Հայ լուսանկարիչը բացահայտեց Պիկարդիայի «Ֆոտոնալե» լուսանկարչական փառատոնը

Զրույց Գերման Ավագյանի հետ` ժամանակակից լուսանկարչության խնդիրների շուրջ

– Վերջերս թե՛ մամուլում, թե՛ մշակութային կուլուարներում հաճախ է խոսվում Ֆրանսիայում անցկացվող միջազգային լուսանկարչական «Ֆոտոնալե» փառատոնին Ձեր մասնակցության մասին: Եթե չեմ սխալվում, այն դեռևս բացահայտված չէ հայ լուսանկարիչների կողմից: Ինչպե՞ս դարձաք այդ փառատոնի մասնակիցը:

– Երբեմն պատահում է` արածս գործը տեսնում և հրավիրում են, երբ դրան անգամ չեմ սպասում: Այդպես եղավ անցյալ տարի, երբ հրավիրվեցի մասնակցելու Ժամանակակից արվեստի առաջին` «Շուշի արթ փրոջեքթ» փառատոնին Շուշիում: Դա էր սկիզբը, իսկ հետագայում նախագծով հետաքրքրվեցին ֆրանսիացիները, և ահա` «Մահից հետո ծնվածները» ներկայացվեց Պիկարդիայի «Ֆոտոնալին»: Ես համացանցից տեղյակ էի «Ֆոտոնալի» մասին: Երբ իմացա, որ այս տարվա ցուցահանդեսը կրում է «Ծնունդ» խորագիրը, որոշեցի «Մահից հետո ծնվածները» նախագիծն ինքս ներկայացնել: Ֆրանսիացիներն իրոք ըմբռնեցին այդ նախագծի գաղափարը:

– Ինչպե՞ս են ընտրվում փառատոնի մասնակիցները:

– Նախ` ասեմ, որ փառատոնի կազմակերպիչն է «Դիաֆան» լուսանկարչական ասոցիացիան, որի նպատակն է` սատարել ոչ կոմերցիոն լուսանկարչությանը: Ոչ միայն Հայաստանից, այլև ողջ հետխորհրդային տարածքից «Ֆոտոնալին» որևէ լուսանկարիչ երբևէ չի մասնակցել: Նրանք հիմնականում եվրոպացիներ և ամերիկացիներ են, կամ եվրոպաբնակ այլ ազգերի ներկայացուցիչներ:

– Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

– Դա պայմանավորված չէ ազգային կամ տարածքային որևէ քաղաքականությամբ: Կազմակերպիչներն ընտրում են իրենց փառատոնի ձևաչափին համապատասխան նախագծեր:

– Ձեր ցուցահանդեսը կազմակերպվեց Ամիենում, իսկ փառատոնի բացումը տեղի ունեցավ Բովեում, այնպես չէ՞: Ո՞րն է փառատոնի այսօրինակ աշխարհագրության իմաստը:

– Առհասարակ «Ֆոտոնալը» Պիկարդիայում է տեղի ունենում, որի երկու խոշոր քաղաքներն են Բովեն և Ամիենը: Այս քաղաքներն առավելապես նշանավոր են իրենց ավանդական մշակույթով, մինչդեռ ժամանակակից արվեստն առավել նվազ է այստեղ տարածված: Ուստի, փառատոնի կազմակերպիչների նպատակն էր` տարբեր լուսանկարչական ցուցադրություններ սփռել Պիկարդիայի քաղաքներով` որպես այս տարածքում մշակութային կյանքը բազմազանեցնելու և արդիականացնելու միջոց: Իմ ցուցահանդեսին առանձին դահլիճ էր հատկացվել Ամիենի «Բրիքեթերիում»: Այն նախկինում աղյուսի գործարան է եղել, որը մշակութային կենտրոնի է վերածվել, և այդ քաղաքում հայտնի է` իբրև առավել ազատ, դեմոկրատ մշակութային օջախ: Առհասարակ, մենք սովոր ենք, որ ցուցահանդեսներն անցկացվում են ճոխ, հանդիսավոր սրահներում, կարծես թե մոռացել ենք, թե դեռևս խորհրդային տարիներին ինչպիսի պայմաններում էինք բացում ալտերնատիվ ցուցահանդեսները: Ամիենում ես հասկացա, որ անգամ «Բրիքեթերիի» պես համեստ, անպաճույճ տարածքը կարող է մշակութային համբավ ունենալ, և ոչ պակաս նշանակալի ցուցադրություններ ընդունել: Ի դեպ, այդ շենքի արտաքին պատերն ամբողջովին պատված էին գրաֆիտիներով, և դա տրամադրում էր:

– Որքանով հայտնի է, Ֆրանսիայում կազմակերպվում են նաև այլ` Պերպինյանի և Առլի լուսանկարչական փառատոները: Ո՞րն է «Ֆոտոնալի» առանձնահատկությունը:

– Այսօր ողջ աշխարհում նաև լուսանկարչությունն է առևտրականացվում և քաղաքականացվում: Օրինակ, ես վստահաբար կարող եմ նախապես ասել, որ «World press photo» մրցույթին հաղթելու է, ասենք, Սիրիայի դեպքերի մասին պատմող լուսանկար: Ես չեմ գտնում, որ պատերազմի թեմայով լուսանկարը, ուր արնաշաղախ մանկան դիակ են շպրտում, արժանի է լավագույնը համարվելուն: Բայց դա է թելադրում կոնյունկտուրան` դիտողին զարմացնել, սենսացիա մատուցել և թանկ վաճառել այն: Պերպինյանի փառատոնը նույնպես կոմերցիոն է: Իսկ «Ֆոտոնալի» կազմակերպիչները, ովքեր, ի դեպ, լուսանկարիչներ են, նպատակ ունեն այս փառատոնի միջոցով դիմադրել այդ միտումին: Այսինքն, մեր հանդիսատեսը գալիս էր սիրուց և հետաքրքրությունից դրդված, և դա առանձնահատուկ միջավայր էր:

– Ոչ կոմերցիոն լուսանկարչությամբ զբաղվելը ենթադրում է դրամի հայթայթման անընդհատ անհրաժեշտություն: Ինչպե՞ս եք Դուք իրականացնում Ձեր նախագծերը, ո՞վ է այսօր հետաքրքրված վավերագրական լուսանկարչությամբ, և ովքե՞ր են աջակցում դրան:

– Ես անկախ լուսանկարիչ եմ, և ինքս իմ հաշվին և իմ նախաձեռնությամբ եմ իրականացնում իմ նախագծերը: Այլ խնդիր է` դրանք հետագայում ներկայացնելը: Այս պարագայում կուրատորները, փառատոների և այլ նախաձեռնությունների կազմակերպիչները պետք է հետաքրքրված լինեն և իրենք զբաղվեն ֆինանսների հայթայթմամբ, ինչպես ժամանակակից արվեստի ցանկացած ոլորտում: Ես իմ գործն եմ անում, իսկ թե ո՞ւմ է դա պետք, ո՞վ կհետաքրքրվի և գումար կտրամադրի` ոչ թե Գերման Ավագյանին աջակցելու, այլ հանրային գաղափարին ծառայելու խնդիր է:

– Իսկ ինչպե՞ս է աշխատում «Ֆոտոնալն»` իբրև կառույց, կազմակերպիչնե՞րը հոգացին Ձեր մասնակցության ծախսերը:

– Իմ խնդիրն առանձնահատուկ էր: Նրանք որոշակի ստանդարտ գումար են հատկացնում մասնակիցներին, որը բավարարում է եվրոպաբնակներին` հոգալու իրենց ճանապարհածախսը և գործերի տպագրությունը: Կազմակերպիչները, սակայն, չէին ենթադրում, թե ինչպիսի խոչընդոտներ են հայտնվելու իմ առջև` սկսած ֆինանսականից, վերջացրած` վիզայի խնդրով, քանի որ իրենք նախկինում չէին աշխատել մեր տարածաշրջանի հետ: Ուզում եմ առիթից օգտվել և երախտագիտությունս հայտնել Ֆրանսիայում Հայաստանի դեսպանատանը` աջակցության համար, մասնավորապես, անձամբ պարոն դեսպան Վիգեն Չիտեչյանին և լիազոր նախարար Վահագն Աթաբեկյանին: Գիտեք, ցանկացած արվեստագետ կամ լուսանկարիչ միայն ֆինանսական աջակցության կարիքը չի զգում` իր գործը հասանելի դարձնելու համար, այլև` բարոյական աջակցություն է պետք: Որևէ նախագծի իրականացման գործում ֆինանսական ներդրումը համեմատական է գաղափարական սատարմանը: Վիգեն Չիտեչյանի ելույթը ցուցահանդեսիս բացմանը առանձնակի իմաստ և մթնոլորտ հաղորդեց:

– Ի՞նչ եք կարծում, Ձեր լուսանկարչական նախագծի` արցախյան թեմա՞ն չէ, արդյոք, որ գրավել էր հայկական պաշտոնական ներկայացուցչությանը և աջակցության գրավական հանդիսացել:

– Գուցե ձեր «սադրիչ» հարցի մեջ և կա ճշմարտության բաժին, սակայն ես ամենայն վստահությամբ ուզում եմ փաստել, որ հենց ֆրանսիական միջավայրում հայ պաշտոնյաների կողմից նախագիծն ընդունվեց և գնահատվեց, նախ և առաջ, իր հումանիստական բովանդակության շնորհիվ: Ի դեպ, լիազոր նախարար Վահագն Աթաբեկյանն, ինչպես հայտնի է, ինքն էլ արվեստագետ է, հայ ժամանակակից պոեզիայի նշանավոր դեմքերից մեկը: Նրա անգնահատելի ու համակողմանի ջանքերը «Ֆոտոնալին» իմ մասնակցության հարցում ի սկզբանե պայմանավորված էին հենց նախագծիս արվեստային կողմը խորապես ըմբռնելով, այնուհետև` արցախյան թեման արծարծելու միտումով:

– Ըստ Ձեզ, հայկական լուսանկարչությունն այսօր ունի՞ միջազգային ասպարեզ դուրս գալու հեռանկարներ:

– Այսօր դժվար է դատել հայկական լուսանկարչության մասին, ընդհանուր առմամբ, իբրև մեկ ամբողջություն: Կան անհատներ տարբեր սերունդներից, և յուրաքանչյուրը զբաղված է իր գործով, ունի թեմատիկայի իր շրջանակը, իր մոտեցումը լուսանկարինգ Ես ուրախ եմ, որ ասպարեզ եկած առանձին երիտասարդներ կարողանում են դուրս գալ լոկալ շրջանակներից, բայց դրանք եզակի դեպքեր են, մի մասն էլ տուրք է տալիս օրվա հրամայականներին, ժամանակակից տեխնիկայի և կոնյունկտուրայի թելադրանքինգ Բայց լուսանկարչությունը դա չէ:

– Հռետորական հարց` իսկ ո՞րն է այսօր լուսանկարչությունը:

– Տեղային խնդիրը հասանելի դարձնել այնպես, որ հանդիսատեսն այն ընկալի` իբրև իր սեփականը: Սեփական խնդիրը լուսանկարի միջոցով տեղադրում ես համամարդկային շրջանակներում, և այդ դեպքում քեզ ընկալում են` առանց թարգմանչի անհրաժեշտության, առանց խոսքերի: «Ֆոտոնալի» ընթացքում հենց դա տեղի ունեցավ:

Շարունակելի
Հարցազրույցը` ԼԻԼԻԹ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ