Հայ և թուրք առաջնորդների պատմական հանդիպում. արդյո՞ք Ղարաբաղում պատերազմը փակել է ցեղասպանության թեման. BBC
«Ուրբաթ օրը Հայաստանի վարչապետը ժամանեց Ստամբուլ՝ Թուրքիայի նախագահի հրավերով։ Սա երկու երկրների ղեկավարների միջև այս մակարդակի առաջին հանդիպումն է։ Սակայն, եթե Նիկոլ Փաշինյանը ձգտում է արագ կարգավորման, ապա Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը պայման է դնում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հաշտեցման համար»,- այս մասին գրում է BBC-ի ռուսական ծառայությունը:
Պարբերականը հիշեցնում է, որ երկու երկրների դիրքորոշումների մերձեցումը սկսվել է Փաշինյանի կողմից լայնածավալ զիջումներով։
«Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելը, հարևանների նկատմամբ տարածքային պահանջներից հրաժարվելը և Ցեղասպանության հարցը օրակարգից հանելը նշանակում են, որ այլևս խոչընդոտներ չկան հարաբերությունների կարգավորման և Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև սահմանների բացման համար։
Սակայն Անկարան ունի նախապայման՝ նախ պետք է ստորագրվի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագիր, և այս բանակցությունները փակուղի են մտել»,- գրում է BBC-ն՝ հավելելով, որ այժմ հայկական դիվանագիտության խնդիրն է այս երկու գործընթացները միմյանցից անջատել, իսկ Փաշինյանի և Էրդողանի հանդիպման արդյունքները ցույց կտան, թե արդյո՞ք Թուրքիան պատրաստ է դրան։
Պարբերականը նաև նշում է, որ Հայաստանի կառավարությունը ցանկանում է հաշտություն կնքել Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ ու հրաժարվել փոխադարձ պահանջներից, որի համար այն փորձում է վերացնել հարաբերություններում առկա նյարդայնացնող գործոնները։
«Օրինակ՝ Փաշինյանը մերժեց Արարատ լեռը որպես հանրապետության խորհրդանիշ, քանի որ այն գտնվում է Թուրքիայի տարածքում։ Մեկ այլ խորհրդանշական քայլ էր Երևանի կողմից Պաղեստինի ինքնավարության ճանաչումը որպես ինքնիշխան պետություն՝ Էրդողանի խնդրանքով։
Հայաստանը խոստանում է, որ արագ հաշտեցումը նյութական օգուտներ կբերի ամբողջ Հարավային Կովկասին և նրա հարևաններին։
Փաշինյանը ցանկանում է բացել սահմանները տարածաշրջանի բոլոր երկրների միջև և վերացնել տնտեսական խոչընդոտները։
Նա Հայաստանը տեսնում է որպես «աշխարհի խաչմերուկ»՝ ճանապարհներով, գազատարներով, մալուխներով և էլեկտրահաղորդման գծերով, որոնք կկապեն Ադրբեջանը, Վրաստանը, Իրանը և Թուրքիան։ Ծրագիրը խոստանում է Սև ծովի և Պարսից ծոցի, ինչպես նաև Կասպից և Մարմարա ծովերի միջև ամենակարճ երթուղին»,- գրում է պարբերականը:
BBC-ի հոդվածագիրը հիշեցրել է նաև հայ-թուրքական արձանագրությունների ճակատագիրը՝ նշելով, որ այդ ժամանակվանից ի վեր տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությունը փոխվել է։
«Ադրբեջանական բանակը վերականգնել է վերահսկողությունը Ղարաբաղի նկատմամբ, իսկ Փաշինյանը ճանաչել է այն՝ որպես Ադրբեջանի մաս։ Սահմանային հարցը նույնպես հանվել է օրակարգից. Հայաստանն այլևս տարածքային պահանջներ չունի իր հարևանների նկատմամբ։
Փաշինյանը խզել է կապերն անցյալի հետ նաև 1915 թվականի հարցի շուրջ։ Մարտին թուրք լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նա ասել է, որ «Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումն այսօր մեր արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունների ցանկում չէ»։
«Այժմ առաջնահերթությունը հարևանների հետ խաղաղությունն է, այլ ոչ թե անցյալի ողբերգությունների շուրջ վեճերը»,- բացատրել է վարչապետը:
Երևանը պաշտոնապես շարունակում է 1915 թվականին Օսմանյան կայսրության հայերի և այլ քրիստոնյա հպատակների զանգվածային սպանությունները համարել ցեղասպանություն, որի հետ համաձայն են պատմաբանների մեծ մասը:
Ըստ Ցեղասպանության գիտնականների միջազգային ասոցիացիայի (IAGS), զոհվել է ավելի քան մեկ միլիոն մարդ: Սակայն Անկարան պնդում է, որ դա ցեղասպանություն չէր, այլ կոտորած, որի ժամանակ զոհվել են և՛ հայերը, և՛ թուրքերը»,- այսպես է մեկնաբանում իրավիճակը պարբերականը:
Հոդվածագրի գնահատմամբ, այնուամենայնիվ, Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հիմքերից հրաժարվելը, Ղարաբաղը որպես ադրբեջանական ճանաչելը և գոյություն ունեցող սահմանների ընդունումը բավարար է, որպեսզի Երևանի և Անկարայի միջև հիմնարար տարաձայնություններ չլինեն:
«Եվ այնուամենայնիվ, Էրդողանի կառավարությունը բազմիցս հայտարարել է, որ Հայաստանը նախ պետք է խաղաղության պայմանագիր կնքի Ադրբեջանի հետ, և միայն դրանից հետո կարող ենք խոսել կարգավորման մասին: Եվ Երևանի և Բաքվի միջև խորը հակասությունները պահպանվում են: Փաշինյանի խնդիրն է հասնել դիվանագիտական ճեղքման և սկսել Թուրքիայի հետ կարգավորման գործընթացը՝ այն անջատելով Ադրբեջանի հետ խաղաղությունից»,- նշում է հոդվածագիրը:
