Սիրիայից լուր հաղորդելիս միշտ մտաբերենք հայկական գործոնը. Շահան Գանտահարյան

Սիրիական ճգնաժամի ներկա տարողությունը կեդրոնացել է Հալեպ քաղաքի վրա: Հալեպի մարտերը, ըստ երեւույթին, իրենց ճակատագրականությամբ վճռորոշ դեր են ունենալու ոչ թե վարչակարգի պահպանման կամ տապալման առումով, այլ ամբողջ շրջանի հետագա գործընթացները արգելակելու կամ աշխուժացնելու ուղղությամբ: Խոսքը Միջին Արեւելքի Ստալինկրատին վերածված հայաշատ քաղաքի մասին է, որ իբրեւ ռազմական գործողությունների ընտրված վայր վերջերս միայն հայտնվեցավ բախումների կիզակետին : Ճակատագրորոշ մարտերի ժամանակը՝ Հալեպի ուղղությամբ սաստկացված բախումների ազդանշանով հասած համարվեցավ:

Ուրեմն Հալեպը հայտնվել է աշխարհաքաղաքական օրակարգեր ճշդող գերտերությունների ուշադրության կենտրոնին: Այս միջոցին է, որ Արեւմուտքը` գերմանական ռազմաարհեստագիտականությամբ հագեցած ռազմանավերով, գերարդիական միջոցներով հետախուզություն իրականացնելու հայտարարություն  է կատարում, նույնքան հրապարակային ձեւով հայտարարելու համար, որ կառավարական ուժերի բոլոր շարժումներին հետեւելու աշխատանքներին արդյունքները  տրամադրելու է բրիտանական եւ ամերիկյան համապատասխան կառույցներին:

Երկրագնդի գերբեւեռ` Միացյալ Նահանգների նախագահը չէր պահում, որ իր պետությունը վճռած է ռազմական միջամտություն իրագործել, այն պահին, երբ Սիրիայի վարչակարգը սկսի օգտագործել քիմիական զենքեր: Սպառնալիքը հիշեցնում է Իրաք ներխուժման պատրվակային հիմնավորումները: Մինչ, միջազգային ընտանիքի նոր բանագնացը կշեշտեր, թե ճիշդ չէ Սիրիայի նախագահին հրաժարականը պահանջելը` երեւութապես դժգոհ ձգելով իրեն լիազորության կոչող գերտերությունները:

Աշխարհաքաղաքական կեդրոնների միջեւ երեւցող սպառնալիք-վեթո  լարված հարաբերակցությունների ամենաթեժ կետն է այսօր Հալեպը, ուր արձանագրվող մարտերը հարձակում-նահանջ գործողությունների ընդհանուր շղթայի մը մեջ գետնի վրա տեղաշարժերի առնչությամբ անորոշություն կստեղծեն: Մի կողմից խոսվում է հակակառավարական ուժերի առաջընթացին եւ նոր դիրքերի վերահսկողության, մյուս կողմից բանակային ուժերի վերադիրքավորումների եւ շրջանների վերստանձնման մասին:

Առանց այս անորոշության ալ, տարատեսակ էին արդեն լրատվություններն ու անոնց հետեւող նույնքան տարաբնույթ մեկնաբանությունները: Փորձենք կեդրոնանալ սակայն հայկական դաշտին վրա:

Հալեպի մարտերի ճակատագրականության տեսանելիությունը կպարտավորեցնե հայկական կողմից ակնկալելի գերսթափություն: Հալեպը Սիրիայի, չըսելու համար ամբողջ Միջին Արեւելքի ամենեն հայաշատ եւ հայատրոփ քաղաքն է: Մարտերը թակած են հայկական թաղամասերի դռները եւ հայկական եկեղեցիների, հաստատությունների եւ կեդրոնների անմիջականության են տեղի ունենում։ Բախումները, գեթ իբրեւ տեսություն, կտրուկ զարգացումների հետեւանքով կարող են ավարտվել հոգուտ այս կամ այն կողմի: Կարող են սակայն անորոշ ժամանակով երկար տեւել: Ահա նման բեմագրության (սենարիոյի) դեպքում է, որ ֆիզիքական անվտանգության խնդիրը ավելանում է ընկերային-տնտեսական եւ ապահովական սուր ճգնաժամին: Սիրիայից հասնող լուրերը կշարունակեն համոզիչ ձեւով ներկայացնել այն, որ սիրիահայությունը եւ այս դեպքում հալեպահայությունը ազգային, միութենական, հարանվանական, բարեսիրական մարմինների համակարգավորված եւ կառուցակարգված հակաճգնաժամային աշխատանքներ է իրականացնում: Հատկապես հայության, հայկական թաղամասերի եւ հայկական հաստատությունների մասին վավերական լուրեր ստանալու եւ տարածելու համար բացառապես պետք է հենվել այդ կառույցների կողմից շրջանառության մեջ դրված լուրերի վրա: Ճիշդ է, հաղորդակցության խափանված միջոցները չեն նպաստում ճգնաժամի մասին արագակշռույթ լրատվությունների հրապարակմանը: Այսուհանդերձ այս այն դեպքը չէ, որ լրատվական մրցավազքի հեւքով  առանց հաշվարկելու եւ կշռադատելու՝ զգայացունց տեղեկություն հաղորդելու եւ առաջին հորիզոնականները գրավելու մոտեցումներ պետք է ցուցադրել:

Հալեպի մարտերը կարող են երկար տեւել: Մեր հակառակորդները անմիջականորեն առնչակից են ռազմական արձանագրվող իրադարձություններուն: Իրենց մոտ կա հստակ քարոզչական քաղաքականություն` Անկարայի շահերը գերադասելու, քրդական շարժումներին դեմ պատնեշներ կառուցելու, անվտանգության գոտիներ ստեղծելու, բարեսիրական գործունեությամբ հանդես գալու, մերթ կողմերի միջեւ կամրջումի դերեր ստանձնելու, մերթ ալ վարչակարգի հեռացման պահանջներով ներկայանալու:

Օրախնդրին աշխարհաքաղաքական տարողությունը, Հալեպի մարտերին ճակատագրորոշ ըլլալու տեսությունները, հակառակորդին ներգրավվածության չափը, հայկական թաղամասերի անմիջականությունը` բախումներին եւ ճգնաժամին երկարատեւության վարկածը, կընդգծեն ամեն իմաստով գերզգոնության վիճակի անհրաժեշտությունը:

Մինչ այդ զգացվում է հրամայական՝ հայկական բազմակողմ եւ ամբողջական ներգրավվածությամբ թեկուզ փակ խորհրդակցություններու եւ քննարկումներու: Աշխարհաքաղաքական երկարաժամկետ ծրագիրները խոսում են բաժանարար ծրագրերի, երկրների սահմանների վերագծումների, Մեծն Քյուրդիստանի ստեղծման եւ առ այդ Թուրքիայի անդամահատման հավանականությունների մասին:

Մինչ այժմ չէ հերքված թուրքական լրատվամիջոցների հաղորդած լուրը, թե նախարար Քլինթըն թուրք պաշտոնատարներին հիշեցուցած էր, որ Միացյալ Նահանգներ պարտական են հայերին դեպի Սեւ ծով ելք տրամադրելու առումով: Անկախ մեզանից շահագրգիռ ուժեր կարող են նման խնդիրներ վերարծարծել քաղաքական որեւէ պահի:

Վերադառնանք Հալեպի մարտերին կապվող ճակատագրականության եւ մտաբերենք միշտ,  լուր հաղորդելու մրցավազքից, զգայացունց տեղեկություն փոխանցելու մղումներից եւ «պետք է»-ների մտային մարզանքներ կատարելուց առաջ (եւ դրանցից ավելի կարեւոր) հարցերին ծանրակշիռ բնույթին գիտակցելը եւ միշտ ու միշտ հայկական գործոնի հարաբերակցությամբ գործընթացների դիտարկումն ու մեկնաբանությունը: Մանավանդ հակառակորդի` Անկարայի հայտարարություններին եւ քայլերին շարժառիթները ճիշդ ընկալելու զգոնությամբ:

Շահան Գանտահարյան

 «Ազդակ»-ի գլխավոր խմբագիր