«Խաղաղությունը, ի գին վտանգավոր կյանք ապրելու, խաղաղություն չէ». Կարօ Ղազարեան
«Ցավոք սրտի, այն, ինչ տեսանք Սյունիքում, բոլորովին հրապուրիչ չէր, կարող եմ ասել՝ սարսափելի էր: Սյունիքում տարբեր գյուղերում եղանք, որոնց անմիջական հարևանությամբ ադրբեջանական դիրքեր ու զինվորականներ էին: Նրանք այնքան մոտ էին, որ մենք կարող էին տեսնել նրանց աչքերի բիբերը: Շատ խայտառակ իրավիճակ էր: Շրջանից շրջան այցելելով, բազմաթիվ տեղեր կանգ առնելով՝ տեսանք, որ թշնամու ագրեսոր բանակի համար մեր երթևեկը խոչընդոտելը շատ հեշտ է»,- 168.am-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հերթական թողարկման ընթացքում ասաց ամերիկահայ փաստաբան, քրեական իրավունքի մասնագետ Կարօ Ղազարեանը, ով օրերս փաստահավաք առաքելությամբ խմբի կազմում Սյունիքի մարզում էր իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամի տնօրեն Արման Թաթոյանի և միջազգային իրավունքի մասնագետ Գառնիկ Քերքոնյանի հետ միասին: Նրա խոսքով՝ իրենք արձանագրել են, որ այդ տարածքների գյուղացիները չեն կարողանում օգտագործել իրենց արոտավայրերը, իրենց տանը նստած՝ տեսնում են թշնամու զենքի կարմիր լույսը:
«Անմարդկային ապրելակերպ է: Տեսանք դպրոց, որի ուղիղ դիմաց ադրբեջանական դիրքերն են: Գյուղեր կան, որոնք ջուր չունեն, կան համայնքներ, ուր մարդիկ չեն կարող այցելել իրենց գերեզմանատները, որովհետև ադրբեջանցիները ազատ ելումուտ են անում այնտեղ: Այնպիսի իրավիճակ է, որ անկարելի է՝ մարդ այցելի այդ շրջաններն ու նախ չոգևորվի սյունեցիների ցուցաբերած քաջությամբ, բայց միաժամանակ իսկապես միջազգային չափանիշներով դա արդար, մարդավայել ապրելու կերպ չէ»,- ասաց Կարօ Ղազարեանը:
Փաստաբանի խոսքով՝ խաղաղությունը միայն կրակոցների դադարեցումը չէ, օտար զինյալների ներկայությունը մեր տարածքի մեջ արդեն պրոբլեմ է:
«Մենք տեսանք, որ ադրբեջանցիները հսկայական, լայն ճանապարհներ էին սարքում ու խորանում դեպի մեր տարածք, տարածքները, որ ադրբեջանցիներն օկուպացրել են: Հիմա խոսում են խաղաղության պայմանագրից, բայց ես կարծում եմ՝ Խաղաղության պայմանագրի առաջին հիմքն ու նախապայմանը պետք է լինի ադրբեջանական զորքի հեռացումը մեր տարածքից»,- ասաց Կարօ Ղազարեանը:
Այս համատեքստում ամերիկահայ փաստաբանն անդրադարձավ նաև անվտանգության գոտու կոնցեպտին:
«Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Արման Թաթոյանն անցած տարվա մայիսին այդ հարցի մասին բարձրաձայնեց, սակայն դա չստացավ այն ուշադրությունը, որը գոնե ես ակնկալում էի: Չգիտեմ՝ ինչն էր պատճառը, բայց այն, որ անվտանգության գոտու ստեղծումն անհրաժեշտություն էր, մենք տեսանք այս տարվա սեպտեմբերի 13-ին: Անվտանգությունը խաղաղության նախապայմանն է: Միջազգային հարթակներում նույնպես՝ լինի ՄԱԿ թե Եվրախորհուրդ, անվտանգությունը մարդու իրավունքների թիվ մեկ երաշխավորն է»,- ասաց Կարօ Ղազարեանը:
Քրեական իրավունքի մասնագետը նշեց՝ իրենք ճամփորդել են, այսպես կոչված, այլընտրանքային ճանապարհներով, և կարող է ասել՝ «այլընտրանքային» բառը պետք է փոխել, ու պետք է այդ ճանապարհներն անվանել անմարդկային ճանապարհներ:
«Ի՞նչ է նշանակում՝ Գորիս-Կապան մեր 21 կիլոմետրանոց ճանապարհը փակել են: Փոխանակ դիվանագիտական օրինական, իրավական հարթակներով այդ ճանապարհը բացվեր, կառուցել են այլընտրանքային ճանապարհ, որն ամեն ինչի նման է, բացի ճանապարհից»,- տարակուսեց Կարօ Ղազարեանը:
Փաստաբանը շեշտում է՝ այդ այլընտրանքային ճանապարհը մի կողմ պետք է թողնել, պետք է բացվի հիմնական ճանապարհը, ու ադրբեջանական զորքը պետք է հետ քաշվի, որովհետև այդ զորքն այլ անելիք չունի, քան տեղահանելու ու հայաթափելու մեր հայկական բնակավայրերը:
«Ես չեմ կարող պատկերացնել, որ մարդիկ այդ իրավիճակում կարող են երկար ապրել: Դա արդար չէ և հնարավոր չէ: Իրավական առումով փաստահավաքի արժեքները անսահման են: Կապանում 40 000 հայություն կա, գյուղերում՝ 4000: Այսօր մենք պատրա՞ստ ենք 44 000 հայի հայաթափումը նորից տեսնել: Մենք մտածում էինք՝ Արցախյան 44-օրյա աղետը սարսափելի աղետ էր, բայց այսօր Սյունիքում այնպիսի պայմաններ են, որ ամենայն մտահոգությամբ իմ արցախցի քույրերի ու եղբայրների հանդեպ, այս մեկն ավելի վտանգավոր է, որովհետև ոչ մի պաշտպանողական գոտի գոյություն չունի»,- ասաց Կարօ Ղազարեանը:
Ըստ նրա՝ իրավական և դիվանագիտական միասնական աշխատանքներով հնարավոր է հասնել Գորիս-Կապան մեր հիմնական ճանապարհի բացմանը:
«Իրավունքը միշտ էլ դիվանագիտության կարևորագույն զենքերից մեկն է եղել: Պետք է այս երկուսը համընկնեն, և պետք է այդ 21 կմ ճանապարհը բացել: Դա մերն է, մերը»,- ասաց ամերիկահայ փաստաբանը:
Վերադառնալով «խաղաղության պայմանագրին»՝ Կարօ Ղազարեանն ասաց, որ խաղաղության պայմանագիր կնքում են հավասարակշռված կողմերի ու մտահոգությունների փոխարտահայտության պայմաններում:
«Այս պայմաններում, երբ երկրում կա ադրբեջանական զորք, անվտանգության բացարձակ բացակայություն, Բաքվի բանտերում՝ գերիներ, մենք խոսենք խաղաղության մասի՞ն: Ի՞նչ երաշխիք ունենք, որ վաղը դու չես գնա ու նոր գերիներ չես վերցնի, որ գերեվարված մեր զինվորներին տեղում չես գնդակահարելու: Ես էլ դեմ չեմ խաղաղության, բայց խաղաղությունը, ի գին վտանգավոր կյանք ապրելու, խաղաղություն չէ: Հայաստանն ունի բարոյական և իրավական պարտականություն իր ժողովրդի նկատմամբ. դա անսակարկելի է»,- ասաց Կարօ Ղազարեանը:
Մանրամասները՝ տեսանյութում
