«Օրենսդրական գործընթացներում մենք կանխատեսելիություն չունենք»
Ամռանը Հայաստանի սահմանամերձ տարածքներում հակառակորդի ակտիվությունից և ԱԺ պատգամավորների այցերից հետո ՀՀ կառավարությունը սահմանամերձ գոտիներում տնտեսվարողների ու բնակիչների համար արտոնություններ սահմանող միանգամից երկու օրինագիծ է ներկայացրել խորհրդարան:
Երեկ ԱԺ արտահերթ նիստում առաջին անգամ ներկայացվեց «Սահմանամերձ համայնքների սոցիալական աջակցության մասին» օրինագիծը և երկրորդ ընթերցմամբ քննարկվեց «Սահմանամերձ գյուղական համայնքներում իրականացվող գործունեությունը հարկերից ազատելու մասին» օրինագիծը:
ՀՀ տարածքային կառավարման փոխնախարար Վաչե Տերտերյանը ներկայացրեց, որ առաջարկվում է սահմանամերձ համայնքի բնակչության ռեգիստրում հաշվառված և սահմանամերձ համայնքում մշտական բնակություն ունեցող անձանց սպառած բնական գազի, էլեկտրական էներգիայի ու ոռոգման ջրի վարձավճարները մասամբ` մոտ 50%-ով, փոխհատուցել պետական բյուջեի միջոցներից: Ադրբեջանական զինված ուժերի գործողությունների հետևանքով օթևանից զրկված բնակիչներին ՀՀ կառավարությունը պետական բյուջեի միջոցների հաշվին մեկամսյա ժամկետում ապահովելու է համարժեք օթևանով՝ նույն համայնքի տարածքում:
Նաև պետպատվերի շրջանակներում կիրականացվի ականների պայթյունից, ադրբեջանական զինված ուժերի գործողությունների հետևանքով վիրավորված ՀՀ քաղաքացիների բժշկական օգնությունն ու սպասարկումը, իսկ զոհված քաղաքացիների ընտանիքներին կհատկացվի միանվագ օգնություն՝ հուղարկավորության և գերեզմանների բարեկարգման, տապանաքարերի պատրաստման ու տեղադրման ծախսերի համար: Օրենքն ուժի մեջ է մտնելու 2015 թ. հունվարի 1-ից և գործելու է մինչև 2018 թ. հունվարի 1-ը: Վ.Տերտերյանը հստակեցրեց, որ շուրջ 31 սահմանամերձ համայնքների և մոտ 1 մլրդ դրամի մասին է խոսքը:
ԱԺ պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանը հույս հայտնեց, որ կառավարության սահմանած չափաքանակները կլինեն շոշափելի: Նա առաջարկեց ՀՀ-ում իրականացվող դպրոցական երեխաներին սննդով ապահովելու ծրագիրն ընդլայնել, բյուջեն վերաձևակերպել և սահմանային համայնքները նույնպես ընդգրկել այդ ծրագրում:
Ըստ ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Արմեն Ռուստամյանի՝ սահմանամերձ գյուղերը տարբեր են, ու դրանց խնդիրներն ըստ նպատակայնության պետք է լուծել, օրինակ՝ Այգեպարում խնդիր է դրված պարիսպ կառուցելու, որ երեխաները կարողանան առանց կրակահերթի տակ ընկնելու վախի` դպրոց գնալ, և այլն: «Պետք է «սահմանապահ գյուղ» սահմանումը հաստատել, և դա հեշտ է՝ դրանք թշնամու կողմից մշտապես թիրախի տակ գտնվող գյուղերն են ու առնվազն 10-15 գյուղերն են: Այդ գյուղերի մարդիկ ապրում են բանակային ռեժիմով: Նշանակում է` պետք է ապահովել, ըստ էության, ռազմական բազային պահպանմանը բնորոշ պայմաններ՝ ունենալով իր պահուստային պայմանները, անվտանգության միջոցները: Այս խնդիրներն այս օրինագծով լուծված չի»,- ասաց Ա.Ռուստամյանը՝ առաջարկելով, որ այդ ծախսերը կարող են ՊՆ ծախսերի մեջ նախատեսվել:
ԱԺ ԲՀԿ խմբակցության պատգամավոր Միքայել Մելքումյանը հետաքրքրվեց՝ գործադիրը ո՞ր պահին է հասկացել, որ նման օրինագծի անհրաժեշտություն կա. «Գուցե 6 տարի առաջ անեինք, արդեն արդյունքն ունենայինք: Երբեք չենք խոսում կառավարման անկատարության մասին»: Նա շեշտեց, որ կան երկրներ, որտեղ առանց ՊՆ թույլտվության` հողի վաճառք չի լինում: Ըստ Մ.Մելքումյանի՝ սա ազգային անվտանգության հարց է:
«Սա այն եզակի դեպքերից մեկն է, որ ամբողջ խորհրդարանը համաձայնում է կառավարության նախաձեռնության հետ: Երբեմն մեր հնարավորություններն ու ցանկություններն իրար հետ չեն համընկնում, բայց պետք է գնահատել, որ այս քաղաքականությունը մտավ դաշտ: Սա սկիզբն է, վերջը չի»,- ընդգծեց ԱԺ նախագահ Գալուստ Սահակյանը: Նա դժգոհեց, որ պատգամավորներն օրինագծերի քննարկումներին չեն մասնակցում. «Եթե պայքարում ենք ինչ-որ բանի հասնելու համար, բայց սպասում ենք հրավերների, նշանակում է՝ չենք պայքարում: Պայքարողը և՛ խոնարհվում է, և՛ համաձայնում էգ»: Գ.Սահակյանի կարծիքով՝ սոցիալական աջակցության ու հարկային օրենքները տարբեր են, բայց ավելին հենց սա է, ինչ արվում է:
Ի տարբերություն սոցիալական արտոնությունների, հարկային արտոնությունների դեպքում օրինագծում ժամկետներ չեն սահմանվում: Այս հանգամանքը խիստ բացասական գնահատելով՝ պատգամավոր Էդմոն Մարուքյանը նշեց, որ եթե գործարարը ցանկանա արտոնյալ գոտում որևէ գործունեություն ծավալել, չի կարող վստահություն ունենալ «հաջորդ օրվա վրա», մինչդեռ, եթե որևէ մեկը ցանկանա այդ գոտում գործարան կառուցել, պետք է վստահ լինի, որ որոշակի հստակ ժամկետում հարկային փոփոխություն չի լինի: Ըստ նրա՝ այս անորոշության պատճառով լուրջ տնտեսական աշխուժություն չի լինի, իսկ եթե երաշխիքներ չեն սահմանվում, ապա իմաստ չկա արտոնություն տալու: ԱԺ նիստից հետո մի քանի հարց ուղղեցինք Է.Մարուքյանին:
– Պարոն Մարուքյան, ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում սահմանամերձ գոտիներին վերաբերող այս օրինագծերի հետ կապված: Գ.Սահակյանը խոստանում է, որ սա սկզիբն է և վերջը չի:
– Հարկային արտոնությունների հետ կապված քննարկումների ժամանակ հարց բարձրացվեց, որ նախաձեռնության համար հիմք ծառայած հայտարարությունները, այցերը չպիտի բերեին զուտ հարկային արտոնությունների նախագծի, այլ պետք է այլ նախագիծ էլ լիներ: Հիմա տեսնում ենք, որ այլ նախագիծ էլ ունենք, և սոցիալական աջակցության մասին է խոսքը գնում:
– Բայց դա բավարա՞ր է:
– Բավարարն ընթացքում կերևա, բայց, որ այս քայլն արվել է, կարծում եմ, շատ դրական է, որովհետև էլեկտրաէներգիայի, ջրամատակարարման, գազի վարձավճարների մոտ 50%-ն այս օրենքով կառավարությունը վերցնելու է իր վրա: Երբ կառավարության որոշումներն ընդունվեն, ավելի մանրամասն կիմանանք, որովհետև մի մասը որոշումներով են հաստատվելու: Կարծում եմ, սա շատ մեծ հաջողություն է այս ամառվա ընթացքում բարձրացված հարցերի լուծման առումով:
– Ի՞նչն է խնդրահարույց ու մտահոգիչ:
– Կարծում եմ, պետք է այնպիսի պայմաններ ստեղծենք, որ ոչ միայն եղած մարդիկ հնարավորություններ ունենան, ասենք, գազի համար գումարի կեսը վճարելու, այլ այնպիսի պայմաններ ստեղծենք, որ այն մարդիկ, որ լքել են իրենց տները, հետ գնան ու այնտեղ բնակվեն: Դա էլ տնտեսական ակտիվության մասին է խոսվում այս նախագծով, որ կոնկրետ այն խնդիրը, որ ես էի բարձրացնում` երաշխիքների հետ կապված, որ ժամկետ անպայման սահմանվի, որ այս արտոնությունները մենք պահպանելու ենք առաջիկա 10-15 տարիների ընթացքում: Եվ բիզնես միջավայրի մարդիկ կանխատեսելիություն ունենան, գնան, ներդրումներ անեն, իմանան, որ որոշակի ժամկետով արտոնությունը գործելու է:
– Այսինքն` եթե ժամկետ չի նշվում, և տնտեսական ակտիվություն կարող է չառաջանալ, անիմա՞ստ է դառնում:
– Այո, որովհետև խնդիր կառաջանա, մարդիկ կարող են լուրջ կասկածներ ունենալ, որ դա կարող է հեշտ հետ փոխվել: Իսկ կասկածները կառաջանան նախկին փորձից: Այստեղ մենք անընդհատ հարկային օրենքներ ենք փոխում, ամեն տարի դեկտեմբերին դրանք վերանայվում են: Այսինքն, կանխատեսելիություն օրենսդրական գործընթացներում մենք չունենք: Իսկ իրավական պետության առումով կանխատեսելիությունը շատ կարևոր հանգամանք է:
Եվ այս առումով իմ մտահոգությունը դա է: Մյուս մտահոգությունը սահմանամերձ համայնքներում փաստաթղթավորման պահանջի հետ է կապված: Տեսե՛ք, տնտեսվարողին ասում են՝ փաստաթղթավորի, հարկերը մի վճարի, բայց եթե այդ փաստաթղթավորման պահանջը խախտեն, պետք է վճարեն հարկեր, տուգանքներ, և այլն: Այսինքն, ինչքանո՞վ է սա արտոնություն, դեռ պրակտիկան ցույց կտա: Մարդիկ կարող է չկարողանան այդ փաստաթղթավորումն ապահովել ու ասեն՝ ոնց աշխատել ենք, թողեք աշխատենք:
– Ինչպես ստացվեց շրջանառության հարկի փոփոխման դեպքում:
– Այո, որովհետև, եթե դու պետք է փաստաթղթավորում պահանջես մատակարարներից, որտեղից ձեռք ես բերում, դա այսօր լուրջ խնդիր է: Եվ շատերը չեն կարողանում ապահովել փաստաթղթավորումը, հետևաբար` խախտում են ռեժիմը ու չպետք է արտոնություններից օգտվեն: Իսկ այն, որ փաստաթուղթ հավաքելը մեզ մոտ շատ բարդ է, դա ակնհայտ է, և, որ դրա արդյունքում կասվի, որ` ռեժիմը խախտում ես ու իրավունք չունես արտոնություն ստանալ, կամ կտուգանեն, դա էլ խնդրահարույց է:
– Դուք կառավարության այս քայլը գնահատում եք որպես լո՞ւրջ նախաձեռնություն, թե՞ պարզապես ի ցույց են դնում, թե փորձում են ինչ-որ բան անել:
– Մինչև սոցիալական ապահովության օրենքի ի հայտ գալը ես մտածում էի, որ շատ է խոսվել, դրա համար ներկայացվել է հարկային ինչ-որ արտոնությունների օրինագիծ, որը հնարավոր է` որևէ բան չփոխի: Բայց սոցիալական աջակցության մասին օրենքը լուրջ քայլ է, որովհետև կոնկրետ գումարներ պետք է գնան այդ համայնքներ:
– Բայց այդ 50% աջակցությունը որքանո՞վ կթեթևացնի տեղի բնակիչների հոգսը:
– Կարծում եմ, էլի մեծ բան է, որովհետև հաշվարկներ արված են, և դրանց արդյունքում ուսումնասիրվել է իրավիճակը: Այսինքն, այսօրվա եղած վիճակից մի քայլ առաջ է: Ու եթե կառավարության որոշումը հետագայում վերանայվի, ապա վերանայվելու է` ավելացնելու, ոչ թե նվազեցնելու առումով: Այսինքն, ասել, որ դա ոչինչ չի փոխի, սխալ է: Լուրջ քայլ է արվում, որ նախկինում չի արվել: Այդ կրակոցները հո նո՞ր չեն սկսվել, միշտ էլ եղել են: Բայց հիմա է, չէ՞, արվում: Այսինքն, այդ հարցերն այն մակարդակի են բարձրացվել, որ արդյունք են տալիս:
– Գուցե կառավարության ղեկավարի փոփոխությա՞ն արդյունք է նաև:
– Ես չեմ անձնավորում: Ավելի շատ կարծում եմ` խորհրդարանական ուժերի լոբբինգի արդյունք է, որովհետև խորհրդարանական ուժերը լուրջ ակտիվություն ցուցաբերեցին այդ դիվերսիաների արդյունքում եղած դեպքերից հետո: Քաղաքական առումով նման ակտիվություն չի եղել: Կրակել են, բայց քաղաքական ուժերը չեն գնացել մարտական դիրքեր: Սա աննախադեպ էր: Դրա համար էլ աննախադեպ արդյունք ունեցավ: Հիմա պետք է պրակտիկ ազդեցությունը տեսնել: Այսինքն, մենք երկու խնդիր ունենք՝ ոչ միայն պահել այս մարդկանց իրենց տեղերում, այլ նաև, որ բնակչությունը վերադառնա, որովհետև զինվորն իր թիկունքում պետք է զգա, որ բնակավայր կա, միայնակ կանգնած չի դատարկ հող պաշտպանելու համար: Սա մեծ բան է: Եթե մեր դիրքերից ադրբեջանական կողմ նայենք, կտեսնենք լավ բնակեցված բնակավայրեր: Նույնը մենք պետք է ունենանք, որ չկա, ինչը որ այս պահին շատ մտահոգիչ է ընդհանուր ֆոնի վրա:
