Փողի գինը Հայաստանում գտնվում է վերջին առնվազն տասնամյակի ամենաբարձր դիրքում։ Ու եթե դա դրամի ամրապնդման հետ միասին՝ ինչ-որ տեղ զսպող դեր ունի գնաճի հարցում, ապա մյուս կողմից՝ մեծապես հարվածում է տեղական արտադրությանը։ Տեղական արտադրությունը կորցնում է իրացման շուկաները դրսում։ Նվազում է նաև դրանց ներքին սպառումը՝ փոխարինվելով ներմուծվող ապրանքներով։
Մինչ հայտնի պատճառներով Հայաստանի տնտեսությունը երկնիշ աճեր է գրանցում, տեղական բազմաթիվ ապրանքների արտադրությունը կրճատվում է։ Արտադրությունը կրճատվում է, բայց որքան էլ տարօրինակ լինի, արտահանումներն ավելանում են։
Հայաստանից արտահանումն այս տարի ավելի քան կրկնապատկվել է։ Անցած տարվա առաջին եռամսյակում արտահանվել էր 735 մլն դոլարի, այս տարի արտահանվել է գրեթե 1,7 մլրդ դոլարի ապրանք։ Աճը հասնում է 2,3 անգամի։
Հինգ տարի է, Նիկոլ Փաշինյանը զբաղեցնում է վարչապետի պաշտոնը, բայց շարունակում է երկիրը ղեկավարել խմբագրի իր սահմանափակ իմացություններով, պարզունակ դատողություններով ու մակերեսային մոտեցումներով։ Ոչնչի առաջ կանգ չի առնում նույնքան ջանասիրությամբ մոլորեցնել հասարակությանը, ինչպես անում էր մինչև վարչապետ դառնալը։
Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, «անհայտ երկրից» Հայաստան եկած զբոսաշրջիկների քանակն այս տարվա առաջին եռամսյակում կտրուկ ավելացել է. Ճիշտ է, նրանց քանակը մեծ չէ, բայց 6,1 անգամով ավելին է, քան անցած տարի էր։
Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության օրոք թմրամիջոցների տարածումն ու օգտագործումը Հայաստանում շատ պոպուլյար է։ Այնքան պոպուլյար, որ Ազգային ժողովում իշխող խմբակցության պատգամավորը կարող է բացահայտ հայտարարել, թե Հայաստանում միջին վիճակագրական խնջույք, առանց թմրանյութերի օգտագործման, չի անցնում։
Բազմաթիվ գործող ընկերություններ փակվել են կամ դադարեցրել իրենց գործունեությունը։ Սա նշանակում է, որ բիզնես միջավայրը, ինչն իշխանություններն այդքան «անշեղորեն» բարելավում են, այնքան էլ չի բարելավվել։
Ռուս-ուկրաինական հակամարտության ու միջազգային պատժամիջոցների հետևանքով անցած տարի Ռուսաստանից բավական խոշոր գումարներ տեղափոխվեցին Հայաստան։ Այդ գումարների մի մասը, ապահովության համար, որպես ավանդ՝ ներդրվեցին հայաստանյան բանկերում։ Դրա արդյունքում արձանագրվեց բանկերում ոչ ռեզիդենտների ավանդների հսկայական աճ, ինչպիսին նախկինում երբևէ չէր եղել։
Շուկայի այսպիսի պասիվացումը, որը հիմնականում առաջարկի կրճատման ու ձևավորված սպասումների արդյունք է՝ երկրորդային շուկայում հանգեցրել է անշարժ գույքի գերարժևորման կամ գների չհիմնավորված բարձրացման։ Շատերը հետաձգել են անշարժ գույքի վաճառքի իրենց մտադրությունները՝ հույս ունենալով, որ որոշակի ժամանակ հետո կարող են ավելի բարձր գին պահանջել դրա համար։
Պետեկամուտների կոմիտեն վերջերս հրապարակեց այս տարվա առաջին եռամսյակի 1000 խոշոր հարկատուների ցանկը։ Ցանկում տեղի են ունեցել կտրուկ վերադասավորումներ ու տարօրինակ փոփոխություններ։
Մասնավոր փոխանցումների տեսքով դրսից, հիմնականում՝ Ռուսաստանից, շարունակում են մեծ փողեր գալ Հայաստան։ Այդ փողերի մի մասը մնում է ներսում, իսկ մյուս մասը՝ Հայաստանի միջոցով դուրս է գալիս ու գնում այլ երկրներ։ Թե ո՞ւր, շատ դեպքում անհայտ է մնում. Կենտրոնական բանկը գերադասում է չբացահայտել դրանց ուղղությունները։
Օդային սահմանը փակելով չբավարարվելով՝ Թուրքիայի իշխանությունները սպառնում են «Նեմեսիսի» արձանը չհանելու դեպքում, լրացուցիչ միջոցներ կիրառել Հայաստանի նկատմամբ։ Ի՞նչ միջոցների մասին է խոսքը, առայժմ չեն բարձրաձայնում։ Բայց այնպես չէ, որ մինչև «Նեմեսիսի» արձանի բացումը Թուրքիան այնքան մեծ արտոնություններ էր տվել Հայաստանին, որ հիմա էլ սպառնում է հետ վերցնել։
Ժամանակին Նիկոլ Փաշինյանը խոսում էր քաղաքացու՝ տուգանքի «մատերիալ» չլինելու մասին, բայց հիմա նրա ղեկավարած կառավարությունը շատ ավելի մեծ չափերով է տուգանում քաղաքացուն։ Միայն առաջին եռամսյակում ավելի քան 10 մլն դոլար են գանձել քաղաքացիներից՝ ճանապարհային երթևեկության խախտումների դիմաց նշանակված տուգանքների միջոցով՝ 38,2 տոկոսով ավելի շատ, քան նախատեսել են։
Տարիներ շարունակ կառավարությունը ձախողում է բյուջեի ծախսերի կատարողականը։ Գումարները հավաքում են տնտեսությունից ու չեն կարողանում ժամանակին իրականացնել նախատեսված ծախսերը։ Բայց դա չի խանգարում, որպեսզի մեծ տեմպերով պարտք ավելացնեն։
Հայտնի գործոնների արդյունքում՝ Հայաստանի բանկային համակարգում անցած տարվանից հսկայական շահույթներ են գեներացվում։ Չնայած դրան, կան նաև բանկեր, որոնք շահութաբերության մակարդակով գրեթե «հատակին» են. վնասով չեն աշխատում, բայց գտնվում են շահութաբերության շատ ցածր մակարդակում։
Արևմուտքն ակտիվորեն զարգացնում է հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ, մասնավորապես, էներգետիկ ոլորտում, սակայն այդ համագործակցության ծավալները, փորձագետների դիտարկմամբ, հաճախ են միֆականացվում:
Կառավարության նիստում օրերս Նիկոլ Փաշինյանն աշխատատեղերի հերթական պատմական ռեկորդներից էր խոսում։ Ասում էր, թե 2023թ. մարտին Հայաստանում կրկին գրանցվել է աշխատատեղերի բացարձակ ռեկորդ Երրորդ Հանրապետության պատմության մեջ: «Նախորդ այդպիսի ռեկորդն արձանագրվել էր 2022թ., երբ գրանցվել էր 704.420 աշխատատեղ: Իսկ 2023թ. մարտին արդեն ունենք 706.294 աշխատատեղ, ընդ որում՝ պետք է ամսվա հետ համեմատել, որովհետև գիտեք՝ աշխատատեղերն […]
Մինչ Հայաստանի իշխանությունները պատրաստվում են ամռանը բացել հայ-թուրքական ցամաքային սահմանը՝ երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագիր ունեցողների ազատ ելումուտի համար, Թուրքիան ապրիլի 29-ին հերթական անգամ փակեց իր օդային տարածքը հայկական օդանավերի դիմաց՝ նույնիսկ հարկ չհամարելով Հայաստանի ավիացիոն իշխանություններին զգուշացնել դրա մասին։ Սահմանը հանկարծակի փակելու պատճառով Ֆրանսիայից Երևան ժամանող ինքնաթիռը ստիպված եղավ վայրէջք կատարել Քիշնևում։
«Եթե ԿԲ միջամտությունը չլիներ, գնաճը կլիներ սարսափելի»,- համոզված է տնտեսագետ Վարդան Բոստանջյանը:
ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Տարոն Չախոյանը վերջերս ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր, թե վերջին 6 տարիների ընթացքում 1000 խոշոր հարկատուների կողմից վճարված հարկային եկամուտները դինամիկ աճ են արձանագրել: Ըստ նրա՝ հրապարակման՝ 2023 թ. առաջին եռամսյակում 2018թ. նույն ժամանակահատվածի համեմատ 1000 խոշոր հարկատուների կողմից վճարված հարկային եկամուտներն աճել են 2.1 անգամ:
Միակ բանը, որ կառավարության մոտ լավ է ստացվում, շոուներ բեմադրելն է։ Անցած հինգ տարիներին նման բազմաթիվ դեպքերի ենք ականատես եղել։ Թե ի՞նչ է շահել այդ ամենից հասարակությունը, տեսնում ենք։
Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո մեծ թվով Ռուսաստանի քաղաքացիներ տեղափոխվեցին և հաստատվեցին Հայաստանում։ Նրանց մի մասը նաև սկսեց բիզնես գործունեություն ծավալել։ Մի քանի հազար ընկերություններ բացեցին։ Պատժամիջոցների պատճառով հազարավոր քաղաքացիներ, հատկապես՝ ՏՏ ոլորտից, տեղափոխվեցին և իրենց գործունեությունը սկսեցին իրականացնել այստեղից։
Իշխանության համար ապագայի չափանիշն այն է, որ մարդիկ բնակարան են գնում։ Իսկ երբ այդ նույն ժամանակ տասնյակ-հազարավոր քաղաքացիներ արտագաղթում են, դա «ապագայի« չափանի՞շ է, թե՞ ոչ։
Հայաստանի արտաքին առևտուրը նոր ռեկորդներ է գրանցում։ Աճերն այլևս նույնիսկ տասնյակ տոկոսներով չեն սահմանափակվում։ Անգամներով են ավելանում։
Հայաստանում 2023-ի առաջին եռամսյակում տնտեսական ակտիվությունն աճել է 12,2%-ով. Վիճակագրական կոմիտեն է հրապարակել սոցիալ-տնտեսական վիճակը բնութագրող ընթացիկ-օպերատիվ ամփոփմամբ ստացված նախնական հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները:
Մենք ապրում ենք անվտանգային ճգնաժամում, մարդիկ տագնապած են, մեծ անորոշություններ են, Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարում է Նիկոլ Փաշինյանը։ Բայց չի ասում, թե ինչպե՞ս և ո՞ւմ շնորհիվ հայտնվեցինք անվտանգային ճգնաժամի մեջ, ինչո՞ւ են մարդիկ տագնապած ու անորոշության մեջ։
Վերջին երեք տասնամյակում Հայաստանը երբևէ այնպիսի ծանր իրավիճակում չէր եղել, ինչպես Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա քաղաքական թիմի իշխանության հինգ տարիներին։ Փողոցից իշխանության եկածները եղածն էլ կործանեցին. կազմաքանդեցին բանակը, դատեցին ու վարկաբեկեցին զինվորականներին, անպաշտպան թողեցին ու թշնամու առաջ բացեցին երկրի դռները, ոչնչացրեցին երկրի պաշտպանության ու անվտանգության համակարգերը։ Այն համակարգերը, որոնք տարիներ շարունակ անխափան ապահովում էին երկրի ու ժողովրդի անվտանգությունը։
Նիկոլ Փաշինյանն ու կառավարության անդամները վերջին օրերին կրկին սկսել են խոսել տնտեսության մեջ արձանագրված «համաշխարհային» մակարդակի աճերից։ Այնպես, ինչպես խոսում էին 2019թ.։ Այն ժամանակ էլ հայտարարում էին, թե Հայաստանում գրանցվել է ամենաբարձր տնտեսական աճը եվրոպական ու Եվրասիական տնտեսական միության տարածաշրջաններում, ինչպես նաև հարևանների համեմատ։
Բյուջեի հարկային եկամուտները 2022թ.՝ 2017թ. համեմատ, աճել են ավելի քան 2 մլրդ դոլարով, 2018թ. համեմատ էլ՝ 1,5 միլիարդով։ Օրերս հարկային եկամուտների վերաբերյալ այսպիսի համեմատություն էր արել Նիկոլ Փաշինյանը՝ փորձելով ցույց տալ, թե ինչպիսի հաջողությունների են հասել իշխանություններն իշխանափոխությունից հետո։
ԱԺ պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը 168.am-ի հետ զրույցում նկատեց, որ մեր հանդեպ արևմտյան կողմն այդ հարցում դեռևս լոյալություն է ցուցաբերում, իսկ հիմնական պատճառն առավելապես աշխարհաքաղաքական է. «Դրանով փորձում են Հայաստանը հեռացնել Ռուսաստանից՝ հասկանալով, որ այս անվտանգային խորացող ռիսկերի իրավիճակում այդ տնտեսական բարձր աճն ինչ-որ չափով կհավասարակշռի ներքաղաքական վիճակը»: