Արմեն Աշոտյանը՝ Փաշինյանի «կտերի», կրթության համակարգի ապազգայնացման և բումերանգի էֆեկտի մասին. aravot.am
ԿԳ նախկին նախարար, ՀՀԿ փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը պատասխանում է Aravot.am-ի հարցերին:
– Որպես կրթության նախկին նախարար, ձեզ բավարարո՞ւմ են Հանրակրթության պետական չափորոշչի ձեւավորման այսօրվա մոտեցումները:
– Բնական է, որ Հանրակրթության պետական չափորոշիչը որոշակի պարբերականությամբ պետք է վերանայել, որովհետեւ այդ ժամանակահատվածում փոխվում են ե՛ւ հասարակական, ե՛ւ տնտեսական մարտահրավերները: Հետեւաբար բնական եմ համարում, որ 2010 թ. ընդունված չափորոշիչը վերանայելու անհրաժեշտություն կա: Մոտեցումների մեջ, սակայն, կարմիր գծով անցնում է երկու խիստ մտահոգիչ քաղաքականություն: Կարծում եմ, որ Հայաստանի կրթական համակարգն իր առաքելությամբ՝ բացի ժամանակակից լինելուց, պետք է լինի ազգային, որովհետեւ կրթությունը ինքնության պահպանման եւ վերարտադրման կարեւորագույն գործիք է, կրթությունը միայն գիտելիքի եւ հմտության փոխանցման համար չէ: Կրթությունը նաեւ դաստիարակություն է, արժեհամակարգի ներմուծում, սերմնավորում: Այդ տեսակետից, ակնհայտ է, որ տվյալ չափորոշչով Հայաստանի կրթական համակարգի ապազգայնացման ծրագիր է իրականացվում:
Ուսումնական հաստատություններին տրվող որոշակի ազատությունները կարող են դիտարկվել իբրեւ լավ քաղաքականություն, ստեղծարար կրթական գործընթացը խթանող, սակայն որպես նախարար, պաշտոնավարման իմ փորձից ասեմ, որ ես էլ լինելով ակադեմիական ազատությունների կողմնակից, համոզվեցի, որ թղթով կարող ես տալ շատ մեծ ազատություններ, սակայն խնդիրը թղթով տրված ազատությունները չեն, այլ այն, թե որքանով են տվյալ սուբյեկտը կամ սուբյեկտները պատրաստ այդ ազատություններից խելամիտ օգտվել:
Փաստեմ, որ անգամ նախկինում տրված ազատություններն ամբողջությամբ չեն իրացվել կրթական համակարգի տարբեր սուբյեկտների կողմից: Հետեւաբար, ազատություն՝ առանց պատասխանատվության բանաձեւը հղի է կրթական համակարգում համակարգային քաոսի հետեւանքներով: Եթե կարճ ձեւակերպեմ՝ կրթական համակարգը պետք է տա կարեւոր պրոդուկտ, այդ պրոդուկտը ժամանակակից հայն է, ոչ թե զուտ ժամանակիցը կամ միայն հայը, այլ ժամանակակից հայը: Այսինքն մրցունակությունից բացի, հայ երիտասարդությունը պետք է ունենա նաեւ կրթական համակարգով իր մեջ ձեւավորված արժեհամակարգային ցուցիչների համախումբ: Կրթությունը չի կարող դիտարկվել որպես միայն աշխատուժ արտադրող գործիք: Կրթական համակարգի՝ չափից ավելի տեխնոկրատական, շուկայական ընկալումը հղի է կրթության համակարգի ապազգայնության խորացմամբ:
– Չնայած ձեր խոսքում արդեն հնչեցին որոշ մտքեր, այնուամենայնիվ, ուզում եմ անդրադառնալ ձեր ֆեյսբուքյան մի գրառմանը, որտեղ նշել էիք, թե կրթության համակարգի միջոցով կոսմոպոլիտ -անհայրենիքների դիվերսիաների փորձեր են իրականացվում: Կարո՞ղ եք «փակագծեր» բացել:
– Ակնհայտ է, որ Հայաստանի Հանրապետության կրթական համակարգը մշտապես իր մեջ կրել է ազգայինի դրոշմը: Ազգային արժեքների ինքնության ուղենիշները դրված են եղել կրթական համակարգում ՝ մի շարք առարկաներով: Այդ առարկայախումբը մշտապես հարստացվել է, եւ կոնկրետ իմ պաշտոնավարման տարիներին մասնավորապես տեսանելի եւ կտրուկ ամրացվել էին Հայ եկեղեցու պատմության դասավանդման հետ կապված մեխանիզմները՝ շնորհիվ նաեւ Մայր Աթոռի հետ մշտական հաղորդակցության եւ համատեղ աշխատանքի, ներմուծվել էր նաեւ Ազգային երգուպար առարկան, եւ մի շարք այլ նորարարություններ էին արվել կրթական համակարգում՝ ազգային ինքնության դիմագիծը ուրվագծելու ուղղությամբ:
Դա մշտապես դուր չի եկել փսեւդո-լիբերալ ագրեսիվ կոսմոպոլիտ հանրույթին, որը բաժանված է եղել ներքին եւ արտաքին դերակատարների: Ներսում այս խնդիրը նյարդայնացնում էր եւ «ոգեշնչում» էր մի շարք գրանտային ծրագրերի հեղինակների, որոնք տարբեր տարեթվերի` 2011, 12, 14 բարձրաձայնում էին, ըստ իրենց՝ Հայ եկեղեցու պատմություն առարկայի անթույլատրելիության մասին, եւ միաժամանակ այս ամենը ակումուլացվում էր դրսի դերակատարներով, մասնավորապես ԱՄՆ Պետդեպի զեկույցները նախանձելի պարբերականությամբ իրենց մեջ ներառում էին եկեղեցու դիրքի հետ կապված քննադատություն, մասնավորապես կրթական համակարգում: Հիշենք նաեւ, թե ինչպես 2014 թ․ ՄԱԿ-ի երեխաների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովը մի զեկույցով հանդես եկավ, որտեղ քննադատում էր Հայաստանի կրթական համակարգում Հայ եկեղեցու պատմությունը եւ ՆԶՊ-ն: Ակնհայտ է, որ հիմա փորձում են իրականացնել տարիներ շարունակ հիվանդ ուղեղներում ժամանակին բեղմնավորած եւ այսօր իշխանական լծակներին տիրապետելու շնորհիվ կյանքի կոչելու հանցավոր ծրագիրը:
– Թեեւ ԿԳՄՍ նախարարն ու փոխնախարարը հակառակն են պնդում, բայց կա տեսակետ, որը նաեւ դուք եք կիսում, թե հանրակրթության չափորոշչի նոր նախագծով հարված է հասցվում հայագիտական առարկաներին…
-Քանիցս ասել եմ, որ հայ հասարակությանը կփորձեն հրամցնել տեխնոլոգիական բառապաշարով համեմված լոլոներ: Ուզում եմ հարց տալ՝ եթե ոչ մի բան իրոք չի փոխվելու, առարկան ինչո՞ւ են վերացնում, եթե ըստ իրենց՝ ծավալը, ծրագիրն ամբողջությամբ պահպանվելու է, ինչու է վերացվում Հայ եկեղեցու պատմություն առարկան: Իրականում վերացնում են, որպեսզի հետագայում հյուծեն նաեւ այն բովանդակությունը, որը փորձելու են իբր թե ինտեգրել այլ առարկաների մեջ:
Հայ եկեղեցու պատմություն դասավանդելու մասին կա օրենսդրական նորմ՝ Հայաստանի Հանրապետության և Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու առանձնահատուկ հարաբերությունների մասին օրենք, որի համապատասխան կետն ամրագրում է առարկայի գոյությունը: Ինձ համար մտահոգիչ է նաեւ Ազգային երգուպար առարկայի լղոզումը, որը հետեւողականորեն ժամանակին ներդրել ենք դպրոցներում՝ ամեն տարի ընդլայնելով դպրոցների ցանկը, որտեղ առարկան դասավանդվում է:
Նախնական ծրագրով, այդ առարկան պետք է դասավանդվեր հինգից յոթերորդ դասարաններում, այն ներդնում էինք հետեւողական, դպրոցական բաղադրիչի ժամերի հաշվին, Ազգային երգուպարը պարտադիր դառնալու ճանապարհին էր: Այսինքն ինքնության, ազգայինի դեմ արշավը միայն Հայ եկեղեցու պատմության առարկային չի վերաբերում:
Ի դեպ, այն, որ հարձակումները եկեղեցու վրա համակարգային են, եւ կրթության համակարգը հարթակներից մեկն է Հայ առաքելական եկեղեցու դեմ պայքարի, վկայում է այն հանգամանքը, որ երեկ Նիկոլ Փաշինյանի շուրթերից հավասարության նշան դրվեց Հայ առաքելական եկեղեցու եւ Կաթոլիկ ու Ավետարանչական եկեղեցիների միջեւ: Իմ ողջ հարգանքով հայ կաթոլիկների եւ ավետարանչականների թողած մշակութային ժառանգության եւ գործունեության հանդեպ, որոնք, իրոք,շատ դեպքերում անուրանալի են եւ մեր ազգային հարստության մշակույթի կարեւորագույն մաս, այնուամենայնիվ, իրենց հորդորում եմ «չուտել» Նիկոլ Փաշինյանի այս պրիմիտիվ, բայց շատ վտանգավոր «կուտը», որով նոր պառակտության ջրբաժան կարող է քաշվել, այժմ էլ՝ Առաքելական, Կաթոլիկ ու Ավետարանչական եկեղեցիների միջեւ: Հայ ժողովուրդն ունի մեկ ազգային եկեղեցի, դա Հայ առաքելական եկեղեցին է, իսկ մնացյալ հայակենտրոն, հայանպաստ գործունեություն իրականացնող կառույցները կարող են ճիշտ աշխատանքի դեպքում համալրել ազգային ինքնության պատկերը, բայց ոչ երբեք դրվել միեւնույն շարքում:
Չի կարող տասնութերորդ դարում հիմնադրված Կաթոլիկ եկեղեցին կամ տասիններոդ դարում հիմնադրված Ավետարանչական եկեղեցին նույն նժարի վրա լինել Հայ առաքելական եկեղեցու հետ: Իմ ողջ հարգանքով այդ կրոնական հոսանքներին պատանող իմ հայրենակիցների զգացմունքների եւ այդ եկեղեցիների թողած մշակութային ժառանգության հանդեպ, այնուհանդերձ, պետք է ընդունել, որ հավասարության նշան լինել չի կարող…
– Իր հարցազրույցում ԿԳՄՍ նախարարը Հայ եկեղեցու պատմությունն իբրեւ առանձին առարկա չդիտարկելը հիմնավորում է նաեւ նրանով, որ Հայաստանն աշխարհիկ պետություն է, ի՞նչ կասեք այս պնդման մասին:
– Դա վկայում է այն մասին, որ իրենց հանցավոր ծրագրերը կյանքի կոչելու համար իրենք ջանք չեն գործադրում գոնե այսպես ասած՝ քիչ թե շատ տրամաբանական փաստարկներ հորինելու համար: Որեւէ առարկայի դասավանդումը հանրակրթական դպրոցում չի նշանակում, որ այդ առարկայով փոխվում է պետության կարգավիճակը կամ բնութագրիչը: Եթե որոշ դպրոցներում չիներեն որոշեն դասավանդել, դա չի նշանակում, որ մենք Չինաստանի նահանգ ենք դառնալու, կամ եթե լինեն դպրոցներ, որոնք լատիներեն կուզենան դասավանդել, դա չի նշանակում, որ Հռոմեական կայսրության նման ենք դառնում… Այդ տեսակետը թյուրիմացություն է ինքնին, որովհետեւ առարկայով չի որոշվում պետության ինչպիսին լինելը, պետության ինչպիսին լինելը որոշված է Սահմանադրությամբ: Պետությունը Սահմանադրությամբ Հայ առաքելական եկեղեցին ճանաչել է որպես ազգային եկեղեցի: Եվ ազգի հոգեւոր մշակութային ժառանգությունը որտե՞ղ պետք է դասավանդի, ինչպես պետք է հանրահռչակվի, եթե ոչ կրթական համակարգում:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ Aravot.am-ում:
