ խմբի ֆրանսիացի նախկին համանախագահ Ժակ Ֆորից, յուրատեսակ ուղերձ էր այն մասին, թե տարածաշրջանում խաղաղությունը որքան կարևոր է, և այս ամենը այն ֆոնին, թե ինչ կորուստներ է կրել Հայաստանը։ Սա արդեն իսկ հայտնվել էր ադրբեջանական պրոպագանդայի քննադատությունների թիրախում՝ որակվելով որպես սադրանք։
Երևանում ՀՀ նախագահ Վահագն Խաչատուրյանի հետ համատեղ ասուլիսի ընթացքում Գերմանիայի նախագահը հայտարարել էր՝ կա խաղաղության համաձայնագիր, պետք է անել վերջին քայլերը՝ խաղաղություն հաստատելու համար։
Նրա խոսքով, խաղաղության համաձայնագրի ստորագրմանը, վավերացմանը և իրագործմանն այժմ այլևս ոչինչ չի խանգարում։
«Այդ առումով Հայաստանը որոշումներ է կայացրել, որոնք հանգեցրել են խաղաղության համաձայնագրի հնարավոր դառնալուն, և այժմ ադրբեջանական կողմը պետք է դադարի թերահավատ լինել։ Մարդիկ այս տարածաշրջանում սպասում են երկարամյա հակամարտության ավարտին, և տնտեսական զարգացումն էլ կախված կլինի քաղաքական զարգացումներից։ Կարող ենք ասել, որ Հայաստանի համար հեշտ չի եղել հանգուցալուծման հասցնել այս հարցը, շատ երկրներ կարող են օրինակ վերցնել»,- ասել էր նա՝ ըստ էության հաստատելով հայաստանյան հասարակության ներսում առկա կայուն տպավորությունը, որ այս գործընթացում քայլեր ու զիջումներ արել է միմիայն հայկական կողմը։
Ի դեպ, Գերմանիայի նախագահ Շտայնմայերը միակը չէ, ով խոսել է ՀՀ քայլերի մասին, վերջերս Երևանում ՀՀ քայլերի մասին խոսեց ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենը, Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարար Անալենա Բերբոքը և մի շարք եվրապատգամավորներ։
Սակայն Շտայնմայերի երևանյան այս ուղերձները ստվերում մնացին նրա սոցիալական ցանցում արված Արցախի դրոշի հրապարակման և հետագա զարգացումների պատճառով։ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերն այցի ընթացքում Instagram-ի իր պաշտոնական էջում հրապարակել էր Արցախի դրոշի լուսանկարը՝ գրելով.
«Հակամարտությունը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի տարածքին: Տարածաշրջանը իրավաբանորեն պատկանում է Ադրբեջանին։ Այնտեղ հիմնականում հայեր են ապրում։ Վերջին մի քանի տասնամյակների ընթացքում բազմիցս բախումներ են եղել»։
Բաքվի արձագանքը չուշացավ՝ այդ երկրում Գերմանիայի դեսպանն անմիջապես կանչվեց արտգործնախարարություն և բողոքի նոտա հղվեց՝ շեշտելով, թե տեղի ունեցածը «ոտնձգություն է երկրի տարածքային ամբողջականության նկատմամբ», ինչպես նաև «բացահայտ քաղաքական սադրանք»:
Բաքուն պահանջել է, որ գերմանական կողմը նաև հրապարակային ներողություն խնդրի այս գրառման համար, ադրբեջանական լրատվամիջոցներով նշվում էր, որ Գերմանիայի նախագահի այցը Բաքու չի կայանա, եթե Գերմանիան ներողություն չխնդրի։ Եվ ըստ ամենայնի, գերմանական կողմը ստիպված էր ներողություն խնդրել նախապես ծրագրված այցը Բաքու իրականացնելու և մերժման չարժանանալու համար։
Գերմանիայի նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը պաշտոնապես ներողություն է խնդրել Ադրբեջանից՝ Արցախի դրոշը Ադրբեջանից նախագահ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերի սոցցանցի պաշտոնական էջում տեղադրելու համար։
Հաղորդվում է, որ Դյորտե Դինգերի անունից ներողությամբ նամակ է ստացել Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը, և միաժամանակ թույլատրվել է հրապարակել այն։ Նամակում ասվում է՝ Ֆեդերալ Նախագահի սոցիալական ցանցերի էջերում կարճ ժամանակով հրապարակվել էր Ադրբեջանի տարածաշրջաններից մեկին վերաբերող սխալ դրոշ և ուղեկցող տեքստ, երբ սխալը հայտնաբերվել է, համապատասխան հրապարակումն անմիջապես հեռացվել է։
Շտայնմայերի այցի հետ տեղի ունեցածը դասական օրինակ է, թե ինչպես ադրբեջանական կողմը փոխեց այս այցի «խաղի կանոնները», փոխեց օրակարգը և ըստ էության դիվանագիտական հաղթանակ գրանցեց, ստանալով ներողություն Գերմանիայի նախագահի կողմից։ Սա դաս կարող էր լինել ՀՀ դիվանագիտությունը վարողների համար, թե ինչպես է պետք առաջ մղել սեփական դիրքորոշումներն ու շահերը միջազգային հարաբերություններում՝ դրանցից հրաժարվելու փոխարեն։ Բնականաբար, Երևանից Բաքու մեկնող Շտայնմայերն ավելի զգույշ կլինի և խաղաղությունից քիչ կխոսի, ադրբեջանական ԶԼՄ-ներն արդեն իսկ շեշտում են, որ այցն ունի երկկողմ շեշտադրում։
168.am-ի հետ զրույցում գերմանացի վերլուծաբաններից մեկն ասաց, որ այս սկանդալը տեղի ունեցավ նախագահի աշխատակազմի անզգուշության ու թեմային իրազեկվածության պակասի հետևանքով։
Ըստ նրա, մի փոքր ուսումնասիրությունն անգամ բավարար կլիներ՝ հասկանալու համար, թե որոնք են այս հակամարտության ցավոտ կետերը Հայաստանի ու Ադրբեջանի համար։
«Բացի այդ, այցերի ընթացքում սովորաբար սոցցանցերում արվում են գրառումներ, դա ընդունված պրակտիկա է, որով ցույց է տրվում վերաբերմունք ընդունող կողմի նկատմամբ, սակայն առկա հակամարտությունների դեպքում բոլոր նյուանսները պետք է հաշվի առնվեն՝ առաջին հերթին սեփական ծրագրերն ու այցը չտապալելու, այդ այցն իր նպատակին հասցնելու համար։ Ուստի, կարծում եմ, որ նման գրառում կարող էր արվել այցից հետո, կամ պետք է արվեր այլ գրառում՝ հստակ հասկանալով, որ այն արժանանալու է հատուկ վերաբերմունքի Բաքվի կողմից։ Կամ՝ եթե նման գրառում արվում է, պետք է չհրաժարվել դրանից»,- ասաց մեր զրուցակիցը։
Ըստ նրա, ներողությունն ինքնին նշանակում է, որ տեղի է ունեցել սխալ։
«Այս դեպքում սխալ հաշվարկ է եղել, որը կանդրադառնա ռեգիոնալ այցի շարունակության վրա, այցը չի ծառայի իր նպատակին: Իսկ նպատակը, կարծում եմ, Հայաստանին ու Ադրբեջանին ԵՄ-ից ուղերձ փոխանցելն էր համաձայնագիրը շուտափույթ ստորագրելու վերաբերյալ։ Այլ հարց է, որ Ադրբեջանից եղավ սուր արձագանք, սպասելի էր, քանի որ Ադրբեջանը նաև հետաքրքրված չէ ներկայումս ստորագրել համաձայնագիրը։ Ուստի քանի դեռ Ադրբեջանը չի ցանկանում ստորագրել, չի ցանկանում նաև, որպեսզի որևէ արտաքին խաղացող հայտարարի այն, ինչ նաև ՀՀ իշխանություններն են հայտարարում»,- նկատեց նա։
