Իմպլեմենտացիա. խոշորներն օրենքի դաշտո՞ւմ, թե՞ բանտում. «Ժամանակ»
«Ժամանակ» թերթը գրում է. «Հայաստան-ԵՄ շրջանակային համաձայնագրի ստորագրումից հետո դրա իրականացման վերաբերյալ բազմաթիվ հարցադրումների շարքում անկասկած առանցքայիններից մեկն այն է, թե Հայաստանի իշխանությունն ինչպես է կարողանալու համաձայնագիրն, այսպես ասած, «վաճառել» ներդրողներին, դրա շնորհիվ մեծացնել Հայաստանի գրավչությունը, նրանց բերել Հայաստան:
Ընդ որում՝ այդ հարցը ոչ միայն կարեւորներից մեկն է, այլ թերեւս կենսականներից մեկը՝ հաշվի առնելով Հայաստանի ներկայիս սոցիալ-տնտեսական վիճակն ու ցուցանիշները: Մյուս կողմից, սակայն, ներդրողների համար համաձայնագրի փաստն ինքնին ոչինչ է, եւ նրանք նույնպես պետք է տեսնեն, թե ինչպես է այն իրականացվում, ինչպես է փոխվում Հայաստանը, դատաիրավական համակարգը, մրցակցային պայմանները, հավասարությունը, իրավահավասարությունը եւ այլն: Սակայն սրա համար էլ Հայաստանին փող է պետք, որքան էլ տեսականում ամեն ինչ կախված լինի շատ պարզ քաղաքական քայլերից եւ որոշումներից:
Բանն այն է, որ խաղի կանոնների վերանայումը, ըստ էության, նշանակում է ներկայիս խաղի կանոնների պայմաններում իշխանության եւ փողի զգալի ծավալներ ունեցող անձանց շահերի ոտնահարում, քանի որ իշխանությունն ու փողը նրանք ձեռք են բերել հենց այն կանոնների պարագայում, որոնք ԵՄ-ի հետ համաձայնագրով պետք է փոխվեն: Հետեւաբար՝ առաջանում է որոշակի դիլեմա՝ կամ-կամ: Կա՛մ այդ մարդիկ պետք է սիրահոժար համաձայնեն հրաժարվել խաղի կանոններից եւ անցնել արդեն այլ, հավասար, օրինական կանոնների դաշտ, կա՛մ պետք է նրանց ուղղակի ուժով բերել այդ դաշտ, իսկ դիմադրության դեպքում՝ տանել բանտ: Ընդ որում՝ տարբեր պատճառներով դժվար է պատկերացնել թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը:
Այդ մարդիկ բարեփոխումների անհրաժեշտությունը, մեղմ ասած, արագ գիտակցող չեն, մյուս կողմից էլ ներկայիս իշխանությունն իրեն չի կարող թույլ տալ այդօրինակ ռադիկալ որոշումներ, քանի որ համակարգն, ըստ էության, ամբողջապես մի նավակ է, որի մեջ են բոլորը, եւ կա մի կետ, որից այն կողմ մեղավոր ու անմեղ, ազնիվ ու անազնիվ, գող ու նվիրյալ հայտնվում են հավասարապես միեւնույն հարվածի տակ: Եվ ուրեմն՝ անհրաժեշտ է երրորդ կամ ոսկե միջին տարբերակ, եւ այն կարող է լինել բառի բուն իմաստով ոսկե, այսինքն՝ այսպես ասած փող արժեցող:
Բանն այն է, որ ծայրահեղ եւ գործնականում անհնար տարբերակների փոխարինողը կարող է լինել այլընտրանքային ֆինանսական տարբերակը, երբ կապահովվի տնտեսության համար այն ծավալի պարբերական ֆինանսական ներարկում, որը թե՛ կարճաժամկետ հատվածում, թե՛ միջնաժամկետ առումով աստիճանաբար կթուլացնի եւ կչեզոքացնի ներկայիս խաղի կանոններով խոշոր խաղացողների ազդեցությունը կամ տեսակարար կշիռը, նշանակությունը, ինչն էլ հնարավորություն կտա նրանց հանդեպ առավել անկաշկանդ եւ վստահ քաղաքական որոշումների կայացման:
Իհարկե, այլ հարց է՝ այդ որոշումների կամք կամ ցանկություն կա, թե ոչ: Թերեւս կլինի, քանի որ դա, ի վերջո, ոչ այնքան բարի կամքի կամ գիտակցության, այլ ներկայիս համակարգի սնանկության հետեւանքով սրված սոցիալական եւ քաղաքական խնդիրների ծանր բեռի տակ այլեւս դիմանալու հեռանկար չունենալու հետեւանք է: Որը, սակայն, պետք է լինի երրորդ կամ ոսկե միջին ճանապարհի՝ ֆինանսական այլընտրանքի աղբյուրը, որն էլ հնարավորություն կտա ձեւավորել տնտեսական նոր կարողություններ ու ծավալներ եւ այդպիսով հանել Հայաստանի քաղաքական որոշումների կախվածությունը խոշոր խաղացողներից:
Ըստ ամենայնի, այդ հարցի պատասխանի մեջ է նաեւ ԵՄ-ի հետ շրջանակային համաձայնագրի իմպլեմենտացիայի գործընթացի արդյունավետության հետ կապված հարցերի պատասխանը»:
Ամբողջությամբ կարող եք կարդալ «Ժամանակ» թերթի այսօրվա համարում։
