«Լավ» լուրեր վարչապետից  

Տնտեսության անմխիթար վիճակի ֆոնին, երբ ամեն վայրկյան մարդիկ իրենց մաշկի վրա ավելի ու ավելի են զգում ճգնաժամի բացասական հետևանքները, օրերս Նիկոլ Փաշինյանը որոշել էր «լավ լուրեր» հայտնել։ Սովորության համաձայն, պեղել-հանել էր իրեն ձեռնտու որոշ ցուցանիշներ, այս անգամ՝ գյուղմթերքների արտահանման վերաբերյալ, ու դա ներկայացրել՝ որպես կարևոր ձեռքբերում։

«Covid-ով պայմանավորված տնտեսական ճգնաժամի ֆոնին կան նաև լավ լուրեր։ Օրինակ՝ 2020թ. հունվար-հուլիսին Հայաստանից ելակ-մոշ-հաղարջ ապրանքախմբի արտահանումն աճել է 166 տոկոսով. արտահանվել է 5,5 միլիոն դոլարի արտադրանք: Կարևոր նրբությունն այստեղ այն է, որ արտահանվող արտադրանքը հիմնականում արտադրվում է ջերմոցային տնտեսություններում:

Այսինքն՝ մի կողմից՝ գործ ունենք ջերմոցային տնտեսությունների զարգացման հետ, մյուս կողմից էլ՝ այստեղ արտադրվող բերքը կախվածության մեջ չէ եղանակային պայմաններից, և, ինչպես առիթ եմ ունեցել նշելու, այստեղ տնտեսվարողը ոչ թե սպասում է, թե ինչքան բերք կլինի այս տարի, այլ պլանավորում է, թե ինչքան է իրեն անհրաժեշտ, և արտադրում է ուղիղ այդքան:

Նույն տրամաբանությամբ՝ սունկ-դդմիկ-սպանախ ապրանքախմբի արտահանումն աճել է 62 տոկոսով. արտահանվել է 3,2 միլիոն դոլարի արտադրանք: Աճել է նաև ծաղիկների արտահանումը՝ 16,9 տոկոսով: Արտահանվել է 3,9 միլիոն դոլարի արտադրանք:

Ջերմոցային ամենաարտահանելի արտադրանքը շարունակում է մնալ լոլիկը. Հունվար-հուլիսին արտահանման ծավալն աճել է 18,5 տոկոսով, արտահանվել է 23,5 միլիոն դոլարի արտադրանք»,- իր ֆեյսբուքյան էջում գրել էր Նիկոլ Փաշինյանը։

Լավ է, որ վարչապետը գոնե կարողացել է գտնել մի քանի ապրանքատեսակներ, որոնց արտահանումն այս տարի ավելացել է։ Բայց արտահանման մասին դատում են ոչ թե ընտրովի ցուցանիշներ հրապարակելով, այլ ամբողջության մեջ։ Այնինչ ամբողջության մեջ վարչապետը խուսափում է ներկայացնել այն, ինչ ունենք արտահանման ոլորտում։

Էական չէ, որ ջերմոցային որոշ արտադրատեսակների արտահանումն ավելացել է։ Էականն այն է, թե ինչ է տեղի ունեցել ընդհանրապես արտահանման ոլորտում, և ինչ է սպասվում ջերմոցային տնտեսությանը։

Թե չէ այն, որ սունկի, դդմիկի կամ սպանախի արտահանումն այս տարի ավելացել է, դա դեռ ոչինչ չի նշանակում։ Այս տարի ավելացել է, հաջորդ տարի կարող է նվազել։ Դրանից մեծ բան չի փոխվում։ Կարևորն արտահանման ընդհանուր պատկերն է, որտեղ ունենք անմխիթար իրավիճակ։

Արդեն մի քանի ամիս շարունակ արտահանումը Հայաստանից նվազում է։ Դա տեղի է ունենում ընդերքի շահագործման ծավալների ավելացման ու մետաղների տեսքով արտահանման մեծացման պայմաններում։ Մինչդեռ վերամշակող արդյունաբերության ոլորտում ունենք արտահանման նվազում։

Նվազել է նաև այնպիսի ապրանքների արտահանումը, որոնք կարևոր դեր ունեն Հայաստանի՝ ինչպես տնտեսության, այնպես էլ՝ արտահանման մեջ։ Ասենք՝ ծխախոտը կամ խմիչքները։ Այնպես որ, արտահանման մասին խոսելիս լավ կլիներ, որպեսզի վարչապետն առաջին հերթին անդրադառնար այս ապրանքներին, որոնք արտահանման մեջ երկրորդ-երրորդ ապրանքատեսակներն են իրենց կշռով։

Բացի այդ էլ, սունկից, դդմիկից, սպանախից կամ ելակից, մոշից ու հաղարջից զատ՝ կան շատ ավելի կարևոր գյուղմթերքներ, որոնց արտահանումն այս տարի նվազել է։

Լոլիկի հաջողություններից ենք խոսում, բայց որ վարունգի արտահանումը նվազել է, լռում ենք։ Կամ ծիրանը, ինչո՞ւ վարչապետը չի խոսում ծիրանի արտահանման մասին։ Թե՞ ծիրանի դերն արտաքին շուկաներում կամ Հայաստանի արտահանման մեջ ավելի փոքր է, քան սնկինը, դդմիկինն ու սպանախինը։ Ծիրանի արտահանումն այս տարի նվազել է։

Նվազել են նաև խնձորի, տանձի և սերկևիլի մատակարարումները։ Ընդ որում, շատ կտրուկ, գրեթե 3,3 անգամ։

Պակասել է նաև խաղողի արտահանումը։ Նախորդ տարվա շուրջ 1,8 հազար տոննայի փոխարեն՝ այս տարվա առաջին կեսին արտահանվել է 1,3 հազար տոննա խաղող։ Անկումը հասնում է 27-28 տոկոսի։

Անցած տարվա շուրջ 1,6 հազար տոննայի դիմաց՝ այս տարվա առաջին կեսին Հայաստանից արտահանվել է ընդամենը 433 տոննա գազար, ճակնդեղ, բողկ։ Տարբերությունը 3,5-4 անգամ է։

Գրեթե 1000 տոննայով կրճատվել է նաև կաղամբի արտահանումը։ Պակասել է նաև բազմաթիվ այլ գյուղմթերքների արտահանումը։ Ու երբ վարչապետը շտապում է «լավ լուրեր» հայտնել, երբեմն պետք է հիշի, որ իր խնդիրը միայն «լավ լուրեր» պեղել-գտնելը չէ։ Այսօր անհամեմատ ավելի շատ են վատ լուրերը։ Բոլորն էլ տեսնում են, թե ինչ է կատարվում տնտեսության մեջ։ Տնտեսության մեջ առկա բազմաթիվ խնդիրների լուծման մասին է պետք մտածել, և ոչ թե՝ ընտրովի ցուցանիշներ հրապարակելով՝ փորձել շեղել հասարակության ուշադրությունն այդ խնդիրներից։

Ընտրովի ցուցանիշներ հրապարակելով՝ տնտեսության վիճակն ավելի լավ չի դառնում։ Պետք է մտածել տնտեսության գործունեության համար նպաստավոր պայմաններ ստեղծելու մասին։

Վարչապետը խոսում է ջերմոցային տնտեսության ձեռքբերումների մասին, բայց մոռանում է, որ այդ ձեռքբերումներն իր կառավարության ձեռքբերումները չեն։ Դրանք նախորդ իշխանության իրականացրած քայլերի արդյունքներն են, որոնք հիմա տեսնում ենք։ Կարեն Կարապետյանի կառավարության առաջարկությամբ գազի արտոնյալ սակագների սահմանումը նպաստավոր պայմաններ ստեղծեց Հայաստանում ջերմոցային տնտեսության աշխուժացման և ընդլայնման համար։

Այնինչ, այս տարվանից Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը որոշեց կրճատել այդ արտոնյալ պայմանները։

Հիմա ջերմոցային տնտեսությունները ստիպված կլինեն ավելի թանկ վճարել օգտագործվող գազի դիմաց, քան վճարում էին նախկինում։ Ու դա, ուզած թե չուզած, իր հետևանքն է ունենալու ոլորտի զարգացումների, ինչպես նաև արտադրության ու արտահանման ծավալների վրա։

Գազի թանկացումից հետո բազմաթիվ ջերմոցային տնտեսություններ կանգնելու են փաստի առաջ։ Սրա մասին է պետք մտածել։

Ջերմոցային տնտեսության հաջողություններից ու զարգացումներից  հնարավոր կլինի խոսել ավելի ուշ, երբ կսկսի զգացնել տալ գազի թանկացման ազդեցությունը։ Թե չէ, ինչպես տարեսկզբին, այնպես էլ այս պահին այդ ազդեցությունը դեռ նկատելի չէ։ Նկատելի կդառնա 2-3 ամսից, երբ կսկսվի ջեռուցման սեզոնը։ Այդ ժամանակ էլ կերևա, թե որքանով է շահել ջերմոցային տնտեսությունն ու արտահանումը՝ այս կառավարության գործունեության արդյունքում։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ