«Այս ձևով մենք չենք կարող համակարգը զարգացնել. իմ հույսն այն է, որ լավ աշխատող ինստիտուտներին չեն դիպչի». Կրթության փորձագետ
«Հեղափոխությունից հետո որոշակի ակնկալիք կար, որ փոխվելու է կրթության և գիտության կառավարման ոճը, լեզուն, մոտեցումները, որովհետև տարիների ընթացքում բազմաթիվ խնդիրներ էին կուտակվել կրթության և գիտության ոլորտում: Կար ակնկալիք, որ նախարարությունը փորձելու է երկխոսել գիտական ինստիտուտների, բուհերի և փորձագետների հետ, սակայն, ցավոք, դա տեղի չունեցավ»,- լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը՝ խոսելով «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» նոր օրենքի մասին:
Նրա կարծիքով՝ շարունակվեց հին ոճով, ստեղծվեց աշխատանքային խումբ, որը կաբինետային միջավայրում ներկայացրեց օրենքի նոր նախագիծ, ընդ որում՝ հեղափոխական մոտեցմամբ, այն առումով, որ, փաստորեն, այլևս գիտության և գիտատեխնիկական գործունեության մասին առանձին օրենք չի լինելու, և բարձրագույն կրթությունը միանում է գիտության մասին օրենքին:
«Կարծում եմ՝ սա հեղափոխական քայլ էր, որը կատարելուց առաջ շատ կարևոր էր, որպեսզի նախարարությունը, Գիտության պետական կոմիտեն երկխոսեին համակարգի մարդկանց հետ: Ամենամեծ սխալներից մեկը, որը շարունակում ենք թույլ տալ, այն է, որ չենք հասկանում, որ այս ոլորտներում մարդկային գործոնը շատ կարևոր է, և, եթե դու ուզում ես կրթությունն ու գիտությունը բարեփոխել՝ պետք է մարդկանց համոզես, տաս որոշակիություն: Այս պահին ունենք գիտության զարգացման գործող ռազմավարություն, որն ընդունվել է նախորդ կառավարության կողմից և նախատեսված է 2017-2020թթ. համար: Այդ ռազմավարության մեջ մի փոքր կետ կա այն մասին, որ գիտությունը և կրթությունը պետք է ինտեգրվեն, այսինքն, հպանցիկ մի կետ է, որը ամենևին չի ենթադրում, որ պետք է տեղի ունենան օպտիմալացման կամ միավորման գործընթացներ»,- նշեց նա:
Սերոբ Խաչատրյանի փոխանցմամբ՝ 2019թ. մայիսին կառավարությունն ընդունել է միջոցառումների ծրագիր և «գիտություն» հատվածում նշել է, որ պետք է տեղի ունենա գիտության ոլորտում օպտիմալացում: Ըստ այդմ՝ ենթադրվում է, որ հարակից մի շարք գիտական ինստիտուտներ կարող են միանալ, որոշներն էլ կարող են միավորվել բուհերին: Մի կողմից՝ գործող ռազմավարությունն է, մյուս կողմից էլ՝ գալիս է միջոցառում, որն այդ ռազմավարությունից չի բխում: Դրան զուգահեռ՝ ընթանում է օրենքի ընդունման գործընթաց, այսինքն՝ փաստաթղթային քաոս է, որտեղ տրամաբանական շրջան կարծես թե չի պահպանվում:
«Շատ լավ կլիներ՝ Կառավարությունը հայտարարեր, որ նախորդ կառավարության ռազմավարությունը չի ընդունում, և 2020թ. համար մշակվում է նոր ռազմավարություն: Հիմա, միջոցառումների ծրագրով նախատեսված է, որ այս տարվա ամռանը՝ հուլիսին, օպտիմալացումն արդեն պետք է լինի: Այսինքն, պետք է ինստիտուտներ միավորվեն, բայց այս պահին դեռ ոչ օրենքն է ընդունված, ոչ մասնագիտական համայնքի հետ է պայմանավորվածություն ձեռք բերված, չէ՞ որ նրանք պետք է իրենց ոլորտին վերաբերող ռազմավարությանը մասնակից լինեն: Սա մանկապարտեզի երեխաների ոլորտ չէ, որ ասենք՝ այդ երեխաների հետ մենք ի՞նչ քննարկենք, մենք պետք է որոշենք, թե երեխաներին ինչ կրթություն տանք: Այստեղ գործ ունենք մի բարդ, զգայուն ոլորտի հետ:
Կարծում եմ, որ քննարկում պետք է լինի, ու ողջամիտ որոշումներ լինեն: Միավորումներն էլ պետք է զգույշ անել: Այսօր մեր բուհերը մեծ դժվարության են բախվում իրենց՝ կրթության ֆունկցիան իրականացնելու գործում: Բոլորս էլ գիտենք, որ, ցավոք, նվազել է այն ուսանողների թիվը, ովքեր լավ են սովորում, և շատ ավելի է նվազել այն ուսանողների թիվը, ովքեր պատրաստ են գիտական կարիերա ընտրել: Իսկ հիմա բերել, ինչ-որ ինստիտուտներ միավորել բուհերին, որոշ խոշոր բուհեր ավելի բյուրոկրատացնել, բարդացնել, կարծում եմ՝ կարող է նաև կառավարման խնդիրներ ստեղծել: Առանձին ինստիտուտներ գուցե ավելի արդյունավետ լինեին»,- նկատեց կրթության փորձագետը:
Սերոբ Խաչատրյանը նաև հավելեց.
«Իմ կարծիքով՝ այս ձևով մենք չենք կարող համակարգը զարգացնել: Անցել են այն ժամանակները, երբ նայում էինք, թե մի քանի երկրում ի՞նչն է արդիական, ասում էինք՝ եկեք կապկենք, նույն բանը բերենք Հայաստան: Ապացուցված է, որ բարեփոխումների ներմուծումը չի արդարացնում: Դու չես կարող կրթության, գիտության բարեփոխումներ ներմուծել: Պետք է մտածես և քո երկրի համար լավ աշխատող մոդել գտնես: Տեսեք, ԱՄՆ-ում համալսարաններն ինչպե՞ս են ֆինանսավորվում, մեզ մոտ՝ ինչպես: Համալսարաններն այսօր 90 տոկոսով ուսանողների վարձավճարների հաշվին են, հիմա այդ կառույցը մի հատ էլ գիտության առումով փորձել բարդացնել՝ գուցե ավելի վատանա… Կա նաև փորձ. մասնագետներն ասում են՝ Վրաստանն ու Ղազախստանը արել են այս ամեն ինչը, տպավորությունն այն է, որ ձախողվել են: Դրա համար պետք է զգույշ լինենք: Նայում ու հասկանում ես, որ ռեֆորմների համար միլիոնավոր բյուջե է պետք»:
Կրթության փորձագետը ևս կողմ է՝ գիտության ոլորտում անհրաժեշտ են բարեփոխումներ, բայց ըստ նրա՝ մենք այսօր ունենք գիտության կառավարման համակարգ, որը միգուցե անթերի չէ, բայց գործում է, լավ արդյունքներ կան:
168.am-ի հարցին՝ կիսո՞ւմ է այն տեսակետը, թե ինստիտուտների միացման դեպքում արդյունավետությունն է բարձրանում, Սերոբ Խաչատրյանը պատասխանեց.
«Ակադեմիական ինստիտուտներ կան, որոնք բավականին արդյունավետ են աշխատում, իսկ նոր օրենքով ինստիտուտների կարգավիճակը մնում է անորոշ: Շատ գիտնականների համար այնքան էլ կարևոր չէ, թե ուր են աշխատում, բայց ռիսկեր կան. իմ հույսն այն է, որ լավ աշխատող ինստիտուտներին չեն դիպչի, կփորձեն օպտիմալացնել կամ միավորել լավ չաշխատող ինստիտուտները: Գիտությունը բիզնես չէ, երկար ժամանակ ու փող է պահանջում, 3 տարի կարող է արդյունք չտաս, 4-րդ տարում շատ լավ արդյունք տաս: Տեսե՛ք, նախարարությունները օպտիմալացրեցին… չեմ կարծում, որ միավորումը բերեց արդյունավետության բարձրացման»:
Հարցին՝ եթե ինստիտուտների միավորում լինի, արդյո՞ք նաև կրճատումներ կլինեն, կրթության փորձագետը պատասխանեց.
«Կրճատումներ կլինեն, կարծում եմ՝ ավելի շատ՝ վարչական աշխատողների մասով, այսինքն, կկրճատվեն ինստիտուտների տնօրեններ, փոխտնօրեններ, հաշվապահ: Գիտնականների մասով. իմ կարծիքով՝ շատ մեծ կրճատում չի լինի, նրանց թիվն այնքան էլ շատ չէ: Բայց եթե ինստիտուտները միավորում ենք բուհերին, բուհը կարող է գիտաշխատողների կրճատել: Բուհերը ինքնավար կառույցներ են, իրենք են որոշում աշխատակազմը, հաստիքները, բյուջեն մեծ մասամբ ուսանողների վարձավճարներից է ձևավորվում»:
