Հայաստանում բացակայում է արվեստագետների միջավայրը
168.am-ի զրուցակիցը նկարիչ Արշակ Սարգսյանն է
– Արշակ, նկատում եմ, որ Ձեր նկարներում մարդն ու կենդանին գերիշխում են: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված, մարդը և կենդանին Ձեզ համար անընդհատ բացահայտվող էակնե՞ր են:
– Ես դա մի քանի ձևով կարող եմ բացատրել: Դեռևս շատ հին ժամանակներից մարդուն անընդհատ կենդանու հետ են նմանեցնում: Փոքր տարիքից միշտ երեխաներին հարցնում են՝ «ի՞նչ կենդանու ես քեզ նմանեցնում»: Հումորային խոսքեր կան, ասում են՝ «մարալի պես սիրուն աղջիկ է», «օձի լեզու ունի» կամ «արծվի քիթ ունի», և այլն: Երբ մարդկանց հարցնում էի, թե ի՞նչ կենդանու են իրենց նմանեցնում, հասկանում էի, որ ոչ մեկն իրեն չի ցանկանում կրիայի կամ մողեսի կերպարի մեջ տեսնել, մեծ մասն իրենց թռչնի կերպարում են տեսնում, որովհետև մարդու ամենամեծ երազանքներից մեկը թռիչքն է: Թռչնի կերպարը, որն ինձ համար միշտ հետաքրքիր է, շատ եմ օգտագործում: Թռչնի կերպարն իր մեջ շատ մեծ իմաստ ունի՝ ազատություն, թռիչք. չէ՞ որ մարդու համար ֆիզիկական ամենածանր ցավը նրան կապանքների մեջ դնելն է: Սրանից սարսափելի բան, կարծում եմ, աշխարհում չկա: Իսկական երջանկությունը թռիչքի մեջ կարող է լինել:
Եթե նկատել ես, իմ կերպարները միշտ դիմակներով են՝ երկրորդ դերով, որն իրենց համար էլ է նորություն: Ուրիշի կերպարով հանդես գալու ոգևորությունը նորության նման է: Այն կերպարը, որը մարդը ցանկանում է բոլորին ցույց տալ, դեռևս իրեն էլ ծանոթ չէ: Ինձ համար սա շատ հետաքրքիր է: Ես շատ եմ նկատել, որ մարդիկ հաճախ իրենց ազատ են զգում այն ժամանակ, երբ ակնոցով են կամ դիմակով: Օրինակ՝ երբ մարդն անձրևանոցով է քայլում, իրեն ավելի ապահով է զգում: Դիմակի գաղափարը շատ հետաքրքիր ֆենոմեն ունի: Ես չեմ փորձում մարդկանց կախարդական դիմակների մեջ տեսնել, փորձում եմ մարդկանց ավելի ռեալ դիմակների մեջ պատկերել՝ իրենց իսկական ազատության մեջ:
– Դուք նաև հետաքրքիր, գեղարվեստական հագուստ եք կարում…
– Երբ հին ժամանակաշրջանում տարբեր մասնագիտության տեր անձանց ես տեսնում, կարող ես իրենց հագուստից եզրակացնել, թե ո՞վ է եղել, ի՞նչ կրթություն է ունեցել, ո՞ր խավին է պատկանել: Ինձ հետաքրքրում են նոր մասնագիտությունների տեր անձինք: Օրինակ՝ DJ-ը, որը նոր մասնագիտություն է, փորձում եմ կերտել և նրա կերպարն ինչ-որ չափով պատմական դարձնել: Իմ կերտած զգեստները, որոնք ես ստեղծում եմ քանդակներին ու նկարներին զուգահեռ, ինձ համար ամբողջովին ուրիշ զգացողություն են:
– Որքան տեղյակ եմ՝ Պիկասոն իր նկարների կերպարներին քանդակների էր վերածում, Ձեզ մոտ անցումն ինչպե՞ս տեղի ունեցավ:
– Շատ նկարիչներ են քանդակել, ու իմ կարծիքով՝ նրանց մոտ քանդակելն ավելի լավ է ստացվում, քան բուն քանդակագործների մոտ: Ես երբեք չեմ կարողացել հասկանալ քանդակագործի և նկարչի տարբերությունը: Եթե դու արվեստագետ ես՝ կապ չունի՝ ի՞նչ միջոցով ես դա արտահայտում: Ի՞նչ տարբերություն, թե քո գլխում ծնված իդեան ինչ մեդիայով ես արտահայտում: Ինձ շատ է հետաքրքրում քանդակին կերպարայնացնելու գործընթացը: Ինչպես մարդն է հագուստ կրում, այնպես էլ ես իմ մերկ քանդակի համար զգեստ եմ կարում: Այս առումով իմ աշխատելու ձևն ինչ-որ առումով թատերական է:
– Ձեր հայրը՝ Արարատ Սարգսյանը, նկարիչ է, և կարելի՞ է ասել, որ նկարիչ դառնալու համար ի սկզբանե բնական միջավայր էր ստեղծվել:
– Բնականաբար: Հաճախ ինձ ասում են, որ իմ բախտը բերել է, քանի որ արվեստագետների ընտանիքում եմ ծնվել: Ես սա ավելի հաճախ եմ լսում, քան ինքս դրա մասին մտածում եմ: Առհասարակ դրա մասին չեմ մտածում, քանի որ արվեստագետների ընտանիքում ծնվելը նաև իր բարդ կողմերն ունի: Երբ դու ինչ-որ բանով ապահովված ես լինում, ընդհանրապես դրան չես ձգտում: Հանգիստ ես, որ ունես դա:
Ամեն ինչ շատ հարաբերական է, և չեմ կարող ասել՝ դա լա՞վ է, թե՞ վատ: Երևի լավ է, որովհետև դու միշտ արվեստի մեջ ես լինում և երբեք չես մտածում, թե երբ արվեստագետ դարձար: Դու ծնվում ես հենց այդ միջավայրում, և այն դառնում է քո կյանքի իմաստը: Այս ամեն ինչն ինքնըստինքյան է լինում, և ինչ-որ ժամանակ անց արվեստը քո տեսակը, քո մասն է դառնում: Այն անբաժանելի է քեզանից, և հարազատության զգացումը դու ձեռք չես բերել, քանի որ այն միշտ քո մեջ է եղել, քանի որ ծնողներդ փոխանցել են քեզ: Սա էլ կարծես ժառանգության նման մի բան լինի, ուղղակի դու որոշում ես՝ տե՞ր լինել դրան, թե՞ ոչ:
– Որպես երիտասարդ արվեստագետ՝ Հայաստանում կա՞ այն մթնոլորտը, որը դրդում է ստեղծագործել:
– Իմ կարծիքով՝ Հայաստանն այն երկիրն է, որը շատ ուժեղ էներգետիկ դաշտ ունի, բայց միևնույն ժամանակ՝ այդ էներգիան խափանված է, խանգարված, չկապակցված: Բայց այս ամենը ստեղծագործելու համար շատ հետաքրքիր է, որովհետև բացասական զգացողությունները սրվում են: Երբ ամեն ինչ հանգիստ է լինում և ծովի ալիքներ չեն լինում, քո միտքն էլ շատ հանգիստ է լինում, և կարող ես այդ հանգստության մեջ անջատվել, բայց Հայաստանն ալիքոտ երկիր է, և տեղեր կան, որ պետք է քեզ փախցնես, որովհետև ալիքները քեզ վրա էլ են գալիս: Ամեն դեպքում՝ ալիքները մարդուն ավելի սթափ են պահում, և շատ չես մտերմանում ապահով, հանգիստ, ավելի պարզ զգացողության հետ: Երևանում ստեղծագործելու հետ կապված երբևէ խնդիրներ չեմ ունեցել, բայց քանի որ Հայաստանը կղզիացած վայր է, պետք է մուսան մի տեղից վերցնել: Ինձ համար մուսան միշտ էլ եղել է ռեգուլյար աշխատելը:
Հայաստանում մի խնդիր կա՝ հիմա բացակայում է արվեստագետների միջավայրը: Այսօր շատ արվեստագետ ընտանիքներ են Հայաստանից հեռացել, և նոր սերունդը կարծես օտարացել է: Սա մեծ պատռվածք է: Այստեղ արվեստագետներն իրար հետ շփման մեջ չեն: Կան արվեստագետներ, որոնց համար սոցիալական խնդիրներն ավելի կարևոր են, և այդ ամենը խանգարում է, որ իրենք միջավայրի մեջ լինեն:
– Հաշվի առնելով հայաստանյան մշակութային կյանքը, Ձեզ համար ցուցահանդեսներ կազմակերպելը, նկարներ ցուցադրելը որևէ իմաստ շարունակո՞ւմ է ունենալ: Ըստ էության, ցուցահանդեսների ընթացքում նկարիչները չեն էլ կարողանում իրենց աշխատանքներն իրացնել:
– Կարծում եմ, որ եթե իսկական արվեստագետ ես, իրացնելու մասին չպետք է մտածես: Եթե մտածես, ուրեմն կորած ես: Եթե դու արվեստագետ ես, պիտի ստեղծագործես, նկարես մինչև կյանքիդ վերջ ու մեռնես: Պետք է նկարչի համար պարզ լինի, թե ինչով է զբաղվում և ինչ դժվարությունների կարող է հանդիպել: Ինչ վերաբերում է ցուցահանդեսներին՝ կարծում եմ՝ դրանք միշտ պետք է կազմակերպվեն, բայց արվեստագետը պետք է ասելիք ունենա, նա չի կարող անընդհատ ցուցահանդես ունենալ՝ առանց նյութ ունենալու:
– Դրսում աշխատելու մասին երբևէ մտածե՞լ եք:
– Հայաստանից դուրս քաղաքներ կան, որտեղ գնում ես ու ավելի թեթև ես շնչում: Եթե այս երկրում ես ծնվել, չի նշանակում, որ ողջ կյանքդ այստեղ պետք է անցկացնես: Մարդուն մի կյանք է տրվել, և իմ կարծիքով՝ պետք է այն հետաքրքիր ապրել:
