«Բացառում եմ, որ հանրաքվեն չեղարկելուց հետո Վենետիկի հանձնաժողովը հնարավոր կդարձնի ԱԺ-ի կողմից դատավորների փոփոխությունը». Սիրանուշ Սահակյան

168.am-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հյուրն «Իրավական ուղի» հ/կ համահիմնադիր, ՀՀ Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողովի նախկին նախագահ Սիրանուշ Սահակյանն է:

– Երեկ հայտնի դարձավ, որ հարձակում է տեղի ունեցել փաստաբան Տիգրան Աթանեսյանի բնակարանի վրա, որտեղ այդ պահին գտնվել են նրա կինն ու անչափահաս երեխաները: Ինքը՝ փաստաբանը, ասաց, որ հարձակումը կապում է իր մասնագիտական գործունեության հետ: Ինչո՞ւ են առհասարակ հնարավոր դարձել մեր երկրում նման երևույթները:

– Մենք ունենք հատուկ մասնագիտության տեր անձինք, որոնք պաշտպանում են այլ անձանց իրավունքներ, և պարտադիր չէ, որ այն անձինք, ում իրավունքները նրանք պաշտպանում են, դուր գան բոլորին: Պարզապես մեր երկրում մի շարք իրադարձությունների ֆոնին զարգացել են ատելությունն ու անհանդուրժողականությունն այլ գաղափարներ կրող մարդկանց նկատմամբ, և կարծում եմ՝ այս պրիզմայով պետք է դիտարկենք միջադեպը:

Տիգրան Աթանեսյանի գործունեությունն անցանկալի է որոշ մարդկանց համար, և վերջիններս հարձակման միջոցով փորձում են կանխել նրա գործունեությունը: Եվ այստեղ է, որ փաստաբանի գործունեությունը պաշտպանված է բոլոր ասպեկտներով, և նրա գործունեությունը խափանել փորձելն ունի քրեաիրավական հետևանքներ: Տիգրան Աթանեսյանը վերջին ժամանակահատվածում սուր քննադատական խոսք էր հնչեցնում իշխանությունների հասցեին, և չենք բացառում, որ այս հարձակումը կարող է պայմանավորված լինել որոշակի քաղաքական զգայություն ունեցող հարցերում իր տեսակետներով: Այստեղ շատ կարևոր է, որ պետությունն ապահովի բազմակողմանի և օբյեկտիվ քննություն: Պետությունն այստեղ ունի արդյունավետ քննություն իրականացնելու պարտականություն, և, եթե դա չի տեղի ունենում, փոխարենը՝ հովանավորում է հանցավոր գործունեությունը, ապա դրա հասցեատեր դառնում է պետությունը, և համարվում է, որ դա պետության կողմից ծրագրված հանցագործություն է: Երբ պետությունը տեր է կանգնում հանցագործին, այդ հանցանքը վերագրվում է պետությանը:

– Ինչո՞ւ է իշխանությունների խոսքն ու գործը հակասության մեջ մտնում իրար հետ: Օրինակ, ԱԺ-ն բռնության քարոզի դեմ օրենք է ընդունում, բայց օրեր անց Խորհրդարանում իրար են ծեծում, կամ՝ իշխող ուժի պատգամավորն ագրեսիվ տոնով «դասեր» է տալիս ՄԻՊ-ին: Տեսանք նաև, որ բոլորովին տարբեր էին իշխանության մոտեցումներն ադրբեջանագետ ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող Անժելա Էլիբեգովայի և ՔԱԿ նախագահ Տաթևիկ Ռևազյանի նկատմամբ ատելության խոսքերի ու վիրավորանքի դրսևորման դեպքերով:

– Մենք գործ ունենք երկակի ստանդարտների հետ: Իրականում ոչ թե այդ արժեքներն ընդունվում և հարգվում են, այլ դրանք միջոց են՝ արդարացնելու իրենց համակիրների գործողությունները: Ես չեմ համարում, որ արժեքաբանական տեսանկյունից ունենք քաղաքական մշակույթ, որ, օրինակ, հարգանքն անձի իրավունքների նկատմամբ բարձրագույն արժեք է, և, որ անգամ քաղաքականությամբ զբաղվելիս անթույլատրելի է անձնական վիրավորանքներ հասցնելը: Մյուս կողմից՝ մի բան է՝ ունենալ ներուժ, այլ բան՝ երևակայական որակներ վերագրելը: Կարծում եմ, որ իշխող քաղաքական ուժն իրեն վերագրում է որակներ, փորձում է հասարակությանը համոզել, մոլորեցնել, որ իրենք կրում են այդ որակները, բայց փաստացի գործողություններով մենք տեսնում ենք, որ իշխող քաղաքական ուժը չունի, չի ունեցել և չի ունենալու բավարար ներուժ, որ իր հռչակած սկզբունքներին համապատասխան գործի:

Մի կողմից՝ իրենք դատապարտում են բռնությունը, բայց Հայաստանը վերջին 10 տարիներին նմանատիպ լուրջ դրսևորմամբ միջադեպ, այն էլ՝ խորհրդարանում, այն էլ՝ պառլամենտական կառավարմամբ երկրում, այն էլ՝ այնպիսի խորհրդարանում, որի պատգամավորները հարկային միջոցների հաշվին ստանում են լուրջ միջոցներ, մենք չենք տեսել: Մենք գործ ունենք մի մոտեցման հետ, որ փողոցն ու ԱԺ-ն միմյանցից չեն տարբերվում:

– Իրավական անվտանգության ինչպիսի՞ մակարդակ ունենք երկրում:

– Տեսնում ենք, որ իրավունքը միշտ չէ, որ սպասարկում է քաղաքական ուժերի շահերին, և քաղաքական ուժը հակված է ոչ թե հարգել իրավունքը, այլ այն բռնաբարելու ճանապարհով, հակաիրավական օրենսդրական քաղաքականության միջոցով սպասարկել նեղ խմբային շահերը: Եվ այս տեսանկյունից հարգանքի չեն արժանանում ինստիտուտները, և դրանց երկարատև առաքելությունը չի գիտակցվում իշխանությունների կողմից: Այն ինստիտուտը, որն ի վիճակի չէ ինքնուրույնաբար, օրենքի տրամաբանությամբ իր խնդիրները լուծել և ամեն կերպ նայում է իշխանությանն ու նրա պատվերներին, այս պայմաններում մենք չենք ունենա անկախ և հանրության համար խնդիրներ լուծող իրավապահ համակարգ:

Կարծում եմ՝ մեր իրավապահ համակարգն արդեն իսկ դարձել է ածանցված օղակ, և ոչ թե՝ հանրության, այլ՝ քաղաքական իշխանության շահերն է սպասարկում ռեպրեսիվ միջոցների գործադրմամբ: Հայաստանում այս պահին կա բացառապես քաղաքականություն, և անլուրջ է հիմա խոսել իրավական անվտանգության մասին: Հայաստանը դեմոկրատիայի այսչափ դեֆիցիտ երբևիցե, ոչ մի ժամանակաշրջանում չի ունեցել:

– Սահմանադրական դատարանի ներկայիս կազմից ազատվելու անհաջող փորձերից հետո, հիմա էլ իշխանությունները նոր տարբերակ են մտածել՝ Խորհրդարանի միջոցով ազատվելով արդեն իսկ 12 տարի պաշտոնավարած ՍԴ դատավորներից: Այդ նպատակով նույնիսկ դիմել են Վենետիկի հանձնաժողովին: Այս նախաձեռնությունը որքանո՞վ է իրատեսական, այն արդյո՞ք խնդիրներ չունի օրենսդրության հետ:

– Իշխանության իրավաբանական թիմը պետք է մեկ պարզաբանում տա՝ վատթարացնող օրենքի հետադարձ ուժի կիրառելիության արգելքը… Ինչպե՞ս են ապահովելու իրավական պետության մեջ այս սկզբունքի հարգումը, եթե գնում են լուծման այս ճանապարհով: Չէ՞ որ, եթե անձը պաշտոնը ստանձնել է մինչև կենսաթոշակային տարիքի հասնելը, և ուժի մեջ է մտնում նոր օրենք, այս մասով ունի վատթարացնող բնույթ: Իսկ մենք սահմանադրորեն ունենք վատթարացնող օրենքների վերաբերյալ բացարձակ արգելք. այն չի կարող հետադարձ ուժ ունենալ: Համամարդկորեն, բոլոր երկրների սահմանադրություններում՝ որպես գերակա իրավունքի սկզբունք, ամրագրված է դրա անթույլատրելիությունը: Այս պայմաններում այդ օրենքը ոչ կարող է լինել սահմանադրական, և առավել ևս՝ չի կարող հետագայում արդարացնել լիազորությունների դադարեցումը: Եվ այս բոլոր դատավորները եթե ոչ՝ մի, ապա՝ 3 տարի հետո հասնելու են միջազգային ատյաններում իրենց իրավունքների վերականգնմանը, պետությանը պահանջ են ներկայացնելու՝ վերականգնվելու և անձանց կրած նյութական և բարոյական վնասները հատուցելու:

– Այդ դեպքում ինչո՞ւ են դիմել Վենետիկի հանձնաժողովին: Ի՞նչ երաշխիքներ են ուզում ստանալ ՎՀ-ից: Կարո՞ղ է արդյոք ՎՀ-ն իր՝ նախկինից տարբերվող կարծիք ունենալ:

– Ես կարծում եմ՝ այլ նպատակ են հետապնդում: Իշխանությունը հասկանում է, որ հանրային վստահության այն աստիճանը, որը երբևիցե ունեցել է, ուղղակի գոյություն չունի: Իշխանությունը շատ լավ հասկանում է, որ սոցիալական խնդիրները ծանրանում են, և ինքն ունակ չէ դրանք լուծել, ու այս ֆոնին միջին քաղաքացու համար ամենավերջին հարցն է հանրաքվեի իրականացումը: Բացի այդ, քաղաքացիները շատ լավ ականատես են եղել, որ այն մեկ դատավորը, որին նշանակելու հնարավորություն է ունեցել իշխանությունը, ո՞վ է դարձել և ինչպիսի՞ վերաբերմունք ունի հարկատուների ու պետության նկատմամբ: Եվ այս ապատիայի ֆոնին իշխանությունները հասկացել են, որ տապալելու են հանրաքվեն, ուրեմն ինչո՞ւ գնալ հանրաքվեի:

Եվ ՎՀ-ին դիմելու նպատակը հանրաքվեի նախագծի վերաբերյալ այնպիսի բացասական կարծիք ստանալն է, որը հետագայում դրոշակ դարձնելով՝ պետք է փորձեն հիմնավորել հանրաքվեն չեղարկելու համար:

– Զիջումներ կստանա՞ն ՎՀ-ից:

– Կարծում եմ՝ ոչ: Ես բացառում եմ, որ հանրաքվեն չեղարկելուց հետո Վենետիկի հանձնաժողովը հնարավոր կդարձնի ԱԺ-ի կողմից դատավորների փոփոխությունը: Վստահ եմ, որ իրենց կառույցի հեղինակությունը և համընդհանուր մարդու իրավունքների ստանդարտները ՎՀ-ն չի ձևախեղելու հանուն Հայաստանի իշխանությունների, որոնք այլևս որպես ժողովրդավարական չեն դիտարկվում:

Մանրամասները՝ տեսանյութում