«Մոսկվան հույս ունի, որ Սերժ Սարգսյանի ծրագիրը կաշխատի»

Հայաստանի նախագահի աշխատակազմի Հասարակայնության և տեղեկատվության միջոցների հետ կապերի վարչության փոխանցմամբ՝ այսօր երկօրյա այցով Մոսկվա է մեկնում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, ով այնտեղ հանդիպումներ կունենա Ռուսաստանի բարձրագույն ղեկավարության հետ: Հաղորդագրության համաձայն՝ բարձր մակարդակի բանակցությունների ընթացքում կքննարկվեն ռազմավարական գործընկեր երկու պետությունների միջև մի շարք ոլորտներում՝ քաղաքական, առևտրատնտեսական, հումանիտար, մշակութային երկկողմ փոխգործակցության օրակարգի առանցքային հարցեր, ինչպես նաև եվրասիական տարածքում ինտեգրացիոն գործընթացներին վերաբերող հարցեր: Նախագահներ Սերժ Սարգսյանը և Վլադիմիր Պուտինը մտքեր կփոխանակեն նաև միջազգային և տարածաշրջանային մի շարք արդիական խնդիրների շուրջ, կքննարկեն Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացը:

Պաշտոնական այցի շրջանակում Հայաստանի նախագահը կհյուրընկալվի Մոսկվայի Միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտում, որտեղ հանդիպում կունենա համալսարանի ուսանողության և պրոֆեսորադասախոսական կազմի հետ: «168 Ժամը» թեմայի շուրջ զրուցեց ռուս քաղաքագետ, անվտանգության և պաշտպանության ոլորտների փորձագետ Գրիգորի Տրոֆիմչուկի հետ։

– Պարոն Տրոֆիմչուկ, այսօր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը երկօրյա այց կկատարի Մոսկվա, որտեղ կհանդիպի նաև ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ։ Ըստ Ձեզ՝ բանակցային ինչպիսի՞ օրակարգ պետք է ակնկալել այցից այս փուլում։

– Քննարկվելու է ավանդական, ինչ-որ տեղ՝ նաև հայ-ռուսական հարաբերությունների համար ձանձրալի սպեկտր, այդ թվում՝ տնտեսական, ինտեգրացիոն համագործակցություն, և այլն։ Փորձագետներն այստեղ ակնկալում են սենսացիաներ միայն այն պատճառով, որ նրանց թվում է, թե սենսացիաներ պարզապես չեն կարող չլինել, որ չեն կարող չլինել բեկումնային որոշումներ և հայտարարություններ, քանի որ իրավիճակը Հայաստանի շուրջ ո՛չ ստանդարտ է, ո՛չ շարքային։ Հատկապես՝ Ղարաբաղում թույլ կերպով շարունակվող պատերազմի և ՀՀ-Արևմուտք՝ ԵՄ, ՆԱՏՕ, հարաբերությունների ակտիվացման ֆոնին՝ բարձրաստիճան քննարկումների ամենակարևոր թեմաներից մեկը, ամենայն հավանականությամբ, Հայաստանում նախընտրական իրավիճակը կլինի, քանի որ այս երկրում շատ բան է կախված քաղաքական իրավիճակի կայունությունից։

Բացի դրանից, ինչպես միշտ, խոսակցություն կծավալվի վարկերի և գումարների մասին։ Չի կարելի չասել ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաների Մոսկվա այցերի մեկ այլ կարևոր բնույթի մասին. դա ֆորմալ հավասարակշռության պահպանումն է` Մոսկվան «սուր» հերթականություն է պահպանում Բաքվի և Երևանի հետ իր երկխոսության մեջ։ Եվ դա այդքան էլ լավ չէ, քանի որ պարզապես հանդիպումների ժամանակը վաղուց ավարտվել է։ Իսկ շուտով, առանց որևէ չափազանցության, կարող են վերջանալ այդ այցերի համար նախատեսվող միջոցները։

– Կարծիք կա, որ այս բանակցությունների առավել սուր թեման ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացը կդառնա, թեև, բնականաբար, Արցախում տիրող իրավիճակը քննարկվում է յուրաքանչյուր նմանատիպ հանդիպման ժամանակ։ Սակայն ի՞նչ կարելի է ակնկալել այդ բանակցություններից այս անգամ։

– Ղարաբաղյան հիմնախնդրի շուրջ բանակցություններից պետք է ակնկալել նույնը, ինչ միշտ՝ հայտարարություններ, կոչեր դիվանագիտական մեթոդներով հարցը լուծելու, քաղաքական գործընթացին և խաղաղ երկխոսությանը հանձնառու լինելու և փոխզիջումներ փնտրելու մասին։ Ի դեպ, նշեմ, որ փոխզիջումների ուղղությամբ Ադրբեջանը պետք է որոշ հաշվետվություններ ներկայացնի ՌԴ նախագահին, որը և առաջարկեց այդ նախաձեռնությունը, որքան էլ որ դա ծիծաղելի ու անտեղի դիտարկվի հայերի կողմից։ Իրականում Հայաստանին այս իրավիճակում, ըստ էության, ոչինչ պետք չէ, բացի ապահովագրությունից, որ ադրբեջանական բանակն այդ տարածքների խորքեր չի ներթափանցի։

Սակայն Մոսկվան նման երաշխիքներ տալ չի կարող, քանի որ ներկայումս, երբ նախապատրաստվում է այս այցը, ԼՂ հակամարտությունն արդեն սեփական կյանքը, ավելի ճիշտ, մահն է ապրում։ Եվ այս իրավիճակի վրա այլևս, ինչպես տեսնում ենք, ոչ մի կողմ չի կարող ազդել այն պարզ պատճառով, որ 2017թ. փետրվարից հետո նույնիսկ չի նկատվում բանակցային աժիոտաժ, ինչպես 2016թ. ապրիլից հետո։ Կողմերն այսօր նույնիսկ դրան պատրաստ չեն։

Կարծում եմ՝ ձեր հարցում գլխավորն «Արցախ» որակումն էր։ Հանրաքվեն, որն անցկացվեց վերջերս նաև այդ թեմայի շուրջ, ներկայիս իրավիճակի մասին շատ ավելի շատ է խոսում, քան մնացած բոլոր զարգացումները՝ Հայաստանն ու իր ղարաբաղյան ընկերները փորձում են իրենք կարգավորել այս հարցերը՝ հույսեր չկապելով որևէ մեկի հետ։ Բայց ցանկանում եմ ասել, որ այս կարգավորումների արդյունքներից կօգտվեն առաջին հերթին՝ արտատարածաշրջանային ուժերը և բավականին մոտ ապագայում, քանի որ Սպիտակ տանն այլևս դեմոկրատ Օբաման չէ, այլ նոր, շատ ավելի կտրուկ Վաշինգտոնը։ Ուստի Արցախյան հանրաքվեն, որն ուղղված էր նախկին ադրբեջանական արմատներից ազատվելուն, օգտագործվելու է նրանց կողմից ողջ ծավալով։

– Մինչ այս այցը ՀՀ նախագահն այցեր կատարեց Բրյուսել և Փարիզ։ Բրյուսելում նա բավականին ներկայացուցչական հանդիպումներ ունեցավ, այնտեղ նաև ազդարարվեց ՀՀ-ԵՄ բանակցությունների ավարտը։ Ներկայումս Հայաստանը կարծես թե վերականգնում է իր հարաբերություններն Արևմուտքի հետ, թեև՝ ոչ նախկին ծավալով։ Սերժ Սարգսյանի այցը Մոսկվա ի՞նչ նշանակություն կունենա ՀՀ-ԵՄ շրջանակային համաձայնագրի ճակատագրի համար՝ հաշվի առնելով Ասոցացման համաձայնագրի անցյալը։

– Հայաստանն իսկապես վերականգնում է հարաբերություններն Արևմուտքի հետ, քանի որ գլոբալ իրավիճակը զարգանում է, և ԱՄՆ դիրքորոշումն այս ֆոնին մեծապես որոշակիացել է։ Ռուսաստանը և նրա գործընկերները Վաշինգտոնի հետ էական հարաբերությունների հույսեր չպետք է ունենան։ Ուստի Հայաստանն ապագա աշխարհում իր ճանապարհներն է փնտրում, որի համար սկզբունքորեն դժվար է Երևանին մեղադրել, քանի որ Հայաստանն ինքնիշխան երկիր է։

Ու եթե ինքը՝ Ռուսաստանն է ձգտում ՆԱՏՕ-ի հետ հարաբերությունների վերականգնման, ապա ինչո՞ւ Հայաստանը նույնը չի կարող անել։ Եվ եթե ՆԱՏՕ-ն այս կամ այն պահին սառեցնում է իր հարաբերությունները Մոսկվայի հետ, միաժամանակ և ավտոմատ կերպով այդ հարաբերությունները չեն կարող սառել նաև Երևանի հետ։ Բնականաբար, Երևանն ու Մոսկվան կապված են այլ, սեփական ռազմաքաղաքական բլոկով՝ ՀԱՊԿ-ով։ Բայց Երևանը բազմաթիվ անգամներ է հստակորեն ցույց տվել, որ իր կարծիքով՝ այդ բլոկն իր գլխավոր գործառույթները չի իրականացնում, մասնավորապես, երբ հարցը ՀԱՊԿ անդամ Հայաստանի պաշտպանությանն է վերաբերում։ Ուստի Հայաստանի արշավը դեպի Արևմուտք շարունակվելու է։

Արևմուտքը, մասնավորապես՝ Եվրոպական Միությունը, գործում է բավականին նրբանկատ և իմաստուն։ Տեսնում ենք, որ Բրյուսելը Երևանին առաջարկեց ոչ թե  եվրաասոցիացում, որը հանգեցրեց ուկրաինական պատերազմին, այլ՝ «շրջանակային համաձայնագիր». Գործի էությունը դրանից չի փոխվում, այնինչ ամեն ինչ արվել է, որպեսզի Մոսկվան չկարողանա Երևանին դժգոհություններ ներկայացնել, ինչպես ժամանակին Կիևի դեպքում եղավ։ Սակայն շրջանակային համաձայնագիրն ու Հայաստան-ՆԱՏՕ համագործակցությունն արդեն լուրջ փաթեթ է։

Կարծում եմ, որ Երևանը հասունացրել է այդ հավասարակշռությունը, որպեսզի դրանից հետո Մոսկվայի հետ երկխոսությունն ավելի «աշխույժ» լինի, այդ թվում՝ ֆինանսների տեսանկյունից, որոնք անվերջանալի տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում օբյեկտիվորեն վերջանում են։ Նույնիսկ՝ ոչ այնքան էժան վարկերի պարագայում։ Եվ ամենակարևորը Սերժ Սարգսյանի Եվրոպա կատարած այցի հարցում ռուսական տեսանկյունից այն է, որ շատ ռուս հետազոտողներ իմացել են այդ ոչ շարքային այցի մասին պատահականորեն, միայն այն ժամանակ, երբ այցը կայացավ, քանի որ Ռուսաստանում այդ այցն ըստ էության չլուսաբանվեց։

Եվ դա խոսում է Մոսկվայի դիրքորոշման մասին, որն այս դեպքում կարող էր իրեն դրսևորել մի փոքր այլ կերպ, ուղիղ ասենք, ավելի ուժեղ՝ մեկնաբանելով իրավիճակն այնպես, ինչպես կա։ Չթաքնվելով դրանից։ Մոսկվային անհրաժեշտ է արդեն ներկայումս սեփական դիրքորոշումն ունենալ Արևմուտքի ուղղությամբ՝ Հայաստանի շրջանակային ակտիվության հարցում։ Բայց ոչ այնպիսին, ինչպիսին 2013թ. Ուկրաինայի դեպքում:

– Ասացիք, որ բանակցությունների մեխը լինելու են Հայաստանում սպասվող ընտրությունները։ Մարտի 5-ին Հայաստանում պաշտոնապես մեկնարկեց նախընտրական քարոզարշավը։ Ինչպե՞ս է Մոսկվան իրեն դիրքավորելու հայաստանյան գործընթացներում։ Մոսկվան կատարելո՞ւ է խաղադրույքներ հայաստանյան ինչ-ինչ ուժերի վրա։ Եթե՝ այո, ապա ո՞ւմ է աջակցելու։

– Նման իրավիճակներում Մոսկվան իրեն ստանդարտ ձևով է դրսևորում, նա միշտ աջակցում է գործող իշխանություններին։ Ներկայումս հույս կա, որ ՀՀ նախագահի՝ կառավարման խորհրդարանական համակարգին անցում կատարելու ծրագիրը կաշխատի, ինչպես և ծրագրել են դրա նախաձեռնողները։ Իրավիճակի ոչ ստանդարտ զարգացման հնարավորության մասին քչերն են մտածում, քանի որ դա չափազանց բարդ է և որևէ մեկին այս պահի դրությամբ անհրաժեշտ չէ։ Ընդհանուր առմամբ ՀՀ խորհրդարանական ընտրությունների նախընտրական քարոզարշավը, ես նույնիսկ կասեի, որ բավականին ժողովրդավար տեսք ունի, և հենց դա էլ արձանագրվելու է Մոսկվայի կողմից։ Արևմուտքը կգնահատի՝ ելնելով իրավիճակից։ Սակայն Մոսկվան արդեն գեների մակարդակով է վտանգ զգում, այսպես կոչված՝ «գունավոր հեղափոխություններից», և Հայաստանի դեպքում նման մտավախություններ իսկապես կան։ Թեև պետք է ևս մեկ անգամ հիշեցնել, որ ցնցումների այս ձևաչափը վաղուց անցյալ է մղվել, և, եթե Հայաստանում ինչ-որ բան տեղի ունենա, ապա իր ոճի մեջ է լինելու, ինչը հաշվարկել Մոսկվան ունակ չէ՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, թե ինչպես նա դա հաշվարկեց Ուկրաինայի դեպքում։ Ամեն դեպքում պետք է նկատի ունենալ, որ Հայաստանում բավականին ամուր ընդդիմություն կա՝ ամենաուժեղը եվրասիական ինտեգրացիայի ողջ տարածքում։