«Մեր երկիրը մեր երթևեկության նման է՝ հետիոտնը թքած ունի երթևեկության կանոնների վրա, վարորդը՝ հետիոտնի և այդ կանոնների, ոստիկանը՝ բոլորի վրա…». Ալեքսանդր Խաչատրյան
«168 Ժամի» զրուցակիցն է թատրոնի ու կինոյի հայտնի դերասան Ալեքսանդր Խաչատրյանը, ով նկարահանվել է «Հայֆիլմ», «Մոսֆիլմ», «Լենֆիլմ», «Բելառուսֆիլմ», «Տաջիկֆիլմ» կինոստուդիաների մի շարք ֆիլմերում:
– Պարոն Խաչատրյան, ձեր վերջին ֆիլմերից մեկը «Վերջին բնակիչը» ֆիլմն է: Ի՞նչ կերպար էիք մարմնավորում ֆիլմում: Ինչպիսի՞ մարդ է ձեր հերոսը:
– Շատ բան տեսած մարդ է, մարդ, ով և՛ պատերազմ է տեսել, և՛ գերություն, և՛ խորհրդային աքսոր, և՛ մահվան շեմին է եղել, բայց այդ ամենով հանդերձ՝ չի կոտրվել, չի կորցրել մարդկային դեմքը, հավատը մարդու նկատմամբ և ամենակարևորը՝ բարությունը, և հիմա՝ նորից մի արհավիրք, որը նորից փորձության է ենթարկում իր մարդկային տեսակը, Աստծո պատվիրաններին մոտ լինելը և դրանց չդավաճանելը: Հերոսս մարդ է, որն ունի իր բարոյական սկզբունքները, հոգու պարտքի մեծ զգացողությունը: Հուսով եմ՝ հանդիսատեսին կկարողանամ հասցնել իմ ասածի մի մասը: Չգիտեմ՝ որքանո՞վ եմ կարողացել այդ ամենը հասցնել հանդիսատեսին, դա ցույց կտա ֆիլմը: Ֆիլմը բարության մասին է: Չեմ ուզում ասել, որ մենք ֆիլմով ցանկացել ենք պարտադրել մտածելակերպ, ապրելակերպ: Ուզում ենք մտերմիկ խոսել մարդկանց հետ այդ մասին:
– Հայտնի է, որ Ղարաբաղի բարբառն եք սովորել ձեր հերոսի կերպարը ճշմարիտ մատուցելու համար:
– Աշխատել եմ յուրացնել Ղարաբաղի բարբառը: Կարծում եմ՝ ճիշտ է՝ կոլորիտի առումով, և՝ ոչ միայն, որովհետև դա էլ է մեր լեզուն, դա էլ է մերը: Եվ, քանի որ ֆիլմը նկարահանվում էր Ղարաբաղում և Ղարաբաղի իրադարձությունների մասին էր, ճիշտ կլիներ, որ խոսեինք Ղարաբաղի բարբառով:
– Ինչպե՞ս ստացվեց ֆիլմում նկարահանվելու առաջարկը:
– Ֆիլմում նկարահանվելու առաջարկը ռեժիսոր Ջիվան Ավետիսյանն արեց Ամերիկայում՝ «Թևանիկի» պրեմիերայի ժամանակ: Ցանկացա սցենարը կարդալ և շատ հավանեցի: Առանց երկար-բարակ մտածելու՝ համաձայնեցի: Կերպարն ինձ շատ դուր եկավ: Հետաքրքիր էր, թե ինձ մոտ ինչքանով կստացվի, որքանով կկարողանամ այդ քչախոս ու շատ «սարթ» թվացող, բայց շատ փխրուն մարդուն ներկայացնել: Ֆիլմում դեռ պատերազմը չի սկսվել, բայց արդեն եղել էին Բաքուն և Սումգայիթը, և սկսվել էր հայկական գյուղերի հայաթափումը:
– Ի՞նչ տպավորություն ստացաք՝ այս ֆիլմի վրա աշխատելիս:
– Ես սիրում եմ երիտասարդների հետ աշխատել, հատկապես՝ շնորհալի երիտասարդների, բարեբախտաբար, ողջ խումբն էր շնորհալի ու նվիրված իրենց գործին:
– Պարոն Խաչատրյան, վաղուց եք եկել Հայաստան, ի՞նչ նախագծերում եք ներգրավված ներկայում:
– Հիմա նկարահանվում եմ «Պանարմենիան մեդիայի» «Առաջնորդները» սերիալում: Չգիտեմ՝ որքան կտևի սերիալը: Կարծում եմ՝ մինչև տարեվերջ:
– Սերիալները մեզանում շատ են քննադատվում, քննադատվում են սերիալների որակը, դերասանական կազմը: Դժվար չէ՞, երբ պրոֆեսիոնալների կողքին խաղում են ոչ դերասանները:
– Շատ դժվար է: Լավ ու վատի խնդիր չէ, պրոֆեսիոնալի և ոչ պրոֆեսիոնալի խնդիր է: Բայց մեր սերիալի հիմնական կորիզը պրոֆեսիոնալներ են: Սերիալն ու ֆիլմը տեսակով թե՛ նույնն են, թե՛ տարբեր՝ այն առումով, որ սերիալը նկարում ենք արագ, ու այն ցուցադրվում է շաբաթը 5 օր, այն դեպքում, երբ գեղարվեստական ֆիլմ նկարելու համար 2-3 ամիս միայն նախապատրաստական փուլ է պետք, 1-2 ամիս էլ փոստփրոդաքշընի համար: Արևմուտքում սերիալները նախապատրաստական երկար աշխատանքներ են պահանջում, բացի այդ, երբ դերասանը գալիս է նկարահանման հրապարակ, գիտի, թե ինչով է ավարտվելու սերիալը, իր կերպարը, մի բան, որ մենք չգիտենք:
– Մեզանում սերիալների հերոսները կարող են պատահաբար մահանալ, մեկնել այդ երկիր…
– Գիտեք, սերիալները տևում են երկար՝ 1-2 տարի: Դրանց նկարահանումն ընթանում է կյանքին զուգահեռ, և դերասանը սերիալի կյանքով չի կարող ապրել: Հանդիսատեսը կարող է սերիալով ապրել, բայց դերասանն իր կյանքն ունի, ու երբ իր կյանքում շրջադարձային փոփոխություններ են տեղի ունենում, դերասանը չի կարող նայել սերիալին ու դրանով առաջնորդվել:
– Դրանից սերիալը տուժո՞ւմ է:
– Կամ շահում է (ժպտում է.- Կ.Ղ.):
– Մեզանում մեծամասամբ նկարահանվում են կատակերգություններ: Ինչո՞վ եք դա բացատրում:
– Հիմա գեղարվեստական ֆիլմերը դարձել են միանման: Գիտեք, հաջորդ ֆիլմը չի զարմացնում, ցավոք: Վերջին 2-3 տարվա մեջ, այն ֆիլմերը, որոնք տեսել եմ, այնպիսի տպավորություն են թողնում, որ կարծես նման բան արդեն տեսել եմ:
– Պատճառը ո՞րն է:
– Իմ կարծիքով՝ դրա պատճառն ավելի խորն է, մենք վախենում ենք նորմալ ֆիլմ նկարել, վախենում ենք, որ հանդիսատեսը չի դիտի մեր ֆիլմը, և, ցավոք, դրա փորձերը, օրինակները կան. կան ֆիլմեր, որ պակաս արժանի չէին ուշադրության, բայց այդ ֆիլմերն այդքան ուշադրության չեն արժանանում, որքան այդ կատակերգությունները:
– Շատերն ասում են՝ հասարակության պահանջն է՝ ինչ պահանջում են, այն էլ մատուցվում է:
– Հասարակության պահանջը պետք է դաստիարակել: Չեմ կարծում, թե դա հասարակության պահանջն է, մենք ենք վախենում հասարակությանն այլ բան մատուցել: Այսօր մեզանում խնդիրներ չկա՞ն: Մի ժամով, ենթադրենք, մարդիկ կտրվեցին ամեն ինչից, բայց դրանով չեն վերջանում, չէ՞, հասարակության խնդիրները, հոգսերը, ուրախությունն ու տխրությունը: Եթե մենք այսօր չխոսենք մեր խնդիրների մասին, վաղն ավելի ծանր է լինելու: Վաղը ծիծաղի այդ մի ժամն էլ չի փրկի: Այն ժամանակ ի՞նչ պետք է անենք: Այսօր մեր խնդիրները շատ են, մեծ արտագաղթ ունենք, բոլորս շատ գիտակցում ենք այդ վիրավորվածության պատճառը: Բայց եթե մենք հիմա այդ հարցերը չբարձրաձայնենք, չխոսենք այդ մասին, այսօր միայն կատակերգություն կնայենք, վաղը կնստենք ճամպրուկի վրա, մյուս օրը կգնանք, կոմեդիան ո՞ւմ համար են նկարելու: Եկեք այսօր մտածենք, թե ինչ ունենք, մտածենք, թե ինչ ենք ուզում ունենալ: Այն, ինչ ունենք, բոլորս գիտենք: Ավելի կարևոր է խոսել, թե ինչ ենք ուզում ունենալ վաղը, էլի կատակով, թեթև:
– Ֆիլմը կօգնի՞ այդ հարցում:
– Կարծում եմ՝ ամեն մանրուք կօգնի: Պետք չէ մտածել, որ յուրաքանչյուրիս ձայնը ձայն բարբառոյ հանապատի պետք է լինի, չեմ կարծում, թե ամենացածր ասված բառը չի լսվում կամ տեղ չի հասնում: Մարդկանց պետք է հիշեցնել այն մասին, որ ավելի լավ բանի ենք արժանի, քան ունենք, ավելի լավը կարող ենք լինել, քան կանք:
– Մարդիկ չգիտե՞ն դրա մասին:
– Գիտեն, բայց, այնուամենայնիվ, երբեմն պետք է հիշեցնել, որ նրանք չմոռանան, թե ինչի են արժանի, որ արժանապատիվ ապրելու իրավունք ունեն: Այդ ամենը երևի թե յուրաքանչյուրիցս է սկսվում՝ ամեն մեկը՝ իր տեղում, ամեն մեկը՝ իր հերթին, ամեն մեկը՝ իրենից սկսելով:
– Մարդիկ, սովորաբար, սխալը դիմացինի մեջ են փնտրում:
– Դա արդարանալու ամենահեշտ տարբերակն է: Եթե ես փողոցը սխալ տեղից եմ անցնում, իրավունք չունեմ մեղադրել օրենքին: Մեր երկիրը մեր երթևեկության նման է՝ հետիոտնը թքած ունի երթևեկության կանոնների վրա, վարորդը՝ հետիոտնի և նույն կանոնների, ոստիկանը՝ բոլորի վրա, ու արդյունքում՝ ունենք այն, ինչ ունենք:
– Կինոն մե՞ծ երկրների մենաշնորհ է, թե՞ մեզ պակասում է լավ սցենարը:
– Ամբողջ աշխարհում լավ սցենարի պակաս կա: Դա չէ խնդիրը: Խնդիրն այն է, որ այդ մեծ ինդուստրիան ունի իր մեծ հանդիսատեսը: Մենք չունենք մեծ հանդիսատես ու, հետևաբար՝ չունենք նաև կինո, որը մեծ բյուջե կարող է ունենալ: Այսօր աշխարհը չգիտի հայ կինոյի մասին: Հայ կինոն միջազգային ասպարեզ դուրս չի գալիս ու դուրս չի եկել: Մեր ֆիլմերը դրսում վաճառելը շատ դժվար է, ցավոք, լավագույն դեպքում՝ պտտվում է հայաշատ գաղութներով: Դա ունի և օբյեկտիվ, և սուբյեկտիվ պատճառներ:
– Մենք նստում և սպասո՞ւմ ենք:
– Չէ, մենք չենք սպասում, մենք ուղղակի նստած ենք ու ասում ենք, թե երբ մենք գիր-գրականություն ունեինք, մյուսները ծառերի վրա էին: Մենք մինչև այսօր դա ենք ասում ու մնացել ենք այբուբենը ձեռքներս՝ ծառի տակ, իսկ նրանք իջել-գնացել են: Մի ֆիլմը կարող է քո ազգին ավելի ճանաչելի դարձնել աշխարհում: Մի անգամ Նյու Յորքում մտել էինք խանութ, մի սևամորթ նստել էր ու Փարաջանովի «Նռան գույնն» էր նայում ու հիացած ու զարմանալիորեն գիտեր, որ Փարաջանովը հայ է, ու գիտեր, թե Հայաստանը որտեղ է, ու ովքեր են հայերը: Մենք, ցավոք, մինչ օրս չգիտենք, թե ինչ ենք տվել աշխարհին ու ինչ ակնկալիքներ ունենք, որտեղ է մեր տեղը: Մեր երկիրն այնքան մեծ չէ, որ մի քիչ ազգային արժանապատվություն ունենալու, պետական մտածողության և փոխադարձ սիրո ու հարգանքի դեպքում դրախտ չդառնա:
– Գաղափարախոսության պակաս չկա՞:
– Մենք սովորել չենք սիրում, հատկապես՝ օտարներից, հազարավոր տարիներ հրեաների պես հարևաններ ունենալով՝ ոչինչ չսովորեցինք նրանցից ու ոչ ոքից, որովհետև օտարներից սովորելը մեր արժանապատվությունից ցածր ենք համարում:
– Երիտասարդությունն ունա՞կ է ինչ-որ բան փոխել երկրում:
– Ամբողջ աշխարհում և բոլոր ժամանակներում երիտասարդությունն ու ուսանողությունն են եղել փոփոխությունների դրոշակակիրը, նույնիսկ՝ ԽՍՀՄ-ում:
