Եթե չմիանայինք Մաքսային միությանը, բա ո՞ւմ միանայինք
Հարցազրույց ՀՀԿ անդամ, նախկին պատգամավոր Ռաֆիկ Պետրոսյանի հետ
– Նախագահ Սերժ Սարգսյանը մոսկովյան այցի ժամանակ հայտարարեց, թե Հայաստանը մտադիր է անդամագրվել Մաքսային միությանը, ինչից հետո իշխանությունները սկսեցին հայտնել, թե, այնուամենայնիվ, ԵՄ հետ համագործակցությունը կշարունակվի: Արդյոք այն, ինչ մեզ առաջարկում է Ռուսաստանը, ավելի կարևոր է, քան այն` ինչ առաջարկում է Եվրոպան:
– Մաքսային միություն ասելով` առաջին հերթին հասկանում ենք Ռուսաստան: Այո, մենք կողմ ենք անդամակցությանը, որովհետև ՌԴ-ն` մեր հին քրիստոնյա բարեկամները, մեզ անվտանգության երաշխիքներ են տալիս, ինչը ոչ մեկ չի կարող տալ: Պարբերաբար խոսվում է կոմպլեմենտար քաղաքականության մասին: Դեռ նախորդ արտաքին գործերի նախարարը խոսում էր, որ Եվրամիության հետ, Ամերիկայի հետ, Ռուսաստանի հետ պետք է մեր հարաբերությունները լավ պահենք: Այնպես որ` դա նոր բան չէ. տարիներ շարունակ խոսվել է այս մասին:
Իսկ ինչ վերաբերում է բուն հարցին` միակ իմաստուն քայլը սա՞ էր: Ես չեմ պատկերացնում` ուրիշ ի՞նչ պետք է արվեր. մենք պետք է Ռուսաստանից անջատվե՞ինք, ՌԴ-ից հեռու մնայի՞նք: Տարիներ առաջ, երբ ռուսական բանակը ժամանակավորապես մեր սահմաններից հեռացել էր, գնացինք սահման ու տեսանք` ոնց էր թուրքական տանկը կանգնել սահմանի վրա: Այսինքն` ամեն րոպե մենք այդ վտանգին ենթակա ենք: Այնպես որ, ես կարծում եմ, որ Մաքսային միությանը անդամագրվելը իմաստուն քաղաքականություն է: Բայց մենք Ամերիկայի հետ էլ, Եվրոպայի հետ էլ ինչքան հնարավոր է` կշարունակենք բարեկամություն անել, համագործակցել, օգտվել` եվրոպական արժեքներ ներդնել: Բայց ճիշտը Մաքսային միությունն է` մենք դարեր շարունակ եղել ենք ռուսների հետ ու պետք է լինենք ՌԴ հետ: Սա կասկածի ենթակա չէ` աքսիոմա է, ապացուցելու կարիք էլ չունի:
– Պարոն Պետրոսյան, բայց գուցե Եվրոպան էլ պատրաստ է մեզ անվտանգության երաշխիքներ տալ, չէ՞ որ համաձայնագրի բովանդակությունը դեռ հրապարակված չէր:
– Գուցե-ով չի: Մեր սահմանների պահպանությունը, անվտանգության երաշխիքները հաշվի առնելով` Ռուսաստանի հետ դեռ էն գլխից պայմանագիր կնքեցինք մեզ մոտ ռազմական բազա ունենալու համար, որը մեկ տարի առաջ 49 տարով երկարացրինք: Մենք անվտանգության հարցը վաղուց լուծել ենք ու պետք է շարունակենք նույն քաղաքականությունը. հո չի՞ կարելի էստեղից էնտեղ թռնել: Մենք մեր ազգային անվտանգության հարցը էն գլխից կապել ենք ՌԴ-ի հետ, հիմա էլ պետք է կապենք: Պետք է ձգտենք լավ հարաբերություններ կառուցել բոլոր պետությունների հետ, միջազգային միավորումների հետ, բայց գտնել այն կետը, որը մեզ համար ապահովելու է ազգի, ժողովրդի անվտանգությունը, ինչ մենք վաղուց գտել ենք:
– Համամիտ չե՞ք այն կարծիքներին, որ մենք կզրկվենք ինքնուրույնությունից` այսուհետ կվարվենք այնպես, ինչպես հարմար կգտնի Ռուսաստանը:
– Դա խորհրդային ժամանակ էր այդպես: Հիմա մեր ժողովուրդներն այդպիսին չեն: Հայաստանը անկախ է, ամեն ինչով անկախ է: Բայց անկախությունը բացարձակ չի լինում. Ամերիկան էլ անկախ չի, տարբեր հարցերում տարբեր երկրիների հետ ա կապված, միլիարդավոր արտաքին պարտքեր ունի: Մենք պետք է պահպանենք մեր անկախությունը, բայց ընդհանուր հարցեր լուծելու համար անկախության որոշ մասեր, որոշ ատրիբուտներ կարող ենք զիջել այնպես, ինչպես աշխարհում պետություններն են անում` իրենց անկախության մի փոքր մասը զիջելով ու միություն ստեղծելով: Այո, ճիշտ եք, ինքնուրույնությունից որոշ առումով զրկվում ենք, պետք է զրկվենք: Միջազգային բոլոր պայմանագրերը դա են ենթադրում` յուրաքանչյուր պետություն զրկվում է սուվերենության որոշակի մասից, որպեսզի միանան իրար: Ինքնիշխանության որոշ տարրերից կզրկվենք, որովհետև մենք ինքներս ենք մտնում այդ միություն և որոշ հարցերում ընդհանուր ենք դառնալու: Մի մոռացեք` Հայաստանը երբեք էլ գործոն չի եղել աշխարհի համար, միշտ էլ փոքր պետություն է եղել, որը գտնվում է շրջապատված թշնամական պետություններով: Մենք այլ ելք չունենք…
– Ստացվում է, որ անիմա՞ստ էր չորս տարի բանակցել Եվրոպայի հետ:
– Ոչ, մենք Եվրոպայի հետ հիմա էլ ենք բանակցում: Եվրոպայից մենք շատ բան ենք վերցնում, բացի անվտանգությունից, որի համար էլ մենք Մաքսային միության հետ ենք: Սկզբում կոշտ էր, բայց հետագայում կամաց-կամաց Եվրոպայի արձագանքը մեղմացավ, Շ. Ֆյուլեն էլ հայտարարեց, որ պետք է գտնենք համագործակցության ձևաչափեր ու կգտնենք: Այստեղ էլ պետք է փաստաթղթեր մշակվեն ԵՄ հետ համագործակցության շրջանակները որոշելու համար… Ախր հարցը նենց եք տալիս` եթե չմիանայինք Մաքսային միությանը, բա ո՞ւմ միանայինք: Ասոցացման համաձայնագիրը կապահովե՞ր Հայաստանի անվտանգությունը: Ես բերեցի, չէ՞, թուրքական տանկերի օրինակը, որոնք, բացի նրանից, որ կանգնել էին կարմիր գծի վրա, մի հատ էլ մեզ հայհոյում էին` արդեն էդքան ռիսկ էին անում:
– Եվրամիության ընդլայման հարցերով հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն հայտարարեց, թե Եվրամիության և Հայաստանի հարաբերություններում էական դեր է խաղում փոխվստահության գործոնը և հավատի, վստահության առկայության հենքի վրա շատ բանի կարելի է հասնել: Բայց հիմա հավատ և վստահություն, Ֆյուլեի խոսքով, չկա: Չե՞ք կարծում, որ չորս տարի բանակցելուց հետո Եվրոպան հիասթափվել է Հայաստանից այս անսպասելի որոշման համար:
– Ես նման խոսք Ֆյուլեից չեմ լսել: Բայց եթե ասել ա, ճիշտ չի ասել: Հայաստանը միշտ եղել ա Ռուսաստանի հետ և հիմա էլ շարունակում է իր հարաբերությունները: Ֆյուլեն էլ գիտի, Ամերիկան էլ, Եվրոպան էլ, որ ՀՀ-ն իր հարաբերությունները ՌԴ հետ ամուր հողի վրա է դրել, որ Հայաստանում է գտնվում ռուսական ռազմաբազան և պատահական չէ, որ մենք ՀԱՊԿ անդամ ենք:
Բայց այո` մեր որոշ պաշտոնատար անձինք հայտարարում էին, որ չեն միանալու Մաքսային միությանը: Սա սխալ էր կամ գուցե քաղաքականություն էր Եվրոպայի հետ լավ հարաբերությունները շարունակելու, օգուտներ ստանալու համար, բայց սա չպետք է արվեր: Էն գլխից պետք ա ասվեր, որ մենք Մաքսային միության հետ պետք է լինենք, պետք է միանանք: Գուցե որոշ պաշտոնատար անձանց կողմից որոշ բացթողումներ եղել են, բայց… ժողովուրդը պետք է իմանար, բայց դեռևս ԳԽ ժամանակ մենք այս մասին ասել ենք: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և իր ավագ եղբայրը էն ժամանակ գաղտնի առևտուր սկսեցին թուրքերի հետ, ես էլ ասեցի, ելույթ ունեցա, թե մենք պետք է Ռուսաստանի հետ համագործակցենք:
– Ասացիք, որ ժողովուրդը պետք է առանց հայտարարության մասին նախապես հայտնելու էլ իմանար որոշման մասին: Ինչպե՞ս, եթե չորս տարի միայն Ասոցացման համաձայնագրի մասին է խոսվել, հարցն անգամ ընդդիմության հետ չի քննարկվել:
– Մեր ժողովուրդը միշտ էլ դարեր շարունակ ռուսական կողմնորոշում է ունեցել: Քարի արանքում ժամանակին շատերը տաք-տաք խոսում էին, թե Եվրոպան… Ռուսաստանը էս ի՞նչ ա, վատ ա… բայց ես սա չեմ ընդունում: Մենք այն հզոր երկիրը չենք, որ մեր կամքը թելադրենք: Այդ պատճառով պետք է այս կամ այն կոալիցիայի կազմում լինենք: Կարծում եմ` մենք մեր կոալիցիան ճիշտ ենք ընտրել` իմաստուն ձևով կատարել ենք մեր ընտրությունը:
– Որպես իշխող մեծամասնության անդամ` Դուք տեղյա՞կ եղել եք, որ Սերժ Սարգսյանը Մոսկվայում հայտարարելու է անդամակցության մտադրության մասին:
– Ես չգիտեի, որովհետև ամեն օր կուսակցությունում չեմ: Բայց որ վարչապետը հայտարարել էր, թե չենք միանալու Մաքսային միությանը` որոշ չափով ես էլ անակնկալի եկա:
«168 ԺԱՄ»
