Երբ դասարանում հայտնվում է նոր անտեսանելի «ուսուցիչը»․ ChatGPT-ն և դպրոցականների մտածողության փոփոխվող աշխարհը
Արհեստական ինտելեկտի մասին մեծահասակների քննարկումները դեռ շարունակվում են․ մի մասը վախենում է, մի մասն էլ փորձում է հասկանալ՝ ի՞նչ սահմաններ ու կանոններ պետք է ստեղծել։ Բայց մինչ այդ, երեխաները վաղուց են մտնում AI-ի տարածք՝ առանց բարձրաձայն զգուշացման։ TikTok-ի ու YouTube-ի առաջարկները, խաղերը, հեռախոսային ֆիլտրերը, վերջապես՝ ChatGPT-ն․ այս ամենը երեխաների հետ է ամեն օր, հաճախ էլ՝ աննկատ։
Եվ հենց այս պատճառով է, որ ChatGPT-ի մասին խոսելը այլևս ոչ թե ցանկություն, այլ կրթական անհրաժեշտություն է։ Երեխաները տեխնոլոգիաներին մոտենում են զգացական հարթությամբ․ նրանց թվում է, թե ChatGPT-ն «իմաստուն է», «ամեն ինչ գիտի», «չի սխալվում»։ Իրականում այն ոչ մի գիտակցություն չունի, չի հասկանում իմաստը, այլ ընդամենը ստեղծում է հաջորդելի բառեր՝ օրինակների հիման վրա։ Երբ դա չես բացատրում, երեխան սկսում է անվերապահ վստահել էկրանին՝ վտանգելով թե՛ դասերի որակը, թե՛ սեփական քննադատական մտածողությունը։
AI-ը մտնում է դպրոցականների կյանք ոչ թե մի մեծ դռնով, այլ քողարկված մանր դետալներով։ Եվ հենց այս «գաղտնի» ներթափանցումն է պատճառը, որ ծնողներն ու ուսուցիչներն այլևս չեն կարող անտեսել թեման։
Դպրոցում ChatGPT-ի դերը երկակի է։ Մի կողմից՝ այն կարող է դառնալ հզոր ուսուցողական գործիք․ պարզ բացատրություններ բարդ թեմաների համար, անհատականացված օրինակներ, բառապաշար, ստեղծագործական առաջադրանքների գաղափարներ, բայց մյուս կողմից՝ այն տալիս է նաև վտանգներ․ երեխան կարող է պարզապես պատճենել պատրաստի աշխատանքը, կայծակնային արագությամբ կորցնել համբերությունը սեփական մտքերը ձևակերպելու հարցում, ծուլանալ, կամ էլ վերցնել սխալ, հորինված տեղեկատվություն՝ հավատալով, թե այն ճշմարիտ է։
Այստեղ է, որ մեծահասակների պատասխանատվությունը սկսվում է։ Երեխային պետք է բացատրել, թե ինչպես է աշխատում ChatGPT-ն՝ պարզ, պատկերավոր օրինակներով։
Պատկերացրեք՝ ասում ենք նրան, որ ChatGPT-ն սովորում է բառերն այնպես, ինչպես ինքն է սովորում գրքից, պարզապես չի հասկանում՝ ինչի մասին է խոսում։ Կամ, օրինակ՝ բառերը դասավորում է այնպես, ինչպես երեխան դասավորում է խաղալիքները՝ ըստ տեսակի։ Այս պարզ համեմատությունները հանում են AI-ի շուրջ եղած «կախարդական» շերտը՝ բաց թողնելով իրական մեխանիկան:
AI-ի հետ աշխատելը նաև անվտանգության մասին է։ Երեխային պետք է սովորեցնել երբեք չտալ անձնական տվյալներ, չընդունել պատասխանը՝ առանց ստուգելու, և ամենակարևորը՝ խաղի նման «որսալ» ChatGPT-ի սխալները։ Այդ փոքրիկ խաղն ուսուցանում է ամենաարժեքավորը՝ քննադատական միտք։
Դպրոցները նույնպես կարող են օգտվել նոր հնարավորություններից, եթե դրանք ճիշտ ուղղությամբ տանեն։ ChatGPT-ն կարող է օգնել ստեղծել անհատականացված վարժություններ, քննարկումների թեմաներ, ստեղծագործական նախագծերի գաղափարներ։ Ուսուցիչը կարող է աշակերտին առաջադրել ոչ թե պարզապես պատասխան գտնել, այլ վերլուծել՝ որտեղ է մոդելը սխալվել և ինչու։ Այդ պահից AI-ը դառնում է ոչ թե «գաղտնի օգնական», այլ թվային գրագիտության նոր ուսուցիչ։
Վերջիվերջո, ChatGPT-ը ո՛չ հրաշք է, ո՛չ էլ վախեցնող սարսափ։ Այն գործիք է, որը կարող է երեխաներին դարձնել ավելի ստեղծագործ, ավելի հետաքրքրված, ավելի մտածող։ Բայց միայն մեկ պայմանով՝ եթե մեծահասակներն ուղեկցեն, բացատրեն և սահմանեն ճիշտ մշակույթ։
Այս նոր կրթական իրականությունում անտեսանելի ուսուցիչն արդեն դասարանում է։ Հիմա հարցն այն է՝ մենք նրան կդարձնենք ուսուցման օգնակա՞ն, թե՞ երեխաների մտածողության անտեսանելի մանիպուլյատոր։
Սիրարփի Աղաբաբյան
