Ադրբեջանի ռեժիմն էթնիկ զտում է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղում՝ համաձայն միջազգային փաստահավաք առաքելության. զեկույց
Freedom House-ը և 6 այլ գործընկեր կազմակերպություններ արձանագրել են, որ Ադրբեջանի իշխանությունները նպատակային արշավ են իրականացրել՝ Լեռնային Ղարաբաղը հայ ազգաբնակչությունից դատարկելու համար։ Ադրբեջանի ռեժիմը Լեռնային Ղարաբաղի հայ ազգաբնակչության նկատմամբ իրականացրել է էթնիկ զտում։ Այս մասին ասվում է այսօր հրապարակված միջազգային փաստահավաք առաքելության զեկույցում։
Զեկույցը, որը հիմնվում է հունիսին հրապարակված նախնական արդյունքների վրա, ուսումնասիրում է Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հայերի վիճակը 2020 թվականի արցախյան երկրորդ պատերազմի ավարտից մինչև Ադրբեջանի ռեժիմի 2023 թվականի սեպտեմբերի ռազմական հարձակումը և դրա հետևանքները։
Զեկույցը բացահայտել է մարդու իրավունքների խոշոր խախտումների բազմաթիվ դեպքեր, միջազգային հումանիտար իրավունքի խախտումներ և միջազգային քրեական իրավունքի խախտումներ՝ Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ՝ արտադատական սպանությունների, մի քանի ամիս տևած շրջափակման, հարկադիր տեղահանության և տեղահանությունից հետո մշակութային ջնջման ու գույքի ոչնչացման քաղաքականության միջոցով։
«Բաքվի ռազմական հարձակումը և շրջափակման, սովի և սպառնալիքների կիրառումը դաժան մարտավարություն էր, որի նպատակն էր՝ բռնի տեղահանել էթնիկ հայերին Լեռնային Ղարաբաղից»,- ասել է Freedom House-ում Հայաստանի ներկայացուցիչ Անդրանիկ Շիրինյանը։
«Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանական վարչակարգի անզուսպ գործողությունները վտանգավոր նախադեպ են ստեղծել ոչ ժողովրդավարական վարչակարգերի համար՝ հակամարտությունները դադարեցնել ուժի կիրառմամբ: Համաշխարհային հանրությունը պետք է ակտիվացնի իր ջանքերը Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված էթնիկ հայերի իրավունքների ոտնահարման դեմ պայքարելու համար և երաշխավորի, որ մեղավորները պատասխանատվության ենթարկվեն»,- նշել է նա։
Հիմնական արձանագրումներն են.
- Ադրբեջանական պետության գործողությունները իրենցից ներկայացնում են էթնիկ զտումներ՝ բռնի տեղահանման միջոցով։
- 2023 թվականի սեպտեմբերին 100.000 էթնիկ հայերի տեղահանումը ինտենսիվ, տարիներ տևած արշավի գագաթնակետն էր։
- Էթնիկ հայ բնակիչները ենթարկվել են իրենց իրավունքների և ազատությունների բազմաթիվ խախտումների։
- Խախտումները Լեռնային Ղարաբաղում շարունակվում են՝ հայկական մշակութային և պատմական ներկայությունը ջնջելու տեսքով։
Զեկույցում նշվում են մի շարք քայլեր, որոնք ժողովրդավարական կառավարությունները կարող են ձեռնարկել անպատժելիության դեմ պայքարելու համար: Այս առաջարկությունները ներառում են.
- Պատասխանատվության ենթարկել անպատժելի գործողությունների համար: Աջակցել միջազգային ջանքերին` քրեական պատասխանատվության ենթարկել մարդկության դեմ հանցագործությունները և Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության դեմ կատարված պատերազմական հանցագործությունները, այդ թվում՝ Միջազգային քրեական դատարան (ՄՔԴ) պետական ուղղորդմամբ: Իրականացնել թիրախային պատժամիջոցներ, ինչպիսիք են ճանապարհորդությունների արգելքը և ակտիվների սառեցումն Ադրբեջանի պաշտոնյաների, ռազմական առաջնորդների և մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների և ռազմական հանցագործությունների մեջ ներգրավված անձանց նկատմամբ:
- Պաշտպանել տեղահանված էթնիկ հայերի իրավունքները։ Հորդորել ադրբեջանական պետությանը պայմաններ ստեղծել տեղահանված հայերի Լեռնային Ղարաբաղ անվտանգ և կամավոր վերադարձի համար՝ անվտանգության ամուր երաշխիքներով և խտրականության չկիրառման երաշխիքներով: Աջակցել նախաձեռնություններին, որոնք պաշտպանում են բռնի տեղահանվածների իրավունքները։
- Պաշտպանել հայկական մշակութային ժառանգությունը։ Հորդորել Ադրբեջանին պահպանել մշակութապահպանության միջազգային չափանիշները և կանխել հայկական մշակութային արժեքների հետագա ոչնչացումը կամ փոփոխությունը: Պաշտպանել Ադրբեջանի համագործակցությունը ՄԱԿ-ի կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպության (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) և այլ համապատասխան մարմինների հետ՝ աջակցելու անկախ մոնիտորինգային առաքելություններին և խթանելու միջազգային երկխոսությունը՝ այդ վայրերի պաշտպանության և վերականգնման համար:
