Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցները շրջանցելու առումով, Արևմուտքը մինչև հիմա, քաղաքական նպատակահարմարություններից ելնելով, լոկալ վերաբերմունք է դրսևորել Հայաստանի իշխանությունների ու նրանց գործողությունների նկատմամբ։ Իմանալով, որ իշխանությունների գիտությամբ Հայաստանի միջոցով մեծածավալ մատակարարումներ են իրականացվում պատժամիջոցների տակ գտնվող ռուսական շուկա, աչք է փակել դրա վրա։
Ենթադրվում է, որ պահուստներն առաջիկայում էլ կնվազեն։ Թեև արդեն այսօրվա դրանց մակարդակը խնդրահարույց է մի շարք միջազգային չափանիշների համադրելիության աստիճանով։ Խոսքը, մասնավորապես, ներմուծման անհրաժեշտ երեք ամսվա ծածկույթ ապահովելու մասին է, ինչին Հայաստանի միջազգային պահուստներն այլևս չեն ձգում։
Կառավարությունն Ազգային ժողովին զեկույց է ներկայացրել իր 2023թ. գործունեության վերաբերյալ։ Անկախ նրանից, թե ինչ են գրել զեկույցում, ինչ «փայլուն» արդյունքներ ու շլացնող ցուցանիշներ են ներկայացրել, դրանով չէ, որ պետք է դատել կառավարության լավ կամ վատ աշխատանքի մասին։
Վերջին տարիներին Հայաստանի տնտեսության բարձր աճերը կապված էին հիմնականում արտաքին գործոնների, նաև կապիտալի աննախադեպ հոսքերի հետ։ Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցների հետևանքով այդ երկրից ֆինանսական հսկայական հոսքեր էին գալիս, որոնք մեծապես նպաստում էին որոշ ոլորտներում բարձր աճերի ձևավորմանը։
Կառավարությունն անցնող տարին ամփոփող իր զեկույցում, խոսելով արձանագրված բարձր տնտեսական աճի և ցածր գնաճի մասին, ներկայացնում է մի շարք գործոններ, որոնք դրական ազդեցություն են ունեցել ՀՆԱ-ի բարձր աճի վրա։ Մասնավորապես կառավարությունն իր տարեկան կատարողական զեկույցում գրում է. «2023 թվականի արդյունքներով Հայաստանում արձանագրվել է բարձր տնտեսական աճ և ցածր գնաճ: ՀՆԱ-ի բարձր աճը պայմանավորված է եղել աշխատանքի արտադրողականության, ներդրումների, զբաղվածության և արտաքին առևտրի զգալի աճով։ 2023 թվականի բարձր աճը վկայում է ՀՆԱ-ի պոտենցիալի աճի արագացման մասին»:
Ինչպիսի՞ն է ներկայում Հայաստանի կապիտալի շուկան, զարգացման ի՞նչ հեռանկարներ կան, և ինչպե՞ս է տեսնում իր մասնակցությունն այդ շուկայի զարգացմանը Կոնվերս Բանկը: «Հայաստանի կապիտալի շուկաները» կոնֆերանսի ավարտից հետո այս և այլ հարցերի շուրջ զրուցել ենք կոնֆերանսի մասնակից, Կոնվերս Բանկի ներդրումային դեպարտամենտի տնօրեն Գրիգորի Զաքարյանի հետ:
Տարիներ առաջ կառավարությունը որոշել էր կարճ ժամկետում վերացնել ծայրահեղ աղքատությունը։ Բայց այսօր էլ ծայրահեղ աղքատների քանակը Հայաստանում քիչ չէ։ Պաշտոնական վերջին տվյալներով՝ բնակչության 1,2 տոկոսը ծայրահեղ աղքատ է։
Եվրամիության երկրների կիշռը Հայաստանի հետ հարաբերություններում մեծ չէ։ Դա էլ գնալով կրճատվում է։ Անցած տարի 15,9 տոկոս էր՝ 1,3 տոկոսային կետով քիչ, քան մեկ տարի առաջ։
Կառավարությունն ամփոփում է 2023 թվականի արդյունքները և արդեն իսկ Ազգային ժողովի դատին է ուղարկվել կառավարության ծրագրի 2023թ. կատարողական զեկույցը։
Կառավարության 2023թ. կատարողականի զեկույցում նշվում է. «2023 թվականին հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշը կազմել է 23.9% (ներառյալ հիփոթեքի տոկոսագումարների դիմաց եկամտային հարկի վերադարձը)` բարելավվելով նախորդ տարվա համեմատությամբ 0.8 տոկոսային կետով»։
«Հիմնականում բոլոր ենթաինդեքսների առումով ունենք նահանջ,- 168.am-ի հետ զրույցում տնտեսական աղյուսակին անդրադառնալով՝ նշեց տնտեսագետ Լիլիա Ամիրխանյանը՝ այդուհանդերձ, արձանագրելով նաև, որ ԵԱՏՄ ու եվրոպական տարբեր երկրների համեմատած՝ արձանագրվել է նաև իրավիճակի բարելավում,- Չի բացառվում, որ սա հերթական մանիպուլյացիայի առիթը հանդիսանա այս իշխանությունների կողմից: Բայց երբ անջատ ենք դիտարկում ՀՀ ցուցանիշները, ակնհայտ են դառնում անկումային միտումները:
Վերջին շրջանում իշխանությունների համար մոդայիկ է դարձել հայտարարել, թե Հայաստանը դիվերսիֆիկացրել է իր տնտեսությունը, ինչը թույլ կտա արտաքին քաղաքական վեկտորը փոխելու պարագայում խուսափել տնտեսական հնարավոր հետևանքներից։
Անցյալ շաբաթ Ազգային ժողովում տեղի ունեցավ «ՏՏ ոլորտը կարգավորող նոր օրենսդրական փաթեթի վերաբերյալ» խորհրդարանական լսումներ։ Լսումների ներկայացված օրենքի նախագծով նախատեսվում է պետության մասնակցություն՝ տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացման գործում, նպատակն է՝ նպաստել ոլորտի մրցունակության բարձրացմանը։ Օրենքի նախագծի հեղինակները ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչներն են և առաջարկում են իրենց համար նվազեցնել եկամտահարկը մինչև 5 տոկոս և զրոյացնել շահութահարկը։
Ժամանակին թանկացումների դեմ պայքարողներն այսօր փորձում են ամեն գնով թանկացնել մայրաքաղաքի հասարակական տրանսպորտը, այն էլ՝ կտրուկ։ Քաղաքացու ֆինանսական բեռն ավելացնելու մոլուցքով տառապող իշխանությունը հակված չէ հրաժարվել քաղաքային տրանսպորտի ուղեվարձը բարձրացնելու մտքից։ Այն բանից հետո, երբ հասարակության շրջանում բուռն հակազդեցություն առաջացավ աղմկահարույց նախաձեռնության շուրջ, հետաձգեցին դրա ընդունումը։ Հայտարարեցին, թե պատրաստվում են վերանայել։
Ոչ մեկը չի ասում, թե ինչպե՞ս եղավ, որ արտադրության համեստ ծավալները որոշ ոլորտներում տասնյակ անգամներով հանկարծ սկսեցին ավելանալ։ Մեկ ամսում ավելի շատ ապրանք արտադրվեց, քան տարվա մյուս բոլոր ամիսներին միասին վերցրած։ Ինչի՞ հաշվին, երբ արտադրական հզորությունները չեն ավելացել, նոր արտադրություններ չեն ստեղծվել։ Ամեն ինչ մնացել է նույնը, իսկ արտադրության ծավալներն անգամներով ավելացել են։
Մինչ Հայաստանի իշխանություններն առիթը բաց չեն թողնում ընկնելու Թուրքիայի գիրկը, Թուրքիայի իշխանությունները չեն շտապում բացել հայ-թուրքական սահմանը։ Անթալիայում օրերս տեղի ունեցած հերթական դիվանագիտական ֆորումում Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցերով Հայաստանի հատուկ ներկայացուցիչ Ռուբեն Ռուբինյանը մեկ անգամ ևս հայտարարեց, թե Հայաստանը պատրաստ է Թուրքիայի հետ հարաբերությունների ամբողջական կարգավորմանն ու սահմանների բացմանը հենց հիմա, հենց այսօր։
Կառավարության այս տարվա հունվարի հերթական նիստերից մեկում, անդրադառնալով աշխատատեղերին, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանում աշխատատեղերի նոր պատմական ռեկորդ է գրանցվել։
Իշխանությունները հերթական անպատասխանատու ու վտանգավոր խաղն են սկսել, որը, անկասկած, անհետևանք չի մնա։ Արևմուտքի թելադրանքով՝ փորձում են փոխել տարածաշրջանում ուժերի դասավորությունը՝ վտանգելով նաև տասնամյակների ընթացքում ստեղծված տնտեսական կապերը երբեմնի ռազմավարական գործընկերոջ հետ։ Գնում են բացահայտ ու կտրուկ սրացումների, հաշվի չառնելով անգամ այն լրջագույն սպառնալիքները, որոնց կարող ենք բախվել այդ ճանապարհին։
«Սա ծեծված պոպուլիզմ է և մերկապարանոց: «Հարստացիր՝ հարստացրու»-ն արդյո՞ք հնարավոր է ակնհայտ հարկային տեռորի պայմաններում,- շարունակեց մասնագետը ու նորից կրկնեց,- 2022-2023 թվականի տնտեսական աճի վրա իշխանությունն այնքան ազդեցություն ունի, որքան Զամբիայի կամ Չիլիի իշխանությունները»:
Հայաստանի իշխանություններն այնպես են խոսում, կարծես մեծ բան են արել ու անում Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներին օգնելու, նրանց սոցիալական խնդիրները լուծելու համար։ Երբեմն էլ մուննաթ են գալիս, որ այսքան անելուց հետո, էլի դժգոհում են։
Կառավարությունը հաստատեց և Ազգային ժողով ուղարկեց «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ծրագրի (2021-2026թթ.) 2023 թվականի կատարման ընթացքի և արդյունքների մասին» զեկույցը։
Սա է մեր տնտեսության ու աճի կառուցվածքը, ինչը շատ ավելի մտահոգությունների տեղիք է տալիս՝ անկախ նրանից, թե ինչ կասեն իշխանությունները։ Տնտեսության կառուցվածքը շարունակում է վատանալ, իսկ աճը՝ մեծապես կախված լինել առևտրից ու ծառայություններից, որոնք կապված են գերազանցապես արտաքին հայտնի գործոնների հետ։
Իշխանությունները համատարած ավելացնում են քաղաքացիների հարկային պարտավորությունները, օր ու մեջ նոր բեռ են դնում։ Դա անում են՝ ինչպես բացահայտ, այնպես էլ՝ թաքնված։ Երբ տեսնում են, որ բացահայտ չի ստացվում, քողարկված են անում։ Այնպես են անում, որ մարդիկ գլխի չընկնեն, թե ինչն՝ ինչի մասին է։ Օրենքներն են փոխում, նորերն են ընդունում, բայց վերջում ամեն ինչ կոտրում են քաղաքացիների գլխին։
Հարկատուների փողը քամուն են տալիս, յուրացնում են ու վատնում, և դրա համար որևէ մեկը պատասխանատվություն չի կրում։ Ամենուրեք հարկերն են ծանրացնում, տույժ-տուգանքներ են ավելացնում, քաղաքացիների ու հարկատուների վրա նոր ֆինանսական բեռ են դնում, բյուջե են լցնում, որ հետո այսպես վատնեն։ Կարող են 6 մլն դոլար բյուջեից հանել ու ոչնչի համար տալ ինչ-որ երգչի։ Վեց միլիոնը տվել են ու ոչինչ չեն ստացել դրա համար։ Այնինչ՝ այդ 6 միլիոնով բազմաթիվ այլ խնդիրներ կարող էին լուծել։
Կառավարությունը, ինչպես Մրցակցության պաշտպանության, այնպես էլ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովների նախագահների պաշտոններում առաջադրել է գործող նախագահներին։ Առաջինում՝ Գեղամ Գևորգյանին, երկրորդում՝ Գարեգին Բաղրամյանին։
«Դու պետք է խրախուսես աշխատատեղերի ստեղծումը երկրի ներսում, հետևաբար՝ անհրաժեշտ է դիֆերենցված հարկային քաղաքականություն. այն ներդրողները, որոնք կստեղծեն ռեալ աշխատատեղեր, որոնք արտադրության ու արտահանման խնդիրներ կլուծեն, նրանց հարկադրույքները պետք նվազեցել, արտոնյալ ռեժիմներ սահմանել: Նման բաների մասին չեն մտածում մեր պաշտոնյաները, այլ փորձում են կոսմետիկ փոփոխություններով, իրավիճակի և ճնշումների ազդեցությամբ, քաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով՝ փոփոխություններ կատարել»,- հավելեց տնտեսագետը:
Չնայած հասարակության շրջանում առաջացած համատարած դժգոհություններին՝ Երևանի ՔՊ-ական իշխանությունը բոլորովին էլ մտադիր չէ հրաժարվել հասարակական տրանսպորտի ուղեվարձի բարձրացումից։ Այս փուլում դժգոհությունները մեղմելու համար, պարզապես որոշել են ժամանակ ձգել, կրքերը հանդարտեցնել։ Դրա համար ավագանու որոշումը ոչ թե հիմա կընդունեն, այլ մարտին։ Մանր-մունր վերանայումներ կանեն ու կընդունեն։
Փոխարենը՝ այլ երկրների և հատկապես Հնդկաստանի քաղաքացիներն են կտրուկ ավելացել։ Եթե մեկ-երկու տարի առաջ Հայաստանի փողոցներում հատուկենտ հնդիկների կարելի էր հանդիպել, ապա այսօր նրանք ամենուր են։ Եվ ոչ միայն հնդիկները։ Նրանք Հայաստան են գալիս հիմնականում աշխատելու համար։ Ու քանի որ անհամեմատ էժան աշխատուժ են, աստիճանաբար շուկայից դուրս են մղում տեղական աշխատուժը, որը խթանում է նաև Հայաստանի քաղաքացիների աշխատանքային միգրացիան։
Երբ արտագնա աշխատանքի մեկնողների այլ պետություններում ստացված եկամուտները հարկելու հետ կապված դժգոհությունները դուրս եկան փողոց, իշխանությունները շտապեցին փափուկ բարձ դնել նրանց գլխի տակ։ Հայտարարեցին, թե քննարկումներ են սկսել խնդրի վերաբերյալ, ու կարող է որոշակի վերանայումներ լինեն։
Կենտրոնական բանկի պարտավորությունների մեջ է մտնում ստուգել նաև «Ամերիաբանկը» ձեռք բերող բանկի, այդ թվում՝ բաժնետերերի կազմի վերաբերյալ ամբողջ տեղեկատվությունը, որից հետո հաստատել կամ մերժել գործարքը։
