ՊԵԿ-ի տարօրինակ գնումները
Պետեկամուտների կոմիտեն հաճախ հարկատուներին հորդորում է պատշաճ կատարել իրենց հարկային պարտավորությունները։ Իսկ արդյո՞ք ինքը պատշաճ կատարում է իր պարտավորությունները՝ այդ գումարները ծախսելիս։
Խոսքը պետական միջոցներով սեփական կարիքների համար իրականացվող գնումների մասին է։
Հաշվեքննիչ պալատն ուսումնասիրել է Պետեկամուտների կոմիտեի անցած տարվա գործունեությունը, նաև կատարած գնումները, որոնք, մեղմ ասած, բազմաթիվ հարցեր են առաջացնում, չարաշահումների ու ռիսկերի հետ կապված լուրջ կասկածների տեղիք են տալիս։
Ոչինչ, որ ինչպես ընդհանրապես պետական համակարգում, այնպես էլ ՊԵԿ-ում բազմաթիվ գնումներ կատարվում են մեկ անձից, որոնք, ինչպես հայտնի է, գտնվում են ամենաբարձր կոռուպցիոն ռիսկերի տիրույթում, հաճախ էլ հայտարարվող մրցույթներն ընդամենը մեկ մասնակից են ունենում։ Թեև նման գնումները մեկ անձից չեն, այնուհանդերձ ռիսկերի առումով շատ չեն տարբերվում մեկ անձից կատարված գնումներից։ Զարմանալի չէ, որ այդպիսի գնումների դեպքում էլ կնքվող պայմանագրերը գրեթե համարժեք են լինում նախահաշվային գներին։
Պետեկամուտների կոմիտեն անցած տարի կատարել է բազմաթիվ գնումներ։ Ուշագրավ է հատկապես «Թիմ Սիսթեմս» ընկերության հետ կնքված պայմանագիրը՝ այսպես կոչված, կոմպոզիտիվ սերվերների ու պահոցների ձեռքբերման վերաբերյալ։
Հիշեցնենք, որ «Թիմ Սիսթեմսը» պատկանում է Հայկ և Ալեքսանդր Եսայաններին, որոնք մտերիմ հարաբերություններ ունեն իշխանությունների հետ։
Չասենք, թե այդ հարաբերություններն ինչ դեր են ունենում նրանց բիզնես գործունեության վրա, բայց տեսնում ենք, որ Եսայան եղբայրների գործունեությունն իշխանափոխությունից հետո ֆանտաստիկ տեմպերով ընդլայնվում է։
Պետեկամուտների կոմիտեն Եսայան եղբայրներին պատկանող «Թիմ Սիսթեմս» ընկերության հետ կնքված գնման պայմանագրով անցած տարի ձեռք է բերել սերվերներ և պահոցներ։ Պայմանագրի գինը կազմել է ավելի քան 1 մլրդ 310 մլն դրամ։ Գրեթե այնքան, որքան նախահաշվային գինը։
Կառավարության որոշմամբ, պայմանագիրն ամբողջությամբ եղել է կանխավճարային։
Այսինքն՝ մինչև մատակարարումը գումարը տվել են։ Ոչ թե մասնակի, այլ ամբողջությամբ։
Հաճախ չի լինում, երբ 100 տոկոս կանխավճար են տալիս մատակարարին։ Բայց այս դեպքում տրվել է։ Շատերը կերազեին, ինչպես «Թիմ Սիսթեմսի» պարագայում, որ նման պայմաններ ապահովեին իրենց համար։
Այդքանից հետո, թվում է, թե մատակարար ընկերությունը պիտի շտապեր օր առաջ այն կատարել։ Բայց չի պահպանել մատակարարման ժամկետները. մեկ ամսով երկարացրել են, բայց էլի խախտել են, ինչի համար վճարել են գրեթե 25 մլն դրամի տույժ։
Թեև դա կարծես այնքան էլ մեծ կորուստ չի եղել ընկերության համար, եթե հաշվի առնենք այն հսկայական տարբերությունները, որոնք այս գնման պայմանագրի շրջանակներում գոյացել են «Թիմ Սիսթեմսի» կողմից սերվերների ու պահոցների գնման ու ՊԵԿ-ին մատակարարման արանքում։
Պայմանագիրը եղել է երկու չափաբաժնով։ Առաջինով, ըստ Հաշվեքննիչ պալատի հաշվեքննության, ձեռք բերված 8 կոմպոզիտիվ սերվերների գումարը կազմել է 92 մլն դրամ՝ առանց ԱԱՀ-ի։ Այդ սերվերները «Թիմ Սիսթեմսը» գնել է «Էլքոր Դիսթրիբյուշն» ՍՊԸ-ից՝ գրեթե 73,3 մլն դրամով։
Գնման և ՊԵԿ-ին մատակարարման գնային տարբերությունն ավելի քան 18,7 մլն դրամ է։
«Թիմ Սիսթեմսը» սերվերներն իր ձեռքբերման գնից 25,6 տոկոսով բարձր գնով վաճառել է ՊԵԿ-ին։
Շատ ավելի մեծ է ապրանքների ձեռքբերման ու մատակարարման միջև շեղումը երկրորդ չափաբաժնի պարագայում։ Այդ չափաբաժնով նախատեսված տվյալների 2 պահոցը ՊԵԿ-ը «Թիմ Սիսթեմսից» ձեռք է բերել 999 մլն 760 հազար դրամով՝ ԱԱՀ-ն ներառված չէ։
Այդ պահոցները «Թիմ Սիսթեմսը» կրկին գնել է «Էլքոր Դիսթրիբյուշն» ՍՊԸ-ից՝ 753 մլն 142 հազար դրամով՝ առանց ԱԱՀ-ի։ Գնել է և ընդամենը 6 օր հետո հանձնել է Պետեկամուտների կոմիտեին 999 մլն 760 հազար դրամով։
Տարբերությունը կազմել է 246 մլն 618 հազար։
Այսինքն՝ եթե այդ նույն ապրանքը ՊԵԿ–ը գներ «Էլքոր Դիսթրիբյուշնից», և ոչ թե այս դեպքում, ըստ էության, միջնորդ հանդիսացող «Թիմ Սիսթեմսից», ապա պետական միջոցներից միլիոնավոր դրամներ կարող էր տնտեսել։
Բայց հայտարարված մրցույթի շրջանակներում գնել է «Թիմ Սիսթեմսից»՝ 32,7 տոկոսով բարձր գնով, քան վերջինս ձեռք է բերել մեկ այլ ընկերությունից։
ՊԵԿ-ում արդարանում են, թե այդ գնի մեջ մտնում է նաև մատակարարումը, կարծես ապրանքը պիտի թողնեին ճանապարհին ու ասեին՝ եկեք դուք տարեք։
Ինչ վերաբերում է նրան, որ այն ներառում է նաև երաշխիքային սպասարկումն ու համակարգի նախնական գործարկման ծառայությունը, ապա դժվար է պատկերացնել, որ դրանց արդյունքում ձեռքբերման գինը կարող էր մեկ երրորդով բարձրանալ։ Ի վերջո, եթե այդպես է, պարզ չէ, թե ինչո՞ւ են մեկ մրցույթում միավորել ապրանքի գնումն ու ծառայության մատուցումը։
Ձեռքբերման և մատակարարման գների միջև մեծ տարբերություն է առաջացել ու դրա պատճառը, ըստ էության, սահմանված գնման նախահաշվային չափազանց բարձր գինն է՝ շուկայականի համեմատ։
Այդ հանգամանքն արձանագրել է նաև Հաշվեքննիչ պալատը՝ նշելով. «Գնումն իրականացնելիս չի կատարվել շուկայական գների վերլուծություն, չի իրականացվել գնահարցում հայաստանյան կամ արտասահմանյան համապատասխան ընկերություններից, չի կատարվել ուսումնասիրություն բաց աղբյուրներում, այլ հիմք է ընդունվել միայն նախկինում կայացած, բայց տեխնիկական միջոցների դեպքում՝ ավելի վաղ և ոչ նույն տեխնիկական բնութագրերով գնման առարկայի գնման արդյունքում ձևավորված գները»։
Զարմանալի չէ, որ գործարքը ռիսկային է համարվել։
Այսքանից հետո ասել, որ եթե գնումը կատարվել է մրցույթով, ուրեմն այն մրցակցային է և ոչ ռիսկային, առնվազն խաբկանք է։
Ստացվում է, որ կարող են արհեստականորեն բարձր նախահաշվային գներ սահմանել, դրանց հիման վրա մրցույթ հայտարարել, հաղթող ճանաչել ու հետո հայտարարել, թե ամեն ինչ մրցակցային է ու ոչ ռիսկային։
Մեկ այլ դեպքում ՊԵԿ-ում, նախահաշվային 100 մլն դրամով, խորհրդատվական ծառայությունների գնման մրցույթ են հայտարարել, բայց պայմանագիրը կնքել են 160 միլիոնով։
Այսինքն՝ նախահաշվային գնից 60 միլիոնով ավելի բարձր գնով։
Ինչպե՞ս են ձևավորել նախահաշվային գինը, որ հետո նման տարբերություն է առաջացել, հայտնի չէ։
Այս անգամ էլ պայմանագիրը կնքվել է «Թիմ Սոլյուշնս» ընկերության հետ։
ՊԵԿ-ի այս և այլ գնումների հետ կապված տարօրինակություններն ու հարցականները շատ են։ Դրանցից ռիսկերի ու փոխհամաձայնությունների «հոտ» է գալիս։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
