«Պատգամավորին անձեռնմխելիությունից զրկելը միշտ ունի քաղաքական էլեմենտ»
Հարցազրույց Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանի հետ
– ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Վարդան Օսկանյանի դեմ հարուցված քրեական գործն իրավական հիմք ունի՞:
– Որպեսզի ես կարողանամ գնահատել, այդ հարցի շուրջ կա երկու կողմ: Մեկը գործի նյութական կողմն է, այսինքն` մարդը մեղավո՞ր է, թե՞ մեղավոր չէ, որքա՞ն են այդ ապացույցները հիմնավոր կամ անհիմն: Այս մասով Մարդու իրավունքների պաշտպանն իրավունք չունի նույնիսկ կարծիք հայտնել, որովհետև դա նախաքննության փուլում է, և նույնիսկ ամբողջ դատաքննության ընթացքում Մարդու իրավունքների պաշտպանին արգելված է միջամտել գործի` նյութական իրավունքին վերաբերող մասերին: Ինչ վերաբերում է դատավարական խախտումներին, այդտեղ ես կարող էի միջամտություն ունենալ, եթե լիներ որոշակի ահազանգ կամ բողոք:
Որո՞նք են դատավարական խախտումները. ասենք` կողմին թույլ չեն տալիս ծանոթանալ գործի նյութերին, փաստաբանին թույլ չեն տալիս մտնել մեղադրյալի մոտ հարցաքննության ժամանակ: Այսինքն` նկատի ունեմ տեխնիկական բնույթի խախտումները, որոնք կարող են էականորեն ազդել նաև գործի քննության արդյունքների վրա, այդ դեպքում և՛ տուժողը, և՛ մեղադրյալը և՛ կասկածյալը կարող են ինձ դիմել, և մենք իրենց կաջակցենք: Վարդան Օսկանյանի գործով մենք որևէ ահազանգ կամ դիմում չենք ստացել, և դա, իհարկե, չի կարող միանշանակ վկայել, որ խախտումներ չկան ընդհանրապես: Բայց գոնե կարծում ենք, որ փաստաբանի գործունեությունը խոչընդոտելու, փաստաթղթեր չտրամադրելու իմաստով դեռ դժգոհություններ չկան: Եթե լինեն, մենք պատրաստ ենք միջամտել և ամեն կերպ աջակցել պարոն Օսկանյանին:
– Իսկ, ըստ Ձեզ, իրավական տեսանկյունից որքանո՞վ է ճիշտ օրենսդիր մարմնի հավանությունը` Օսկանյանին որպես մեղադրյալ ներկայացնելու միջնորդությանը` առանց գործի վերաբերյալ անվիճելի փաստարկներ ձեռք բերելու:
– Նախ` ասեմ, որ Ազգային ժողովի կողմից պատգամավորին անձեռնմխելիությունից զրկելը, ճիշտ է, համարվում է իրավական գործընթացի մաս, բայց դա միշտ ունի քաղաքական էլեմենտ: Այսինքն` ԱԺ պատգամավորներին տրված է քաղաքական ազատություն` որոշելու` իրենք արժանահավատ համարո՞ւմ են այդ իրավական հիմնավորումները, որոնք ներկայացրել է ՀՀ գլխավոր դատախազությունը, թե՞ ոչ:
Մենք չենք կարող մեկնաբանել, որովհետև, եթե գործը լինում է նախաքննության կամ դատաքննության փուլում, և պատգամավորն իրավունք ունի անձեռնմխելիության վերաբերյալ ինչ-որ ձևով դիրքորոշում հայտնել, Մարդու իրավունքների պաշտպանին կոնկրետ արգելված է միջամտել: Դրա համար, շատ դեպքերում, ցավոք, մենք զերծ ենք մնում այդ փուլում գործի ընթացքին միջամտելուց:
– Սակայն հետաքրքիր է, որ ԱԺ-ում Վ.Օսկանյանին որպես մեղադրյալ ներկայացնելու միջնորդությունը ներկայացրած գլխավոր դատախազը և այդ միջնորդությանը հավանություն տված իշխող կուսակցությունն էլ, իրենց հերթին, միաբերան պնդում են, որ գործը միայն իրավական հարթության մեջ է և չունի քաղաքական ենթատեքստ, իսկ Դուք, փաստորեն, այդ գործում տեսնում եք քաղաքական էլեմենտ:
– Ես ասում եմ, որ իրենք կարող են իրենց խղճի մտոք քվեարկելիս, իհարկե, առաջնորդվել իրավական սկզբունքներով, բայց ակնհայտ է, որ պատգամավորների կողմից քվեարկության ժամանակ կարող են լինել նաև քաղաքական դրդապատճառներ: Եվ ասել, որ սա միայն իրավական գործընթաց է, ես դրան` որպես մարդ և մասնագետ, անկեղծորեն չեմ հավատում:
– Իսկ երբ ԱԱԾ-ն կամ Գլխավոր դատախազությունն առանց դատարանի որոշման ուսումնասիրում են Վ.Օսկանյանի անձնական բանկային հաշիվները` պարզելու, թե նա ինչպե՞ս է տնօրինել բարեգործության համար իրեն փոխանցված գումարը, դա արդյո՞ք Վ.Օսկանյանի իրավունքների խախտում չէ:
– Ես չունեմ տեղեկություն այն մասին, որ դա կատարվել է առանց իրավական գործընթացի պահպանության, և չունեմ բողոք այն մասին, որ Դատախազությունն ինչ-որ ապացույցներ է հայթայթել ապօրինի կերպով: Բայց նաև ասեմ, որ ապացուցներն ապօրինի են հայթայթվել, թե ոչ, կարող է որոշել միայն դատարանը: Ո՛չ պատգամավորը, ո՛չ ես, ո՛չ լրագրողը, ցավոք, ըստ օրենքի, ըստ սահմանադրության` իրավունք չունենք գնահատել այդ երևույթը: Դա պետք է որոշի կետ դատարանը, թե ապացույցները որքանով են օրինական ձեռք բերված:
– Իսկ Դուք ընդհանրապես ճի՞շտ եք համարում օրենքի այդպիսի ձևակերպումները, ըստ որոնց, ինչպես նշեցիք, նման գնահատական կարող է տալ միայն դատարանը, կամ, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանն իրավունք չունի միջամտելու գործընթացին նախաքննության փուլում:
– Շատ սխալ եմ համարում այն իմաստով, որ մարդիկ ինձնից ակնկալում են պաշտպանություն հենց այդ փուլերում, և հիմա մեր դատաիրավական համակարգը, ցավոք սրտի, այնքան վարկաբեկված է, և մարդիկ այնքան թերահավատ են և՛ Դատախազության, և՛ Ոստիկանության, և՛ դատարանների աշխատանքի նկատմամբ, որ շատ օգտակար կլիներ, եթե ես կարողանայի ինչ-որ ձևով փորձել միջամտության միջոցով հստակություն մտցնել մարդկանց համար: Բայց մարդիկ ինձնից ակնկալում են ապօրինություն, եթե սպասում են, որ ես կմիջամտեմ, իսկ ապօրինությամբ օրինականություն չես հաստատի: Այդ պատճառով ես զերծ եմ մնում օրենքը խախտելուց և նախաքննությանն ու դատաքննությանը միջամտելուց: Սակայն շատ ուրախ կլինեի, եթե ինչ-որ մեկը նախաձեռներ այդ օրենքի փոփոխությունը:
