«Դեռևս անհասկանալի է՝ այս բռնություններն ինչին են ծառայում, բայց ինչ-որ բանի համար դրանք օգտագործվելու են». Արմեն Բադալյան
168.am-ը «Կասեցում» նախաձեռնության անդամ, ԲՀԿ-ական Արտակ Խաչատրյանին առևանգելու, ծեծի ենթարկելու, ինչպես նաև վերջին շրջանում քաղաքական գործիչների նկատմամբ իրականացված բռնությունների դեպքերի մասին զրուցեց քաղաքական և ընտրական տեխնոլոգիաների փորձագետ Արմեն Բադալյանի հետ:
– «Շրջանառության հարկի մասին» օրենքի դեմ պայքարող «Կասեցում» նախաձեռնության անդամ, ԲՀԿ-ական Արտակ Խաչատրյանին առևանգելու և ծեծի ենթարկելու դեպքը շատ արագ քաղաքականացվեց: Ըստ Ձեզ՝ ո՞վ կարող է լինել այս ամենի հեղինակը, ո՞ւմ էր ձեռնտու դա:
– Այս գործընթացները ոչ թե նոր են սկսում քաղաքական աստառ ստանալ, այլ ի սկզբանե դա քաղաքական գործընթաց էր, որովհետև բռնության է ենթարկվել ոչ թե ինչ-որ շարքային քաղաքացի, այլ կուսակցության քաղխորհրդի անդամը, որը նաև ակտիվ գործունեություն է ծավալում փոքր և միջին ձեռնարկատերերի իրավունքների պաշտպանության գործում: Այսպիսով՝ այս բռնությունը, իրոք, քաղաքական բռնություն է, քաղաքական պատվեր է:
Չի կարելի միայն դիտարկել այս բռնությունը. պետք է դիտարկել անցյալ տարի նոյեմբերից Հայաստանում սկսված բռնությունների շարքը, երբ մեքենաներ էին վառում (անկախ նրանից` ով էր այդ մեքենաները վառում, այնուամենայնիվ, հասարակության ենթագիտակցության մեջ մնում է այն, որ մեքենաներ են վառվում), երբ ընդդիմադիր պատգամավոր Արամ Մանուկյանին բռնության ենթարկեցին, Գյումրիում տեղի ունեցավ սպանություն, սահմաններում են ընդհարումներ տեղի ունենում, Լաչինյան ջարդը տեղի ունեցավ, այս ԲՀԿ քաղաքական գործիչի նկատմամբ բռնություն կիրառվեց… Առաջին հայացքից թվում է, թե այս իրադարձություններն իրար հետ կապ չունեն, կատարվել է տարբեր գործիչների նկատմամբ, բայց այս բոլորի հանրագումարը հասարակության ենթագիտակցության մեջ միավորվում և թողնում է բացասական հետևանք, բացասական նստվածք, որն ինչ-որ մի ձևով հետագայում դուրս է պրծնելու:
Երբ մի քանի բռնություն է տեղի ունենում, ու հասարակությունը տեսնում է, որ այդ բռնությունները չեն բացահայտվում, արդեն հասարակության գիտակցության մեջ ձևավորվում է անհուսության ինչ-որ մի իրավիճակ, այսպես ասած՝ սովորական ինչ-որ վիճակ, որ այսպես էլ պետք է լիներ, որ սովորական է Հայաստանում այսպիսի բան լինելը, որ Հայաստանը բռնությունների, սպանությունների երկիր է, որտեղ սպանեցին, ծեծեցին, ջարդեցին, վառեցին, ու դու համակերպվում ես դրա հետ: Ու եթե դու չես ուզում այդ վիճակում ապրել, դու արտագաղթում ես: Այսինքն՝ այդ բացասական ինֆորմացիայի կուտակումը պարտադիր չէ մարդկանց հանգեցնի ինչ-որ ըմբոստության, կարող է՝ արտագաղթն ավելի արագացնի: Այս բոլոր բռնությունները նույն ձեռագիրն ունեն:
– Ամեն անգամ նման դեպքերից հետո՝ մարդկանց ենթագիտակցության մեջ մեղադրյալի աթոռին են հայտնվում իշխանությունները, արդյոք իրականում իշխանություններին պե՞տք է նման մթնոլորտ ստեղծելը, և ինչքանո՞վ է հավանական, որ այս ամենի հետևում իշխանություններն են կանգնած:
– Բնական է, որ իրավապահ համակարգը, որը Հայաստանում ենթարկվում է գործող նախագահին, եթե չի բացահայտում այս գործընթացները, մեղադրանքի սլաքն անմիջապես ուղղվում է գործող նախագահի ուղղությամբ, որովհետև մարդիկ շատ հանգիստ ասում են՝ տեսաք, Արամ Մանուկյանի նկատմամբ կատարել է բռնություն այսինչ անձը, որն այսինչ հայտնի գործարար և Հանրապետական կուսակցության այսինչ հայտնի դեմքերի շրջապատից է, նրան չեն ձերբակալել, նրան չեն կալանավորել, նրա նկատմամբ քրեական հետապնդում չեն իրականացրել: Այսինքն՝ ասում են՝ եթե դուք ուզեք, դուք կարող եք հանցագործություն կատարած անձին ձերբակալել, չե՞ք արել, ուրեմն՝ դուք եք մեղավորը:
Լաչինի ջարդը բոլորի աչքի առաջ է, որովհետև բոլորը հասկանում են, որ Լաչինում այդպիսի ջարդ տեղի չէր ունենա, եթե Բաղրամյան 26-ից այդպիսի հրահանգ չստանային, որովհետև հասկանալի է, որ Լեռնային Ղարաբաղում անգամ մի ճանճ չեն քշում, եթե Բաղրամյան 26-ից չկա հրահանգ, որովհետև հասկանալի է, որ Լեռնային Ղարաբաղը, ճիշտ է՝ իրեն դե յուրե անկախ է համարում, բայց դե ֆակտո նա վաղուց արդեն Հայաստանի մարզերից մեկն է դարձել, և մարզի մակարդակով ցանկացած բռնության իրականացում, որն իրականացվում է պետական հաստատությունների կողմից (իսկ Ոստիկանությունը պետական մարմին է), այդ բռնության պատասխանատուն իշխանությունն է:
Նույնն էլ՝ այս դեպքում, եթե դուք չեք բացահայտում այդ ԲՀԿ ակտիվիստի նկատմամբ կիրառված բռնությունը, որը շատ հանգիստ կարելի է բացահայտել, ուրեմն՝ մեղավորը իշխանությունն է: Եթե գործող նախագահը չի ուզում՝ այդ մեղադրանքի սլաքն իր կողմն ուղղվի, նա ունի այդ հարցը լուծելու շատ կարճ ճանապարհ՝ հրահանգի անմիջապես բացահայտել այս հանցագործությունները և կալանավորել այն մութ ուժերին, որոնք իբր կան, իբր իրականացնում են սա:
– Իշխանություններն այդքան միամի՞տ են, որ հասարակությանն իրենց դեմ են տրամադրում, թե՞, այսպես ասած, թքած ունեն հասարակության կարծիքի վրա:
– Հասարակության կարծիքն արհամարհելը նորություն չէ իշխանությունների համար, կարելի է ասել՝ 1990 թվականից այդ երևույթն է տեղի ունենում, երբ ուղղակի մարդիկ, որոնք գտնվում են իշխանության գլխին, գտնում են՝ իրենք ճիշտ են, հասարակությունը սխալ է, հասարակությունը չի հասկանում, եթե պետք է նրա նկատմամբ բռնություն կիրառեն՝ իրենց գործն առաջ տանելու համար:
Կարող ենք ասել, որ իշխանությունները շատ հանգիստ կարող են արհամարհել հասարակությանն ու նրանց տրամադրությունները, հայացքները: Ուղղակի խնդիրն այն է, թե ինչ նպատակ է սա հետապնդում, եթե լրատվական դաշտում նշվում է, որ այս բռնություններն ինչ-որ վախի մթնոլորտ ստեղծելու համար են, այդ խնդիրը չեն լուծում, վախի մթնոլորտից էլ է արդեն հասարակության մեծ մասը դուրս եկել, ոչ թե այլևս չեն վախենում, այլ ուղղակի անտարբեր են դարձել, նրա համար բացարձակ մեկ է՝ բռնություն կլինի՞, չի՞ լինի:
Այսինքն՝ այս բռնությունները վախի մթնոլորտ ստեղծելու խնդիրն էլ չեն լուծում: Դեռևս անհասկանալի է՝ այս բռնություններն ինչին են ծառայում, ինչի համար են դրանք օգտագործվում, բայց ինչ-որ բանի համար դրանք օգտագործվելու են: Կարող ենք ասել, որ սա նպատակաուղղված գործընթաց է, պատահականություն չէ և նույն ձեռագիրն ունի:
– Երեկ բողոքի ակցիա տեղի ունեցավ՝ պահանջով, որ Արտակ Խաչատրյանին առևանգելու և ծեծի ենթարկելու գործը շուտափույթ բացահայտվի իրավապահների կողմից: Ակցիային մասնակցում էին նաև մի շարք պատգամավորներ՝ ԲՀԿ-ից, ՀԱԿ-ից, «Ժառանգությունից»: Որքանո՞վ եք արդար համարում բողոքի այդ ալիքը՝ հաշվի առնելով, որ նախկինում էլ էին բռնության դեպքեր եղել, բայց պատգամավորների կողմից նման արձագանք չէին ստացել:
– Այնպես չէ, որ արձագանք չի ստացել պատգամավորների կողմից: Միշտ էլ ՀԱԿ-ը, «Ժառանգությունը», որոշ դեպքերում՝ նաև ԲՀԿ-ն, քննադատել են անցյալ կամ նախանցյալ տարիներին քաղաքական ակտիվիստների նկատմամբ կատարված բռնությունները, այնպես չէ, որ նախկինում լռել են, հիմա հանկարծ, ԲՀԿ-ական քաղխորհրդի անդամ գործիչի նկատմամբ կատարված բռնության ժամանակ, արձագանքեցին: Եթե հիշում եք, դեռևս 2013 թվականին բռնություն կատարվեց քաղաքացիական ակտիվիստների նկատմամբ, և երեքն էլ դատապարտեցին, անգամ ՀՅԴ-ն էլ դատապարտեց: Այսինքն՝ նրանք միշտ էլ դատապարտել են:
– Այո, դատապարտել են, բայց հայտարարություններով, իսկ այս անգամ բողոքի ակցիայի էին մասնակցում:
– Քանի որ բռնությունների այս վերջին դեպքը նաև առնչվում է սոցիալական մեծ խմբի՝ փոքր և միջին ձեռնարկատերերի շահերին, որովհետև այդ բռնության ենթարկված ակտիվիստը սոցիալական այդ խմբի շահերն էր պաշտպանում, բնականաբար, սոցիալական այդ խմբի ներկայացուցիչները եկան իրենց աջակցությունը հայտնելու այդ բռնության ենթարկված գործչին: Բացի այդ, բռնություն է կիրառվել կուսակցական գործչի նկատմամբ, որն իր քաղաքական կարգավիճակով շատ ավելի բարձր է, քան ինչ-որ քաղաքացիական ակտիվիստը: Դրա համար արձագանքն այս անգամ շատ ավելի մեծ ու կտրուկ էր, քան նախկիններինը:
– Պատգամավորները երեկ հայտարարում էին, որ սա ինքնաբուխ ակցիա է, այնինչ՝ մարդկանց որոշ մասին «Բարգավաճ Հայաստանի» անվճար ավտոբուսներով էին բերել, ու այդ մարդկանց մի մասը չգիտեր իրենց հավաքվելու նպատակը: Ինչո՞վ եք սա պայմանավորում:
– Քաղաքական զանգվածային ակցիաներն ինքաբուխ չեն լինում աշխարհի ոչ մի տեղում: Բնական է, որ կուսակցական գործիչը պետք է ասի, որ տեսեք՝ իշխանություններն այնքան ատելություն են ստեղծել հասարակության մոտ, որ հասարակությունն ամեն վայրկյան առիթ է ման գալիս փողոց դուրս գալու և իր բողոքն արտահայտելու համար, դա շատ նորմալ քաղաքական տերմինաբանություն է: Ինքնաբուխ ակցիաներին լինում մինչև 100 հոգի, որոնք կարող են իրենք իրար զանգելու միջոցով պայմանավորվել ու ինչ-որ գործողություն անել: Բայց երբ այդ գործողությանը մասնակցում են մի քանի հազար հոգի (իսկ երեկ մի քանի հազար հոգի էին), նման ակցիաները միշտ լինում են կազմակերպած բոլոր երկրներում: Դա նորմալ երևույթ է:
