Տնտեսական աճի փուչիկը պայթեց

Հայաստանի տնտեսության համաշխարհային մակարդակի աճերի վերաբերյալ իշխանությունների փչած փուչիկը պայթեց։ Պաշտոնական վիճակագրությունը խոստովանել է, որ խեղաթյուրված է տնտեսական աճի պատկերը։

Իրականում տնտեսական աճը Հայաստանում շատ ավելի ցածր է եղել, քան ներկայացվել է։

Վերանայվել են՝ ինչպես այս տարվա առաջին եռամսյակի, այնպես էլ՝ նախորդ տարվա տնտեսական աճի ցուցանիշները։

Վերանայվել են ու նվազեցվել։

«Վերանայման արդյունքում 2023թ․-ի ՀՆԱ-ի արժեքը նվազել է 52 046.6 մլն դրամով և կազմել 9 453 175.0 մլն դրամ, իսկ ծավալի ինդեքսը նվազել է 0․4 տոկոսային կետով և կազմել 108․3 տոկոս։

Իր հերթին, 2024թ․-ի I եռամսյակի ՀՆԱ-ի արժեքը նվազել է 48 290.8 մլն դրամով և կազմել 1 922 939.6 մլն դրամ, իսկ ծավալի ինդեքսը նվազել է 2.6 տոկոսային կետով և կազմել 106.6 տոկոս»,- արձանագրել է Վիճակագրական կոմիտեն։

Պարզ ասած՝ անցած տարվա հայտարարված 8,7 տոկոս տնտեսական աճը դարձել է 8,3 տոկոս՝ նվազեցվել է 0,4 տոկոսային կետով։

Նվազեցումը կապված է անցած տարվա վերջին եռամսյակի տնտեսական ցուցանիշների հետ։

Խոսքը ոսկու վերաարտահանումների միջոցով ստացված բարձր տնտեսական աճերի մասին է։

Դրա արդյունքում էր, որ անցած տարվա հոկտեմբերից արդյունաբերությունը դուրս եկավ անկումից, իսկ ոսկեգործությունն անգամներով աճ արձանագրեց։ Այն ժամանակ էլ հայտնի էր, որ դա պայմանավորված է ոչ թե տնտեսական զարգացումներով կամ արտադրության ծավալների ավելացմամբ, այլ ռուսական ոսկու վերաարտահանումներով։ Բայց պաշտոնական վիճակագրությունը դա ներառեց ոսկու արտադրության մեջ ու ոսկեգործության ոլորտում անգամներով աճեր նկարեց։ Այդ աճերն ազդեցին՝ ինչպես արդյունաբերության ու արտաքին առևտրի, այնպես էլ՝ ընդհանրապես տնտեսական աճի ցուցանիշի վրա։

Ամիսներ հետո պաշտոնական վիճակագրությունը որոշել է ուղղել «սխալը». նվազեցրել է՝ ինչպես նախորդ տարվա վերջին եռամսյակի, այնպես էլ՝ տարեկան տնտեսական աճի ցուցանիշը։

Վերանայվել է նաև այս տարվա առաջին եռամսյակի տնտեսական աճի ցուցանիշը։

Վերանայվել է ու կտրուկ նվազեցվել։

Հիշեցնենք, որ ի սկզբանե պաշտոնական վիճակագրությունը հայտարարել էր, որ առաջին եռամսյակում տնտեսական աճը Հայաստանում կազմել է 9,2 տոկոս։

Վերանայումից հետո այն դարձել է 6,6 տոկոս՝ 2,6 տոկոսային կետով նվազեցվել է։

Ու կրկին նույն գործոնով պայմանավորված, ինչով նվազեցվել է նախորդ տարվա տնտեսական աճի ցուցանիշը։

Այդպիսով, հայտարարված 9,2 տոկոսի փոխարեն՝ իրականում առաջին եռամսյակում Հայաստանում տնտեսական աճը եղել է 6,6 տոկոս։

Սա առնվազն կրկնակի ցածր է առաջին եռամսյակում արձանագրված տնտեսական ակտիվության ցուցանիշից։ Առաջին եռամսյակում պաշտոնական վիճակագրությունը տնտեսական ակտիվության աճը գնահատել էր 14,3 տոկոս։

Եվ ահա այդպիսի բարձր, չափազանց բարձր ակտիվության պայմաններում՝ տնտեսական աճը, վերանայված տվյալներով, կազմել է ընդամենը 6,6 տոկոս։

Առաջացած մեծ շեղումը հենց տնտեսական ցուցանիշների խեղաթյուրումների հետևանք է։

Երկրորդ եռամսյակում ևս նախորդ շրջանի տնտեսական բարձր աճերից քիչ բան է մնացել։ Տնտեսական աճի տեմպն առաջինի համեմատ նույնիսկ նվազել է։

Պաշտոնական վիճակագրության հրապարակած տվյալներով, այն կազմել է շուրջ 6,4 տոկոս՝ 0,2 տոկոսային կետով ավելի ցածր, քան առաջինում։

Վերանայումներից ու վերագնահատումներից հետո, առաջին կիսամյակի Հայաստանի տնտեսական աճը եղել է 6,5 տոկոսի սահմաններում։

Այն ավելի ցածր է, քան կառավարությունը դրել է պետական բյուջեի հիմքում։

Ակնհայտ է, որ այլևս չկան հայտնի գործոններով պայմանավորված բարձր աճերը։

Աշխարհի ամենաարագ աճող տնտեսության միֆը պայթեց։ Աճի տեմպերով Վրաստանն անհամեմատ առաջ է. այս տարվա առաջին կեսին Վրաստանում տնտեսական աճը կազմել է 9 տոկոս, Հայաստանում՝ 6,5 տոկոս։

Շատ ավելի անհանգստացնող է տնտեսական աճի կառուցվածքը։ Այն ժամանակ, երբ կեղծ աճերով ու ոսկու վերաարտահանումներով արդյունաբերությունը հայտնվեց կտրուկ աճերի մեջ, տպավորություն էր, թե այդ ոլորտի դերը տնտեսական աճի կառուցվածքում մեծացել է։ Սակայն ցուցանիշների վերանայումից հետո, կրկին նույն խայտառակ պատկերն է։

Տնտեսական աճի գերակշիռ մասն ապահովվել է առևտրի ու ծառայությունների հաշվին։

Առաջին եռամսյակում առևտուրն ու ծառայություններն արձանագրված 6,62 տոկոս տնտեսական աճին նպաստել են՝ 5,24, իսկ երկրորդում՝ 6,36 տոկոս տնտեսական աճին, 5,58 տոկոսային կետով։ Տնտեսական աճի գործում առևտրի ու ծառայությունների բաժինը երկրորդ եռամսյակում նույնիսկ ավելի է մեծացել։

Փոխարենը՝ նվազել է արդյունաբերության դերը։ Առաջին եռամսյակում արդյունաբերությունը տնտեսական աճին նպաստել է 1,49 տոկոսային կետով։ Երկրորդում  նպաստումը դարձել է ընդամենը 0,76 տոկոսային կետ։

Շինարարության ու գյուղատնտեսության պարագայում երկրորդ եռամսյակում որոշ բարելավում եղել է, բայց դրանց ազդեցությունը տնտեսական աճի գործում շարունակում է մնալ փոքր։ Գյուղատնտեսության պարագայում այն նույնիսկ կես տոկոսային կետի չի հասնում. առաջին եռամսյակում կազմել է 0,19, իսկ երկրորդում՝ 0,38 տոկոսային կետ։

Այսպիսի դրսևորումներից հետո զարմանալի չէ, որ այսքան խոցելի է Հայաստանի տնտեսության կառուցվածքը։

Առևտուրը դարձել է ՀՆԱ ամենամեծ բաժինը՝ անցնում է 14 տոկոսից։ Մինչդեռ  գյուղատնտեսությունը եղել է՝ 7,2, իսկ մշակող արդյունաբերությունը՝ 9,6 տոկոսը։ Անցած տարի առևտրի բաժինը 12,7 տոկոս էր, գյուղատնտեսությանը՝ 8,4, իսկ մշակող արդյունաբերությանը՝ 11,1 տոկոս։

Այսպես են բարելավում տնտեսության կառուցվածքը։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ