Կառավարության իրականացվող հարկային քաղաքականությունը տանում է սրան։ Ու քանի դեռ Հայաստանում չկա հստակ և համակարգված տնտեսական քաղաքականություն, իսկ տնտեսական խնդիրները ստորադասվում են բացառապես բյուջեի եկամուտներին, այլ բան չի էլ կարող սպասվել։ Միկրոբիզնեսը, փոքր ու միջին բիզնեսն աստիճանաբար դուրս են գալու տնտեսական դաշտից, իսկ բիզնեսը կենտրոնանալու է խոշորների ձեռքում։
2018 թվականից հետո Հայաստանի տնտեսությունն ավելի շատ է կախված Ռուսաստանից. եթե մինչև 2018 թվականը Հայաստան-ԵԱՏՄ առևտրաշրջանառության 7 միլիարդ դոլարի 1.8 միլիարդն էր բաժին ընկնում ԵԱՏՄ-ին, ապա 2024 թվականին այս թիվը 3.5 անգամ աճել է, փոխարենը, եթե Հայաստան-Եվրամիություն առևտրաշրջանառության ծավալը 2018 թվականին կազմում էր 1.8 միլիարդ դոլար, ապա 2023 թվականին այդ թիվը նվազել է. ստացվում է՝ նախկին իշխանության օրոք էր տնտեսությունը դիվերսիֆիկացված։
Սերժ Սարգսյանի նախագության մեկնարկը, ժամանակային առումով, բարեհաջող չէր․ անգամ, կարելի է ասել, խիստ անբարենպաստ էր տնտեսության համար։
2024թ. Հայաստանը 24 երկիր (Եվրոպայի նախկին սոցիալիստական երկրներ և ԽՍՀՄ նախկին հանրապետություններ) ներառող տարածաշրջանային վարկանիշային աղյուսակում Ղրղզստանի հետ կիսում է 19-20-րդ տեղերը։
Այս իշխանությունը ոչ միայն նյութական ու բարոյական մեծ վնասներ է հասցրել երկրին, այլև, իր քաղաքական հետաքրքրություններից դրդված՝ Հայաստանը մտցրել է խոշոր տուգանքներ վճարելու սպառնալիքի տակ։
Երևանի քաղաքապետարանում որոշել են «կարմիր գծերի» վրա փող աշխատել։ Մոռացան, որ «կարմիր գծերը» թանկացնում էին, որպեսզի բեռնաթափեն մայրաքաղաքի կենտրոնն ավտոմեքենաների ծանրաբեռնվածությունից։
Չնայած Հայաստանը շարունակում է գտնվել Եվրասիական տնտեսական միության կազմում, էական տնտեսական ու ֆինանսական օգուտներ է ստանում այդ կառույցից, իշխանությունները չեն թաքցնում, որ հակված են փոխել երկրի ինտեգրման ուղղությունը։
Հայաստանի Կառավարությունը հերթական վարկային համաձայնագիրն է ստորագրել. այս անգամ վերցրած վարկը կազմում է 236 միլիոն եվրո։
Ստացվում է՝ Կենտրոնական բանկն ուղղակի ասում է՝ քանի որ առևտրային բանկերն ունեն գործարար հարաբերություններ միջազգային տարբեր գործընկերների հետ, հետևաբար հաշվարկում են այն ռիսկերը, որոնք առաջանում են միջազգային պատժամիջոցների արդյունքում և որոշում՝ դրանց տակ մտնե՞լ, թե ոչ, ինչը առևտրային բանկի և ոչ Կենտրոնական բանկի որոշելիք հարցն է։
Հայաստանի իշխանությունները ջանք չեն խնայում ցույց տալու, թե իբր հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման շուրջ գործընթացները տեղի են ունենում առանց նախապայմանների։ Հարց է առաջանում, եթե այդպես է՝ ինչո՞ւ չի բացվում հայ-թուրքական սահմանը՝ նույնիսկ երրորդ երկրների քաղաքացիների ու դիվանագիտական անձնագիր ունեցողների համար։ Չէ՞ որ դրա համար սահմանային բոլոր ենթակառուցվածքներն արդեն վաղուց պատրաստ են։
«Այո՛։ Մեր նախագծերը սկսում ենք՝ նախապես որոշելով, թե ո՞րն է այն թիրախային խումբը, որի համար իրականություն պետք է դառնա մեր նախագիծը։ Մենք սկսում ենք թիրախային խումբն ուսումնասիրելուց։ Բացահայտում ենք այդ թիրախային խմբի ցանկությունները, նախասիրությունները։ Ապա որոշվում է, թե ենթակառուցվածքներն ինչպիսին են լինելու, ապա ձևավորվում է այն վերջնական պրոդուկտը, որը տվյալ թիրախային խմբի համար լավագույնն է լինելու»,- խոսքը եզրափակեց Կասպարովը։
Ռուսաստանի իշխանությունները շարունակում են ՀՀ իշխանություններին իրազեկել «երկու աթոռին նստելու» քաղաքականության հնարավոր հետևանքների մասին։ ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկն է օրերս շեշտել Եվրասիական տնտեսական միության և Եվրամիության անհամատեղելիության մասին, ինչպես նաև նկատել՝ արտատարածաշրջանային խաղացողների մուտքը Հայաստան կունենա հետևանքներ։
Եվրասիական տնտեսական միությունը և Եվրամիությունն անհամատեղելի են, արտատարածաշրջանային խաղացողների մուտքը Հայաստան կունենա հետևանքներ։ Այս մասին երեկ հայտարարել է Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը։
Վերջին տարիներին, հատկապես հիփոթեքի ակտիվ վարկավորման արդյունքում, այդ բեռը կտրուկ ծանրացել է։ Այսօր էլ շարունակում է ոչ պակաս ակտիվությամբ ծանրանալ։
Կառավարությունը լուրջ ֆինանսական խնդիրների առաջ է կանգնած։ Պետական բյուջեի եկամուտների հավաքագրումը ձախողել են։
Արտաքուստ Հայաստանի արտաքին առևտուրն այս տարի էլ նախանձելի արագությամբ աճում է։ Նախորդ տարվա համեմատ՝ աճը կրկնակիից անգամ բարձր է։
Վերջին շրջանում հայ հանրության շրջանում բողոքներ կան, որ ռուսների մեծ հոսք այլևս չկա Հայաստանում, ուստի ենթադրվում էր, որ տան վարձավճարներըպետք է նվազեին, սակայն վարձավճարները նախկինի նման պահպանվում են՝ կայուն բարձր։
Օրերս Երևանում անցկացվող Հայաստան-Միացյալ Նահանգներ ռազմավարական երկխոսության նիստի ժամանակ ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Ջեյմս Օ՛Բրայենը հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը Հայաստանի հետ երկկողմ առևտուրն ընդլայնելու, ինչպես նաև գլոբալ առևտրում Հայաստանի մասնաբաժինը մեծացնելու հնարավորություններ է տեսնում։ ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյայի խոսքով՝ վերջին տարիներին Հայաստանը ձևավորել է աշխույժ տնտեսություն, որը տարածաշրջանում աչքի է ընկնում իր զարգացման տեմպերով։
Ըստ Կենտրոնական Բանկի ներքին ոչ պաշտոնական կարգավորումների ՀՀ բանկերը ստարտափներին և տեխնոլոգիական պրովայդերներին չեն սպասարկում և հաշիվներ չեն բացում, եթե վերջիններս որևէ ձևով կապված են կրիպտո ոլորտի հետ։ Սա, մեղմ ասած, անբարենպաստ պայմաններ է ստեղծում ՏՏ կրիպտո ընկերությունների համար Հայաստանում իրենց գործունեությունը շարունակելու հարցում։
Անկախ նրանից, թե ինչ կասեն, չեն ասի իշխանություններն ու նրանց քաղաքական կամքը կատարող պետական կառույցները Հայաստանում սկսված բռնաճնշումների վերաբերյալ, դրանք մեկ նպատակ ունեն՝ վախեցնել և հետ պահել երկրի ապագայով մտահոգ քաղաքացիներին քաղաքական գործընթացներից։ Մարդիկ մտահոգված են երկրի ապագայով ու այլ ճանապարհ չտեսնելով՝ ստիպված են իրենց մտահոգությունները փողոցում արտահայտել, խաղաղ անհնազանդության ակցիաների, սեփական կարծիքն արտահայտելու միջոցով։
Փոխարենը տնտեսությունը զարգացնեն, արտադրության ծավալներն ավելացնեն, նոր արտադրություններ ստեղծեն ու բյուջեի եկամուտներն ավելացնեն, ամենուրեք միայն հարկերն են բարձրացնում։ Արտադրության ծավալները կրճատվում են, ներքին տնտեսությունից գանձվող հարկերը պակասում են, բացը հարկային բեռն ավելացնելով են ուզում լրացնեն։
Երևանում բնակարանների գների աճն ապրիլին կանգ է առել։ Նախորդ ամսվա համեմատ՝ որևէ տեղաշարժ չի արձանագրվել։ Գները մնացել են անփոփոխ։
Ստերից մարդիկ են խոսում, ովքեր, վեց տարի է՝ ստերով են կառավարում երկիրը, ստերով կերակրում են մարդկանց, արդարացումներ փնտրում, իրենց մեղքերը դնում ուրիշների վրա, իրենց արածները վերագրում ուրիշներին, ոստիկանական շարասյուների ու պետական պահպանության հետևում թաքնվելով՝ հոխորտում, մատ թափ տալիս, սպառնում դատ ու դատաստաններով, մարդկանց պահում փակի տակ։
Ներքաղաքական կյանքը հասկանալիորեն կլանել է հանրային ամբողջ ուշադրությունը, մինչդեռ Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումները պահանջում են չնվազող աչալրջություն, քանի որ, դրանցում գոյություն ունեցող բացահայտ մարտահրավերներից և ռիսկերից զատ, կան նաև «խմորվողները», որոնք չունեն ագրեսիվ ֆիզիկական դրսևորում, բայց կարող են ունենալ հեռուն տանող հետևանքներ:
Անցած տարվա մայիսի 22-ին հրավիրված մամուլի ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն իր հերթական «աննախադեպ» արձանագրումն արեց։ Ինչպես միշտ, արեց ու անցավ առաջ, այլևս մոռացավ։
Հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցությունը հաշվետու տարում բավական կտրուկ բարելավվել է` 22.7%-ից դառնալով 23.4%։ Սակայն այստեղ նույնպես առկա է ժամանակավոր երևույթ, մասնավորապես՝ 2022թ. բանկային համակարգում գրանցված շահույթների կտրուկ աճի արդյունքում 2023թ. վճարված շահութահարկը, որը նպաստել է հարկեր/ՀՆԱ-ի բարելավմանը շուրջ 0.8 տոկոսային կետով։ Շահույթների աճը 2023թ. չի շարունակվել նույն կերպ, ինչը հուշում է, որ դա նույնպես ժամանակավոր է, և 2024թ. նույն չափով բարելավում գրանցելը խնդրահարույց կլինի։
Վերջին ամիսներին արդյունաբերության մեջ արձանագրվող ոսկերչական արտադրատեսակների արտադրության անգամներով աճերը, որոնք շատերի մոտ տարակարծությունների տեղիք էին տվել, ամբողջությամբ զրոյացել են։ Տարվա կտրվածքով, ոլորտում անկում է գրանցվել։ Պաշտոնական վիճակագրության տվյալներից, նույնիսկ նախկին աճերն են «անհետացել»։
Արտաքուստ ցույց տրվող բարձր աճերի ֆոնին՝ տնտեսությունը հասցրել են աղետալի վիճակի։ Հայտնի ու անհայտ օլիգարխներն ապրանքները մի տեղից բերում, մեկ այլ տեղ ծախում են ու դա համարում են տնտեսական աճ։
Վերջին տարիներին այնքան շատ ու այնքան թանկ պարտքեր են կուտակել, որ պարտքի սպասարկումը չափազանց ծանր բեռ է դարձել պետական բյուջեի վրա։
Կար ժամանակ, երբ դեռևս ամիսը չբոլորած՝ Նիկոլ Փաշինյանը ցուցանիշներ էր հրապարակում հարկերի հավաքագրման վերաբերյալ։ Խոսում էր մուտքերի աննախադեպ աճերից ու բյուջեի եկամուտների գերակատարումներից, փորձում էր մարդկանց վրա տպավորություն գործել։
