Արցախը ազատ էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի օրոք, Փաշինյանի օրոք Արցախ այլևս չկա. սա պատմական իրողություն և փաստ է. Սուրեն Սարգսյան

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանն է:

Զրույցի ընթացքում քննարկված հիմնական թեմաները՝ թեզերով.

Երեկ Ռուսաստանի խորհրդարանի Վերին պալատի՝ Դաշնության խորհրդի ղեկավար Վյաչեսլավ Վոլոդինը զգուշացնող հայտարարություն էր արել. «Նրանք, ովքեր եվրոպական կառույցների ուղղությամբ են հայտարարություններ անում, կարող են երկիր կորցնել»: Ո՞ւմ էր ուղղված հայտարարությունը, ո՞վ էր հասցեատերը:

Վոլոդինի հայտարարությունը մեկ հասցեատեր չուներ: Դա կարող էր ուղղված լինել տարբեր հասցեատերերի, այդ թվում՝ նաև Ադրբեջանին: Բայց նման հայտարարություններ միշտ լինելու են, քանի դեռ գլոբալ մրցակցություն կա Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև, և ՀՀ գործող իշխանություններն էլ ներգրավված են այդ պրոցեսում: Մոսկվային դա նյարդայնացնելու է, և չի թաքցնելու իր դժգոհությունը: Որքան Հայաստանը շարունակի զուգահեռաբար աշխատել նաև ԵՄ-ի հետ, լուրջ խնդիրներ են լինելու:

Ադրբեջանն էլ պետք է կողմնորոշվի՝ կամ դեպի Թուրքիա, կամ դեպի Ռուսաստան, ակնհայտ է, որ այսօր ավելի շատ դեպի Թուրքիա է, և դա Ադրբեջանի համար խնդրահարույց է լինելու: Ի վերջո, Լաչինի միջանցքի փակելը նաև բողոք է Ռուսաստանի դեմ, որը խնդրահարույց է Ռուսաստանի համար, դիտորդների գալն էլ դրանով է պայմանավորված: Եվ այս տեսանկյունից Վոլոդինի հայտարարությունը կարող է նաև մեսիջ լինել՝ ուղղված Ադրբեջանին:
ԵՄ դիտորդները մշտադիտարկում են անցկացնելու Հայաստանի ողջ սահմանի երկայնքով, այդ թվում՝ Իրանի և Թուրքիայի սահմանների մոտ:
ԵՄ դիտորդների ներկայությունը Հայաստանի համար լրացուցիչ փորձ է՝ ստեղծել անվտանգային միջավայր, և Ադրբեջանին զսպելու գործոն է:
Իրանը հստակ և տրամաբանական դիրքորոշում, անհանգստություն ունի այս հարցում:
Ցանկացած պետության համար աբսուրդ է, որ տվյալ պետության ղեկավարը, այսինքն՝ Փաշինյանը, հակառակորդ պետության ղեկավարին՝ Ալիևին է դիմում՝ ցույց տալու Հայաստանի քարտեզները: Իսկ եթե ցույց տա քարտեզ առանց Սյունիքի՞, կամ առանց Զանգեզուրի էքստերիտորիալ միջանցքով քարտե՞զ, դրան է՞լ է համաձայն լինելու:
Պետդեպի գաղտնազերծած 90-ականների փաստաթղթերը ոչ թե մի քանի տասնյակ են, այլ 5-6 հազար, որոնց մի մասը պաշտոնապես են գաղտնազերծվել, մի մասն էլ՝ տարբեր միջոցներով, օրինակ՝ Վիկիլիքսով:
Բայց 90-ականներին բոլորովին այլ ժամանակներ էին: Այդ տարիներին, երբ նոր էր փլուզվել Խորհրդային Միությունը, ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի համար, ընդունված է ասել՝ մեղրամսի շրջան էր: Անգամ այդ ժամանակ ԱՄՆ նախագահ Քլինթոնը զանգահարում էր ՌԴ նախագահ Ելցինին և առաջարկում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնել Արցախում, նույն կերպ և ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն էր հորդորում Ռուսաստանին: Այն ժամանակ կար կոնսենսուս: Անգամ այն փաստաթղթերում կան ձևակերպումներ, որ պետք է հաշվի առնել Լեռնային Ղարաբաղի ցանկությունը և պետք չէ ընդունել այնպիսի լուծում, որը ձևավորվել է բռնության արդյունքում: Այդ ժամանակ քաղաքական գիծը շատ հստակ էր, եթե կա ինքնորոշման իրավունք, ապա դա պետք է կիրառել:
Արցախը ազատ էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք, Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի օրոք, Փաշինյանի օրոք Արցախ այլևս չկա՝ սա պատմական իրողություն է, փաստ է:

Այս իշխանությունները սկզբում տապալեցին բանակցությունները, տապալեցին արցախյան պատերազմում մեր հաջողությունները, 44-օրյա պատերազմը հրահրեցին, հետո անցյալ տարի սեպտեմբերյան ագրեսիան… Այսինքն՝ դոմինոյի էֆեկտով մեկ սխալ՝ և դրան հաջորդող սխալներն այլևս հնարավոր չէ ուղղել:
Ո՞րն է «խաղաղության դարաշրջան» կոչվածի գինը: Դա կարող է լինել քո տարածքի, բնակչության մի մասը:
Շատ հավանական է, որ Լաչինի միջանցքը հանձնվել է Զանգեզուրը պահելու համար, բայց հիմա Ալիևը Զանգեզուրն է ուզում:
Ի՞նչ է անում Հայաստանի իշխանությունն այսօր փակված Լաչինի միջանցքը բացելու համար. գլոբալ առումով՝ ոչինչ, մեր դեսպանները այլ պետություններում այդ հարցը չեն բարձրացնում:
Մոտավորապես պարզ է, չէ՞, թե որտեղ և ինչ սցենարով է տեղի ունենալու Իրան-Ադրբեջան/Թուրքիա/Իսրայել հնարավոր բախումը: Նախիջևան-Սյունիք-ԼՂ օկուպացված տարածքներում:
Այն, ինչ կատարվում է այսօր Ուկրաինայում՝ տրամաբանությունն ակնհայտ էր, ինչ-որ մեկին ներքաշել պատերազմի մեջ: Մեր տարածաշրջանում էլ Իրանը և Թուրքիան ամեն ինչ անում են, որպեսզի ռազմական գործողություններն իրենց երկրների տարածքից դուրս լինի, այդ դեպքում մնում է Նախիջևանը, Սյունիքը կամ Լեռնային Ղարաբաղից օկուպացրած տարածքները: Սա աշխարհաքաղաքական մրցակցության ընդունված սկզբունք է՝ պրոքսի պատերազմ, որը մեր տարածքում է լինելու:
ՀՀ գործող իշխանությունների արտաքին քաղաքականությունն անսկզբունք է, անհիմն, բացարձակապես մեկ քայլով կրակը հանգցնելու քաղաքականություն:
Չնայած 1990-ականները ԱՄՆ-ՌԴ միջև մեղրամսի շրջան էր, այդուամենայնիվ ԱՄՆ-ի քաղաքականությունն էր՝ Ռուսաստանին դուրս մղել այս տարածաշրջանից, իսկ դա հիմա հնարավոր է դարձել իրականացնել ՌԴ ռազմավարական դաշնակցի՝ Հայաստանի միջոցով: Իսկ ԱՄՆ-ը այդ հարցում գերակտիվ է դարձել նաև այն պատճառով, որ առաջին անգամ Հայաստանի իշխանությունները պատրաստ են գնալ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման՝ բավարարելով Թուրքիայի պատմական նախապայմանները՝ հրաժարվել ցեղասպանության ճանաչումից և Լեռնային Ղարաբաղից: Այս իշխանությունները պատրաստ են անցնել բոլոր կարմիր գծերը, մի բան, որ նախկինում որևէ իշխանություն, այդ թվում՝ Խորհրդային իշխանությունը, չէին անի և չէին անցնի կարմիր գծերը:
ՀՀ գործող իշխանությունները պատրաստ են ամեն ինչի, պատրաստ են անցնել բոլոր կարմիր գծերը, միայն թե պահպանեն իրենց իշխանությունը: Նրանք ասում են՝ Արցախը մեզ պետք չէ, նրանց բոլոր գործողությունների շարժիչ ուժը իշխանություն պահելն է:

Կա ռեալ պոլիտիկ՝ պետություններն առաջնորդվում են իրենց շահերով, իսկ հռչակված արժեքները տարբերվում են ռեալ պոլիտիկից:
Թուրքիայի հետ լավ հարաբերություններ ունենալը չի նշանակում անվտանգային սպառնալիքի չեզոքացում:
Չեմ կարծում՝ Արցախի հարցը փակված է, նույնիսկ այս վիճակում կարելի է որոշ բաներ անել, բայց ոչ այս իշխանությունների օրոք:
Բոլոր գերտերությունները, երկրներն ունեն իրենց շահերը, և այդ շահերն են առաջ մղում՝ որպես գործիք օգտագործելով Փաշինյանին և օգտվելով ՀՀ գործող իշխանությունների՝ արտաքին քաղաքական սկզբունքների, ռազմավարության բացակայությունից:
Հայաստանում իշխանափոխության համար անհրաժեշտ է գլոբալ խաղացողների աշխարհաքաղաքական կոնսենսուս:
Մեզ պետք է մրցունակ բանակ և պրոակտիվ արտաքին քաղաքականություն: