«Մի տանկը կերևա 2 պիքսել․․․»․ «տպավորություն է, որ մի շոուի ենք ներկա․․․». Մասնագետները՝ Հայաստանի առաջին տիեզերական արբանյակի մասին
Նիկոլ Փաշինյանը կառավարության մայիսի 26-ի նիստի սկզբում հայտարարել է, որ 2022թ. մայիսի 25-ին, Երևանի ժամանակով 22:35-ին ԱՄՆ-ի Կանավերալ հրվանդանում գտնվող տիեզերակայանից Space X ընկերության տիեզերանավով երկիր մոլորակի ուղեծիր է դուրս բերվել Հայաստանի առաջին տիեզերական արբանյակը:
Ֆիզմաթ գիտությունների թեկնածու, Արտեմ Ալիխանյանի անվան Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի (ԱԱԳԼ) գիտաշխատող Վաչիկ Խաչատրյանը 168.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ արբանյակ արտադրելու համար պետք է զարգացնել պոտենցիալը՝ սկսելով փոքր քայլերից, որոնք արվում են, սակայն, եթե ներդրում չարվի՝ շատ ավելի դանդաղ է լինելու արդյունքը, և 2-3 տարվա փոխարեն՝ կունենանք 5-6 տարուց:
Ինչ վերաբերում է տեխնիկական տվյալներին, ապա նրա խոսքով՝ այն Հայաստանում չի արտադրվել, այլ ուղղակի գնվել ու բաց է թողնվել, լուծելու է մի քանի փոքր տեխնիկական խնդիր։
«Արբանյակն ունի մոտ 1.8 մ լուծունակություն, ինչը պատերազմական իրավիճակներում երևի այդքան էլ մեծ օգուտ չի տալու։ Մի տանկը կերևա 2 պիքսել։ Այսինքն, դժվար կլինի հասկանալ՝ դա տա՞նկ է, թե՞, ասենք, ամպի լույսի ու ստվերի խաղ»,- ասաց ֆիզիկոսը:
Բյուրականի աստղադիտարանի նախկին տնօրեն Հայկ Հարությունյանն էլ նշեց, որ առայժմ ինֆորմացիա չկա, սակայն կարծում է՝ արբանյակը ցածր ուղեծրով է շարժվելու:
«2013թ. խոսակցությունները, որ պետք է Հայաստանն առաջին արբանյակը դուրս բերեր Երկրի ուղեծիր, այն գեոստացիոնար էր, լուրջ արբանյակ է, կախվում է երկրի մեկ կետի վրա: ArmSat անունով էր կոչվելու, բայց մնաց երազանք: Իսկ այս մյուսը, քանի որ առայժմ ինֆորմացիա չկա, կարծում եմ, ցածր ուղեծրով է շարժվելու: Ենթադրում եմ՝ տարածության մեջ կողմնորոշման որևէ մեխանիզմ չունի: Ռազմական առումով օգտակար լինելուն չեմ հավատում, որովհետև դրանք լուրջ գործիքներ են: Աստված տա՝ սխալվեմ, բայց տպավորություն է, որ մի շոուի ենք ներկա: Ասում են՝ գաղտնիության պայմաններում է արվում. ի՞նչ գաղտնիություն, երբ այսպիսի արբանյակներ կարող են հավաքել բարձր դասարանների աշակերտները: Իմ տպավորությունն այն է, որ դա սովորական խաղալիք է»,- ասաց Հայկ Հարությունյանը՝ հավելելով, որ առաջին հերթին պետք է լինի կառավարման կենտրոն, որպեսզի ինֆորմացիա ստանա:
Իսկ թե ինչո՞ւ 2013թ. երազանքն իրականություն չի դարձել՝ Բյուրականի աստղադիտարանի նախկին տնօրենը պատասխանեց. «Հայաստանում շատ գեղեցիկ մտահղացումներ կարող են լինել, սակայն առաջին հերթին պետք է լինի մարդկանց խումբ, որոնք լրջորեն զբաղվում են դրանով, լինի ֆինանսավորում, էլեմենտար բազա, որը չունի Հայաստանը. աշխարհի տարբեր ծայրերից պետք է հավաքեն»:
Հարցին՝ 2013թ. տիեզերական աղբը վերահսկելու համար ՌԴ-ից Բյուրականի աստղադիտարան տեղափոխված երեք աստղադիտակները գործո՞ւմ են, Աստղադիտարանի նախկին տնօրենը դրական արձագանքեց՝ նշելով, որ նորմալ աշխատող կայան է:
«Հայաստանը «Ռոսկոսմոս»-ի հետ մոնիտորինգ է անում շուրջերկրյա տարածությունը, քանի որ այսօր դա ամենակարևոր ուղղություններից մեկն է: Աղբը, ինչպես երկրի վրա, այնպես էլ երկրի շուրջ մարդու «մեծ աշխատանքի արդյունքն է»: Ամեն տեղ աղբ է: Երկրի շուրջ այնքան աղբ է հավաքվել, որ նոր արբանյակի արձակումն էլ է դժվարացել, և Տիեզերք թռչողների համար էլ վտանգ կա, որովհետև հնարավոր է՝ վթարներ առաջանան»,- հավելեց Հայկ Հարությունյանը:
Հավելենք, որ 2013 թվականին Հայաստանի տրանսպորտի և կապի նախարար Գագիկ Բեգլարյան հայտարարել է ArmCosmos ընկերության ստեղծման մասին, որը կնպաստի ArmSat անունով Հայաստանի առաջին արբանյակը Երկրի ուղեծիր դուրս բերելուն։ Կառավարությունն առաջին անգամ հայկական արբանյակի գործարկման նպատակների մասին հայտարարել է 2012 թվականի ապրիլին, երբ Ռուսաստանի դաշնային տիեզերական գործակալության՝ «Ռոսկոսմոս»-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաներն այցելել են Երևան և հանդիպել վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հետ։ Կառավարության հայտարարության մեջ նշվում է, որ երկու կողմերը պատրաստակամություն են հայտնում «անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկել նախագիծը կյանքի կոչելու համար»։
