«Հայաստանը հավասարակշռում է Ռուսաստանի, Իրանի, Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի միջև»
Հարցազրույց Մոսկվայի Մերձավոր Արևելքի ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկու հետ
– Պարոն, Սատանովսկի, ի՞նչ կարծիք ունեք այս օրերին Թեհրանում անցկացվող Չմիավորման շարժման գագաթաժողովի մասին և, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ նշանակություն ունի այն այսօր աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից` որպես փորձ ստեղծելու հակակշիռ Արևմուտքին:
– Ես միգուցե մի փոքր անքաղաքավարի թվացող բան ասեմ, բայց Չմիավորման շարժումն արժե այնքան, ինչքան նրա անվանումը` ոչինչ: Չմիավորման շարժումն ունեցել է որոշ նշանակություն այն ժամանակ, երբ գոյություն ուներ հակամարտություն համաշխարհային երկու համակարգերի` երկու գերտերությունների միջև: Այն նշանակում էր՝ չեզոքություն: Շարժումն այսօրվա պայմաններում, երբ աշխարհը դադարել է լինել երկբևեռ, կորցրել է իր իմաստը: Եթե այն միանում է Իրանին, աջակցում է նրան Արևմուտքի դեմ, ուրեմն այն այլևս չի հանդիսանում չմիավորման շարժում, այլ հանդիսանում է իրանական քաղաքականության գործիք և շարժում Արևմուտքի դեմ: Հասկանալի է, որ Իրանը ցանկանում է գտնել եթե ոչ՝ դաշնակիցներ, ապա գոնե, այդ թվում և՝ Չմիավորման շարժման օրինակով, ցույց տալ, որ ինքը մեկուսացման մեջ չէ, և Իրան են գալու բազմաթիվ երկրների ներկայացուցիչներ: Քանի որ շարժումը խորը ճգնաժամի մեջ է, ապա, պարզ ասած, այն ոչ մեկի պետք չէ, նրան ոչ ոք այլևս չի գնում, ո՛չ Մոսկվան, ո՛չ էլ Վաշինգտոնը: Շարժման անդամ երկրների ներկայացուցիչները Թեհրան գնացին, ինչո՞ւ ոչ: Պարզապես հարցն այն է, որ դեմ հանդես գալով Արևմուտքին, այն պարզապես կդադարի գոյություն ունենալ:
– Իսկ ինչո՞ւ այն կդադարի գոյություն ունենալ, եթե հանդես գա Արևմուտքի դեմ:
– Որովհետև աղջիկը չի լինում մի թեթև հղի, նա կամ լինում է հղի, կամ էլ՝ ոչ: Չմիավորման շարժումն իրոք կլինի չմիավորման շարժում, եթե նա ոչ ոքի հետ չմիանա, այլ լողա ջրի մակերևույթին` մի ափից խուսանավելով դեպի մյուսը, իսկ երբ նա միանում է այդ ափերից մեկին, նա արդեն դառնում է այդ ափի մի մասը:
– Նախորդ շաբաթ ամերիկյան «Reuters» գործակալությունը հրապարակեց մի հոդված, որում ուղղակի ակնարկվում էր հայ-իրանական սերտ հարաբերությունների վերաբերյալ ամերիկյան դիվանագիտական շրջանակների դժգոհության մասին, որից մի քանի օր անց հայտնի դարձավ, որ ՀՀ նախագահը չի մեկնելու Թեհրան` մասնակցելու գագաթաժողովին, նրա փոխարեն մեկնեց արտգործնախարարը: Այս երկու հանգամանքների միջև որևէ կապ տեսնո՞ւմ եք:
– Դրանք Հայաստանի ներքին քաղաքականության հարցերն են, որոնցով ես երբեք չեմ զբաղվել և չեմ զբաղվելու, քանի որ ես կատեգորիկ կերպով չեմ ցանկանում զբաղվել հետխորհրդային երկրների քաղաքականությամբ: Ինչ վերաբերում է Հայաստանի և Իրանի հարաբերություններին, ապա դրանք ազնիվ են, շատ կարևոր Հայաստանի համար, զգալիորեն ավելի կարևոր, քանի Իրանի համար` հասկանալի պատճառներով: Սակայն Իրանի համար նույնպես Հայաստանը կարևորագույն պատուհան է դեպի աշխարհ, կարևոր ուղի է, որի միջոցով Իրանն անպայման ձգտելու է լուծել իր խնդիրները, այդ թվում՝ նաև ֆինանսական: Հայաստանն, իհարկե, հավասարակշռում է Եվրոպայի, Միացյալ Նահանգների և Իրանի միջև, և այդ առումով բավական խելամիտ է վարվում: Այդ հավասարակշռման չափը որոշում է պետության ղեկավարությունը, հետևաբար՝ Աստված թող նրան տա առողջություն, և նա էլ թող որոշի` ում և որտեղ ուղարկել կամ չուղարկել:
Հայաստանն իր սեփական օբյեկտիվ` աշխարհաքաղաքական շահերն ունի. Հայաստանի համար ռազմավարական նշանակություն ունի Իրանի հետ հարաբերությունների համակարգը: Այն կարող է ինչ-որ մեկին դուր գալ կամ դուր չգալ, բայց դա այդպես է: Եվ Իրանի մեծաթիվ հայկական համայնքը չափազանց ազդեցիկ է այնտեղ, Իրանի տնտեսական դերը Հայաստանում, ինչպես նաև տարածաշրջանային խնդիրները ներկայիս իրադրության տեսանկյունից չափազանց կարևոր են: Այդ շահերը հանդիսանում են ազգային պետության շահեր, չնայած Հայաստանը ստիպված է հավասարակշռություն պահպանել` չխզելով կամ չթուլացնելով Արևմուտքի հետ հարաբերությունները, որոնք նույնպես կարևոր են, եթե ոչ՝ ավելի կարևոր: Հայաստանը հավասարակշռում է Ռուսաստանի, Իրանի, Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի միջև, ահա այն չորս հիմնական ոտքերը, որոնց վրա հիմնված է հայկական արտաքին քաղաքականության աթոռակը: Բավական լավ բալանս է, և չի կարելի հանել այդ ոտքերից մեկը, քանի որ աթոռակը կսկսի երերալ:
