Իոսիֆ Բրոդսկին ամենի մասին միշտ խոսել է անկեղծ և շիտակ: Նրա խոսքերը կարող են դաժան լինել, կարող են՝ ցավոտ, բայց դրանք միշտ ստիպում են մտածել:
Հայոց ցեղասպանության լուրը լսելով՝ Վահան Տերյանը գալիս է Երևան։ Գալով Հայաստան՝ Տերյանն այցելում է «Ցարսկայա» փողոցում գտնվող որբանոցը և երեխաներին հանձնարարում է գրել շարադրություններ այն ամենի մասին, ինչ տեսել են այս ամբողջ ընթացքում։ 8-15 տարեկան որբ երեխաները պատմում են ցեղասպանության մասին` դեպքերից անմիջապես հետո։ Մանկական այդ անկեղծ պատմությունները բացառիկ փաստաթղթեր են, որոնք ևս մեկ անգամ աշխարհին ապացուցեցին, որ 20-րդ դարասկզբին թուրքերի կողմից իրականացվել է ցեղասպանություն։
Amazon-ի հիմնադիր Ջեֆ Բեզոսը ևս մեկ անգամ աշխարհի ամենահարուստ մարդն է, ըստ Bloomberg միլիարդատերերի ինդեքսի (BBI):
Ծանոթությունների հավելված Bumble Inc-ի արժեթղթերի գինն օրերս 67 տոկոսով աճել է, ինչի արդյունքում ընկերության 31-ամյա տնօրեն Ուիթնի Վուլֆ Հերդը: Նա կարողությունն այս պահին գնահատվում է 1,5 մլրդ դոլար, դարձել է մոլորակի սակավաթիվ կին միլիարդատերերից մեկը։
1908 թվականն էր, երբ ես Ալեքսանդրապոլի դպրոցներից մեկում երգի եւ երաժշտության ուսուցիչ էի:
«Տիկին Զապել Եսայանը թուրքահայ կամ լավ է ասել՝ պոլսահայ նորագույն գրականության անվանի դեմքերից մեկն է: Երկու տասնյակ տարի է՝ նրա պատմվածքները, մանրավեպերը տպագրվում են թուրքահայ համարյա բոլոր թերթերում: Առաջին անգամ Արշակ Չոպանյանի «Ծաղիկ» հանդեսում տպագրվեց տիկին Եսայանի մի արձակ բանաստեղծությունը, երբ հեղինակը 17 տարեկան մի դեռատի օրիորդ էր:
Վիլյամ Սարոյանի սերը դեպի դրամատուրգիան եկել է Չարլի Չապլինից, որի հարեւանությամբ էլ բնակվել է։ Նրանք մտերիմ ընկերներ են եղել: Սարոյանը հաճախ է պատմել Չապլինին իր երկրի, ժողովրդի մասին, վերջինս էլ ցանկություն է հայտնել գալ ու անձամբ ծանոթանալ այդ հինավուրց երկրին: Սարոյանը խոսք էր տվել անձամբ ուղեկցել, սակայն դա այդպես էլ չի հաջողվել։
Անկրկնելի Ամանդինա Ավրորա Լյուսիլ Դյուպենը, ով ավելի հայտնի է Ժորժ Սանդ անվամբ, գրել է ավելի քան 100 վեպեր ու վիպակներ, հսկայական քանակությամբ հրապարակախոսական հոդվածներ, կազմել է բազմահատոր ինքնակենսագրական ու շարադրել 18 դրամա։ Սանդն ինքնուրույնաբար մշակել է բացարձակապես նոր գեղարվեստական ժանր՝ ռոմանտիկ հոգեբանական վեպի ժանրը։
«Шаганэ ты моя, Шаганэ…». ո՞վ էր Եսենինի սիրելի Շահանե Տալյանը. Տեր Կյուրեղ քահանա Տալյանը մանրամասներ է ներկայացնում
Աշխարհագրական տարածք չէ Մեղրին, հայրենիքի մի բուռ հող չէ: Մեղրին քո տան դուռն է, հայ: Մեղրին քո հացի մայան է: Եվ երբ դու Մեղրին տալիս ես օտարին, քո տան դուռը փակում ես քեզ վրա: Չգիտեմ՝ ներսից, չգիտեմ՝ դրսից, ու բանալին կախում ես կրծքիցդ: Քանի բանալի կար կախված 1915 թվից:
Էսթետը, դրամատուրգը և բանաստեղծը գնահատում էր անկեղծությունը և շատ բան գիտեր սարկազմի մասին:
Tesla եւ SpaceX ընկերությունների հիմնադիր Իլոն Մասքի կարողությունն ընթացիկ տարվա սկզբից ի վեր աճել է ավելի քան 3,5 անգամ եւ առաջին անգամ գերազանցել 100 միլիարդ դոլարը: Այդ մասին հաղորդել է Bloomberg գործակալությունը՝ վկայակոչելով Bloomberg Billionaires Index (BBI)-ին:
Աշխարհի ամենահարուստ մարդը՝ Amazon ընկերության ղեկավար Ջեֆ Բեզոսը, դարձել է պատմության մեջ առաջին միլիարդատերը, որի կարողությունը գերազանցել է 200 մլրդ դոլարը: Այդ մասին գրում է Forbes հանդեսը՝ վկայակոչելով իր կողմից կազմված Forbes Real-Time վարկանիշը, որը միլիարդատերերի կարողությանը հետեւում է իրական ժամանակում:
Հետաքրքրական է, որ այդ թվականներին Սարյանի առաջարկած ծիածանագույն դրոշը գաղափարական իմաստով հրաշալի էր մտածված, և այն իրենում կրում էր այն գույները, որոնք կային մեր երկրում։ Պետք է շեշտել, որ հենց այն ժամանակ, քանի որ Աստվածաշնչային գույներն ու խորհուրդները մեր օրերում կերպարանափոխվեցին, գաղափարափոխվեցին և ստացան նոր իմաստ ու երանգ։ Սա ևս մեկ անգամ փաստում է, որ Առաջին Հանրապետությունն իր ծնունդով կարողացավ միավորել հայ մարդկանց՝ մտավորականներին ու քաղաքական գործիչներին։ Այն ժամանակ կար արտաքին ու ներքին թշնամի և կար միաբանություն։ Հիմա ևս նույն կարգավիճակում ենք, պարզապես այժմ միաբանությունը քանդելու համար գործի է դրվել այլ մեծ ու կրծող մեխանիզմ։ Եվ, ցավոք, դրան զոհ են գնում գրեթե բոլորը․․․։
Երբ քաղաքում, հայրենիքում աղմուկը շատ է, պետք է գտնել մի վեհ ու խորիմաստ վայր, որ քաղաքում է, սակայն քաղաքից հեռու, որտեղ պահպանվում է խորհուրդն ու լռությունը։ Այդպիսի վայրեր քաղաքում կան․ Եռաբլուր, Ծիծեռնակաբերդ, Կոմիտասի անվան պանթեոն։ Այդ վայրերում հոսում է պատմությունը, անցյալի ժամանակն ու ներկայի անորոշությունը, սակայն հայ մեծերի խորիմաստ քարե և բրոնզե կերպարանքները նոր ժամանակներում պահպանում են իրենց իմաստությունն ու վեհությունը։
Սովետական տարիներին հայ մտավորականներն ու արվեստագետներն իրենց առաջ լայն հնարավորություններ ունեին զարգանալու ու արվեստի մեծ գործեր ստեղծելու համար։ Այդ տարիներին մեկը մյուսի ետևից երևան էին գալիս ստեղծագործողներ, ովքեր բացառիկ էին, տաղանդավոր և կերտում էին բարձր արվեստ։ Պարադոքսալ էր սովետական երկիրը, քանի որ մի կողմից՝ ոչնչացվում էին մտավորականները, իսկ մյուս կողմից՝ այդ մտավորականների համար ստեղծվում էին լավագույն պայմանները, որպեսզի նրանք ստեղծագործեն և արարեն։ Հատկանշական է, որ այդ դեպքում սովետական պետության տարբեր ժողովուրդների ստեղծագործող զավակներն ինչ-որ պահի նույնանում էին, և տարանջատում գրեթե չէր լինում։
Եղիշե Չարենցի մասին խոսելիս կողք կողքի պետք է դնենք գեղեցիկը, ողբերգականն ու խենթությունը։ Թերթելով նրա մասին գրված գրքերն ու հուշերը՝ հասկանալի է դառնում, որ գործ ունենք բացառիկ հանճարեղ մի մարդու հետ, ում կյանքից անհնար է մի կողմ դնել խենթությունը։ Չարենցը բացառիկ էր նաև մարդկանց հետ իր ունեցած անուղղակի կապով։ Նա կարող էր չտեսնել մարդուն, սակայն նրա մասին յուրահատուկ վերաբերմունք և ակնածանք ունենալ։ Այս առումով նրա կյանքում բացառիկ էին Պուշկինը, Մայակովսկին, Կոմիտասն ու Վահան Տերյանը։
20-րդ դարասկզբին Արևմտյան Հայաստանում ապրած ու ստեղծագործած հայ հեղինակները, դարաշրջանի սկզբի խնդիրների մասին խոսելուց զատ, չէին կարող չխոսել նաև թուրքական վայրագությունների մասին։ Սիամանթոյի և Վարուժանի գրչով վեր հանվեց ժամանակաշրջանի գարշելի իրականությունը։ Նրանք գրեցին այն ամենի մասին, ինչ տեսան իրենց կողքին, իրենց աչքի առաջ։ Այս հեղինակների գրչով հավիտենական դրոշմ ստացավ 19-րդ դարավերջի ու 20-րդ դարասկզբի թուրքական արյունոտ ձեռքերով իրականացված ոճիրը։ Հայ հեղինակները հասցրեցին գրել մինչև 1915 թվականը տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին, իսկ 1915-ից հետո այլևս չմնաց հանճարեղ մեկը, ով կկարողանար գրել այդ ամենի մասին։
«Արտասովոր փոքր մարդ, վտիտ ու գունատ, խիտ ու խարտյաշ մազերով»․ ահա այսպես են ժամանակին նկարագրել աշխարհի բոլոր ժամանակների լավագույն կոմպոզիտորներից մեկին՝ Մոցարտին։ Իսկ նրա նախասիրությունները և՛ միմյանց նման էին, և՛ տարբեր։ Նա սիրում էր ընտանի կենդանիներին, սիրում էր պարել և երբեմն բիլիարդ խաղալ։ Առաջին հայացքից առօրյա թեթև կյանք վարող մարդը Մոցարտն էր, ում համար, թերևս, ծանր էին նրա ստեղծագործական ու աշխատանքային ժամերը։ Այս ծանր ու թեթև կյանքն ուներ նաև իր մութ ու սև կողմերը, որոնցից մեկի մասին ներկայացնելուց զատ՝ պետք է նաև նշենք, որ զարմանալիորեն Մոցարտի կյանքի այդ դրվագը փոքրիկ կապ ունի նաև մեզ հետ:
ԱՄՆ նախկին նախագահ Բիլ Քլինթոնը՝ Ջեյմս Փաթերսոնի հետ համահեղինակությամբ, կթողարկի իր դեդեկտիվ երկրորդ վեպը՝ «Նախագահի դուստրը»: Հեղինակներին արդեն անվանել են «նախագահական թրիլլերի վարպետներ», հայտնում է Publishers Weekly-ը:
Հետաքրքիր ու խելագար է արվեստի աշխարհը․․․ Տիեզերքի ու բնության հետ կապ ունեցող մարդիկ՝ արվեստագետները, իրենց կերտած ֆանտաստիկ աշխարհի հետ մեկտեղ՝ նաև հանդիսանում են բնության աշխարհի մասնիկները։ Երբեմն զարմանալի է թվում, թե ինչպե՞ս են կարողանում իրարից 100, 200, 500 տարի տարբերությամբ ծնված արվեստագետներն ունենալ հոգու նույն մասնիկներից։ Մի շարք պայծառ մտածողներ նշել են, որ արվեստն այս ու մյուս աշխարհների միջև կապն է։ Միգուցե այդպես է, միգուցե՝ և ոչ, քանի որ այս պահին թե՛ ես, թե՛ ընթերցողը չի կարող պատասխանել այս հարցին։ Որովհետև մենք ապրում ենք։
20-րդ դարասկզբին տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանության մասին հայ ժողովուրդը շարունակում է բարձրաձայնել մինչ օրս։ Այդ ձայնում կա հուսահատության ճիչ, ոճիրի դեմ պատիժ տեսնելու ցանկություն, անմեղ զոհերի արյան դիմաց վճարվելիք հատուցում։ Հայ ժողովուրդը շարունակում է բարձրաձայնել, աշխարհի ամենամեծ ատյաններում ներկայացնել ապացույցներ, փաստաթղթեր ու լուսանկարներ, սակայն կա միայն լռություն։
Թերթելով պատմության էջերը, հասկանալով անցյալի մեր բնավորությունն ու դրա ներկայի դրսևորումները՝ հասկանալի է դառնում, որ հայ ժողովուրդը քիչ անգամներ է իր առաջնորդների հետևից սգացել։ Դա միգուցե պայմանավորված է մեր ժողովրդի վերաբերմունքով։ Գուցե դա կախված է նաև նրանից, որ մեզ քիչ անգամներ է բախտ վիճակվել ունենալ լավ առաջնորդ։ Սակայն այստեղ էլ առաջնորդի, պետական գործչի լավի ու վատի ընկալման հարց կա։
Միտքն այն մասին, որ ես շուտով պիտի մեռնեմ, ամենակարևոր գործիքն է, որն ինձ օգնում է իմ կյանքում բարդ որոշումներ կայացնել, քանի որ մնացած ամեն բան՝ ուրիշի կարծիք, ողջ այս հպարտությունը, շփոթմունքի կամ տապալման ողջ այս վախը, ոչինչ են մահվան դեմքի առաջ: Դրանք հերթով ընկնում են՝ թողնելով սոսկ այն, ինչն իսկապես կարևոր է: Մահվան մասին միտքը լավագույն եղանակն է՝ խուսափել այն մտքերից, որ դուք կորցնելու բան ունեք: Դուք արդեն մերկ եք: Դուք արդեն պատճառ չունեք չլսելու սրտի կանչին:
Պատմությունն ու անցյալն աշխարհին տվել է մեծ թվով թագավորներ, զորավարներ ու կայսրեր, ովքեր իրենց կատարած բացառիկ աշխատանքով ու նվաճումներով՝ մինչ օրս շարունակում են մնալ մեծ, երբեմն՝ նաև անգերազանցելի։ Այդ փառավոր մատյանում իր անունը ոսկե տառերով գրեց Նապոլեոն 1-ին Բոնապարտը։ Նա կարողացավ ստեղծել հզոր կայսրություն, դնել ներկայիս Ֆրանսիայի հիմքերը։ Թերթելով Նապոլեոն Բոնապարտի կյանքի ու կենսագրության էջերը՝ հանդիպում ենք շատ տխուր, դրամատիկ ու ողբերգական էջերի։
Աշխարհում շատ են տարօրինակ թանգարանները։ Կան նաև թանգարաններ, որոնք սարսափելի են, ու ոչ բոլորն են ցանկանում այցելել այդ թանգարանները։ Օրինակ, Իտալիայում է գտնվում Քրեական թանգարանը, որում ցուցադրվում են մարդկային գանգեր, դիակներ, մարդու մարմնի մասեր։ 19-րդ դարավերջին բացված այդ թանգարանը մինչ օրս գրավում է զբոսաշրջիկներին։
Եղիշե Չարենցի անվան «Գրականության ու արվեստի» թանգարանում կա մի ցուցափեղկ, որտեղ ցուցադրվում են Եղիշե Չարենցի անտիպ ձեռագրերից պատառիկներ, որոնք թղթի կտորներ են, քայքայված, անընթեռնելի։ Թղթի այդ կտորտանքներում Չարենցի ոգին է, ժամանակաշրջանի կոլորիտը։
Իր հայտնագործության հեղինակությունը Սարաֆյանը պաշտպանում էր մոտ 8 տարի՝ պայքարելով ավտոմեքենաներ արտադրող ընկերությունների դեմ: Արդյունքում՝ նրա առաջարկությունն ընդունվեց, և «General Motors» ընկերությունը, որը մինչ այդ ավտոմեքենաների մեջ տեղադրում էր բազմաթիվ թերություններ ունեցող կիսաավտոմատ փոխանցման տուփեր, սկսեց իր արտադրանքն առաջինը հագեցնել ավտոմատ փոխանցման տուփերով: Իր հայտնագործությունը Սարաֆյանը գրանցեց 1935թ.:
Forbes ամերիկյան հանդեսը Wildberries ռուսաստանյան առցանց ռեթեյլերի հիմնադիր Տատյանա Բակալչուկին ներառել է առավել աչքի ընկնող այն մարդկանց ցանկում, որոնք այս տարի համալրել են միլիարդատերերի ցուցակը:
Սլավիկ Չիլոյան պոետի մասին կարելի է անվերջ խոսել, քանի որ այս մարդու, քաղաքացու, բանաստեղծի մասին հուշերն իր նման թափառում են Երևանի փողոցներում, երբեմն՝ Համալսարանի դռներից ներս։ Հիմա նրան հիշում են միայն իր ժամանակակիցներից ոմանք, քանի որ անկախության սերունդն այդպես էլ չգիտի նախորդ դարի ամենախարիզմատիկ պոետներից մեկին։