Համատարած թանկացումներ. 2025թ․ իշխանությունը պտտում է ոչ թե պատմության, այլ աղքատության անիվը

Ազգային ժողովում պետական բյուջեի նախագծի քննարկումները վերածել են զավեշտի. Նիկոլ Փաշինյանին հաճոյանալու համար՝ պաշտոնյաներն ու քպ-ական պատգամավորները պատրաստ են ցանկացած անհեթեթություն արտաբերել, կեղծել իրականությունն ու շաղ տալ իրենց մտքի գոհարները։

Ֆինանսների նախարարն ասում է՝ 2025 թվականի պետական բյուջեն իրական Հայաստանի քաղաքացիների մասին է, այն կառավարության հաստատուն հանձնառությունն է՝ երաշխավորելու, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի ապրի արժանապատիվ կյանքով։ Մինչդեռ՝ բյուջեում այդ մասին ոչինչ չկա գրված։ Բյուջեն բոլորովին այլ բանի մասին է։ Այն մասին է, որ սովորական քաղաքացին այս բյուջեից հաջորդ տարի ստանալու է գործնականում ոչինչ։ Ոչ միայն արժանապատիվ չի ապրելու, այլև շատ ավելի վատ է ապրելու, քան ապրում էր։

Քաղաքացուն այս բյուջեով ո՛չ աշխատավարձի, ո՛չ թոշակի, ո՛չ նպաստի, ու ո՛չ էլ այլ սոցիալական վճարների ավելացում չի սպասվում։ Փոխարենը՝ նրան սպասվում են համատարած թանկացումներ ու ծախսերի ավելացումներ։

Բյուջեի բարիքները, ինչպես միշտ, իրենք կվայելեն, իսկ սովորական քաղաքացին փշրանքներն էլ չի ստանա։

Այս պայմաններում շարքային քաղաքացու համար ոչ մի նշանակություն չունի, թե ինչպիսին կլինի հաջորդ տարվա տնտեսական աճը։ Նախորդ երկու տարիների «համաշխարհային» մակարդակի աճերից ի՞նչ է ստացել քաղաքացին, որ ստանա հաջորդ տարի։ Հատկապես որ, հաջորդ տարի կառավարությունը կրկնակի ցածր տնտեսական աճ է սպասում, քան 2022թ. էր, գրեթե կրկնակի ցածր, քան 2023թ. էր։

Ու դեռ ֆինանսների նախարարը հայտարարում է, թե հաջորդ տարի սպասվող տնտեսական աճն ու անվտանգության բարձր զգացումը պետք է հետ պտտեն արտագաղթի անիվը։

Ինչքան հետ են պտտել վերջին տարիներին, այնքան էլ կպտտեն հաջորդ տարի։

Վերջին տարիներին Հայաստանից մեծ տեմպերով արտագաղթ է եղել։ 2021թ. գնացել ու չի վերադարձել 73,5 հազար, 2022թ.՝ 27,9 հազար, 2023թ.՝ 36,5 հազար քաղաքացի։

Այս տարվա ինն ամսում էլ գնացած-չվերադարձածների քանակն անցնում է 20 հազարից։

Չորս տարում Հայաստանից գնացել ու չի վերադարձել գրեթե 158 հազար մարդ, այն էլ, ինչպես իշխանություններն են սիրում ասել՝ արձանագրված «համաշխարհային» մակարդակի բարձր տնտեսական աճերի ու բյուջե եկամուտների աննախադեպ ավելացումների պայմաններում։

Եթե այդպիսի աճերի պայմաններում են այդքան քաղաքացիներ լքել Հայաստանը, դժվար չէ պատկերացնել, թե ինչ է սպասվում հաջորդ տարի։

Այսքանից հետո խոսում են արտագաղթի անիվը հետ պտտելու մասին։ Որքան հետ են պտտում, այնքան արտագաղթն ավելանում է։ Սա է եղել այսքան տարի արտագաղթը մեծ հայրենադարձության վերածելու իշխանության աշխատանքի արդյունքը։

Թե՞ հիմա էլ հույսը խաղաղության չեղած պայմանագիրն է, որի հետ կապված Ադրբեջանի պահանջները հասել են Հայաստանի Սահմանադրությանը։ Այդքան զիջումներից հետո անգամ Ադրբեջանը չի դադարում սպառնալիքներ հնչեցնել։ Ու դեռ ֆինանսների նախարարը «անվտանգության բարձր զգացումից» է խոսում, որը պետք է հետ պտտի արտագաղթի անիվը։

Մեծ ունակություններ պետք չեն հասկանալու համար, թե ինչո՞ւ են մարդիկ գնում Հայաստանից։

«Այստեղ հաց, այստեղ կաց» ասելով չէ, որ պիտի դադարեն գնալ կամ գնացածները հետ վերադառնան։ Մարդիկ գնում են, որովհետև այս իշխանության հետ Հայաստանում ապագա չեն տեսնում։

Այս իշխանության բերած ապագան ու դրա նկատմամբ քաղաքացիների վերաբերմունքը երևում է արտագաղթի այս թվերի մեջ։  Դրա պատճառները տարբեր են՝ սկսած անվտանգությունից, վերջացրած սոցիալականով ու քաղաքականով։

Իշխանությունների ու նրանց խոստացած ապագայի նկատմամբ քաղաքացիների վստահությունը երևում է նաև ժողովրդագրական իրավիճակի վերաբերյալ ցուցանիշներում։ Այս տարվա 8 ամսում Հայաստանում 1110-ով ավելի քիչ երեխա է ծնվել, քան անցած տարի, 1721-ով ավելի քիչ, քան 2022թ., 1602-ով ավելի քիչ, քան 2021թ., գրեթե 1000-ով ավելի քիչ, քան 2020թ.։

Այսպես են տնտեսական աճի արդյունքներն անդրադարձել ժողովրդագրական վիճակի ու քաղաքացիների տրամադրությունների վրա։

Մի կողմից ակտիվ արտագաղթ է, մյուս կողմից՝ ծնելիությունն է կրճատվում։

Եթե հավատալու լինենք իշխանություններին՝ Հայաստանում հազարավոր ու տասնյակ-հազարավոր նոր աշխատատեղեր են ստեղծվում։ Բայց որքան էլ տարօրինակ է, այդ պայմաններում գործազրկությունն է մեծապես ավելացել, զբաղվածների քանակն է կրճատվել։

Պաշտոնական տվյալներով, անցած տարվա առաջին եռամսյակում Հայաստանում գործազուրկ է եղել 179.000 քաղաքացի, այս տարվա առաջին եռամսյակում գործազուրկների քանակը հասել է 204 հազարի։ Ավելացել է 25.000-ով։

Նախորդ տարվա առաջին եռամսյակում գործազրկության մակարդակը 13,7 տոկոս էր, այս տարի՝ 15,5 տոկոս. 1,8 տոկոսային կետով վատացել է։

Նույնը՝ նաև երկրորդ եռամսյակում. անցած տարվա երկրորդ եռամսյակում գործազուրկ էր գրեթե 161.000 քաղաքացի, այս տարվա երկրորդ եռամսյակում՝ 190.000 քաղաքացի։

Գործազուրկների քանակն ավելացել է 30.000-ով, գործազրկության մակարդակը՝ 11,7-ից դարձել 13,8 տոկոս։ Վատացել է 2,1 տոկոսային կետով։ Գործազրկության մակարդակը մեկ տարվա ընթացքում կտրուկ աճել է։

Որպեսզի տպավորություն չլինի, որ այս փոփոխությունները կապված են Արցախից մեր հայրենակիցների բռնի տեղահանման հետ, ասենք, որ կրճատվել է նաև զբաղվածների քանակը։

Անցած տարվա առաջին եռամսյակում Հայաստանում զբաղված էր 1 մլն 129.000 քաղաքացի, այս տարվա առաջին եռամսյակում զբաղված է եղել 1 մլն 116.000 քաղաքացի՝ 13.000-ով պակաս։

Նույնը՝ նաև երկրորդ եռամսյակում. անցած տարվա երկրորդ եռամսյակում զբաղված էր 1 մլն 211.000 քաղաքացի, այս տարի 1 մլն 190.000 քաղաքացի՝ 21.000-ով պակաս։

Գրեթե 800.000 մարդ Հայաստանում աղքատ է։ Աղքատ է, որովհետև, ինչքան էլ իշխանությունները խոսեն ներառականության մասին, տնտեսական աճի արդյունքները խիստ անհամաչափ են բաշխվում հասարակության տարբեր խմբերի միջև։

Դրա համար հարուստներն ավելի են հարստանում, իսկ աղքատները՝ աղքատանում։ Սրանից հետևություննր անելու փոխարեն՝ իշխանությունները շարունակում են հասարակության բևեռացման խորացմանն ուղղված իրենց արտավոր քաղաքականությունը, որովհետև դրանով պայմաններ են ստեղծում իրենց հարստանալու համար։

Այդպես եղել է նախորդ տարիներին, նույնը սպասվում է նաև հաջորդ տարի։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ