«Պետությունը չի՛ կարող պատասխանատվությունն իր վրայից գցել քաղաքացիների կամ բիզնեսի վրա». Խաչատրյան
«Աշխարհում կանխատեսվում է տնտեսության փլուզում, և, եթե մենք նախկինում ասում էինք, որ տնտեսական հեղափոխություն ենք անելու կամ ունենալու ենք 7-8 տոկոս տնտեսական աճ, ապա հիմա ասում ենք՝ գուցե կորոնավիրուսից հետո ունենանք 15-20 տոկոս տնտեսական աճ, չգիտեմ». Սրանք վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքերն են, որոնք նա հնչեցրել է «Շանթ» հեռուստաընկերությանը տված իր հարցազրույցում:
ՀՅԴ Գերագույն մարմնի անդամ, գյուղատնտեսության նախկին նախարար Արթուր Խաչատրյանը, սակայն, չի կիսում վարչապետ Փաշինյանի լավատեսությունն այս հարցում: Նա պնդում է, որ, թեև ցանկացած իրավիճակի փոփոխություն բերում է հնարավորություններ և ռիսկեր, բայց այժմ ինքը միայն ռիսկերն է տեսնում:
«Աշխարհի 200 երկիր, միլիոնավոր գործարարներ հիմա նստած, աչքերը լայն բացած, նայում են, թե ինչ հնարավորություններ պետք է գտնեն: Այն, ինչ ասաց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, ստանդարտ տեսություն է, որևէ նոր բան չկա դրանում: Նա կրկնում էր հայտնի տեսաբանների մտքերը մրցակցային առավելությունների և փոփոխվող պայմանների ընձեռած հնարավորությունների մասին: Չինական «ճգնաժամ» բառն է նույնիսկ գրվում՝ որպես «վտանգ» և «հնարավորություն» հիերոգլիֆների համադրություն: Այնպես որ, որևէ նորություն և բացահայտում վարչապետի խոսքերի մեջ չկար»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Խաչատրյանը:
Նա վստահեցնում է՝ եթե պատերազմի ժամանակ շահում է զենք արտադրողը, սովի ժամանակ՝ հաց արտադրողը, հիվանդության ժամանակ՝ դեղ արտադրողը, ապա հարց է առաջանում՝ իսկ ի՞նչ ենք արտադրում մենք, որ շահենք:
«Կորոնավիրուսը ցույց տվեց մեր տնտեսության ողջ խոցելիությունը. ևս մեկ անգամ համոզվեցինք, որ մեր տնտեսությունը կախված է պղնձի գներից, մի քանի երկրների հետ մեր ունեցած հարաբերություններից, ռուսական տնտեսությունից, իսկ քանի որ հիմա այնտեղ նավթի գների հետ կապված կան լուրջ խնդիրներ, ապա այդ երկրի տնտեսության վիճակն իր անդրադարձն է ունենալու նաև մեզ վրա»,- ընդգծեց Խաչատրյանը՝ հիշեցնելով տնտեսության այս կամ այն ճյուղին առաջնահերթություն չտալու և Կառավարության սխալ քայլերի մասին:
«Տեսեք՝ հպարտանում էին, թե «Ռյանէյր» ավիաընկերությունը եկավ Հայաստան, ահա բացվել է 50 եվրոյով Հռոմ գնալու և սուրճ խմելու հնարավորություն, բայց հիմա պարզվեց, որ այդ հնարավորությունը մենք այլևս չունենք: Կորոնավիրուսը (և առհասարակ ցանկացած դժվարություն) ցույց տվեց մեր տնտեսության թույլ կողմը, և սա ազդակ է, որ պետք է սթափվենք և կարողանանք տնտեսությունը ճիշտ վերակառուցել: Եթե մեզ վաղը պետք լինի շտապ թռչել որևէ քաղաք կամ ռազմավարական կարևորություն ունեցող որևէ այլ կետ, կպարզվի, որ դա այլևս նույնիսկ թանկ գնով հնարավոր չէ, ինչո՞ւ, որովհետև պարզվեց, որ փոխարենը՝ Հայաստանը սեփական ազգային ավիափոխադրող ստեղծեր, հույսը դրել էր «Ռյանէյր»-ի վրա: Տաթևիկ Ռևազյանը դարձավ ազգային հերոս, որովհետև այդ ընկերության հետ ինչ-որ պայմանավորվածության էր եկել, իսկ հիմա որտե՞ղ է Ռևազյանը»,- ասաց Արթուր Խաչատրյանը՝ ընդգծելով, որ ճիշտ կլիներ, որ այդ ավիաընկերության փոխարեն՝ մենք ունենայինք գոնե երկու ինքնաթիռ:
«Նույնիսկ սեփական «կուկուռուզնիկը» չունենք, որ մեր կենսական կարիքները հոգանք: Այս օրինակը շատ տիպիկ ցույց է տալիս կառավարության վարած սխալ տնտեսական քաղաքականությունը, և այդ սխալը շարունակվում է նաև հիմա: Հիմա էլ վարչապետն ասում է, որ հույսը դրել է գործարարների վրա: Բիզնեսն իր բիզնես շահն է հետապնդում, օրինակ, 30 դրամանոց դիմակը վաճառում է 300 դրամով, իսկ ի՞նչ է անում պետությունն այդ դեպքում: Պետք է ծրագրավորել և իրականացնել տնտեսական քաղաքականություն, և ոչ թե՝ նստել ու հիանալ գործարարների տաղանդով»,- ասաց նա:
Ինչ վերաբերում է վարչապետ Փաշինյանի՝ արտահանմանը զարկ տալու և ներքին սպառումն ամբողջապես ապահովելու մասին արված դիտարկմանը, ապա, ըստ Խաչատրյանի, սա ևս ստանդարտ մոտեցում է. նախորդ կառավարությունը խոսում էր ներկրման փոխարինման մասին, այս կառավարությունը՝ արտահանումը խթանելու մասին:
«Սրանք ստանդարտ մոտեցումներ են, իհա՛րկե, պետք է փորձես անել, բայց ի՞նչ ենք արտահանում, սա է խնդիրը, արտահանում ենք միայն պղնձի խտանյո՞ւթ կամ ծխախո՞տ, մենք կարո՞ղ ենք արդյոք ավելի մրցունակ արտադրանք արտահանել, որոնց գնից ունեցած կախվածությունն այնքան մեծ չլինի, որքան պղնձի խտանութի կամ տեքստիլի արտահանման պարագայում է: Պետությունը պետք է փոխի իր տնտեսության, արտահանման կառուցվածքը. առհասարակ պետության դերի փոփոխություն և վերանայում է պետք»,- ասաց նա:
Խոսելով պետության կողմից 150 միլիարդ դրամի աջակցության փաթեթի մասին՝ Խաչատրյանը նկատեց, որ դա ևս «ստանդարտ փաթեթ» է, որին մեզանից յուրաքանչյուրը կարող է ծանոթանալ մի շարք միջազգային հեղինակավոր պարբերականների հոդվածներին ծանոթանալով:
«Շատերս կարող ենք կարդալ և տեսնել, որ շատ երկրներ շատ ավելի մեծ թվեր են դրել իրենց փաթեթներում, օրինակ, Թրամփի վարչակարգը նունիսկ հայտարարեց, որ պետությունն ամեն չափահասին պատրաստ է՝ 1000 դոլարի, ամեն երեխային՝ 500 դոլարի չեկ ուղարկել, դե, Մակրոնի հայտարարության մասին էլ չեմ խոսում: Այնպես որ, առաջարկված փաթեթն աննախադեպ չէ, բայց, ի տարբերություն մեզ, մյուս երկրներն ունեն լծակներ տնտեսության վրա ազդելու, իսկ մեզ մոտ պետությունը կամավոր այդ լծակներից հրաժարվել է: Հիմա ասում է՝ վարկերը կսուբսիդավորեն, իսկ դուք վստա՞հ եք, որ կսուբիսավորեք այն վարկերը, որոնք նպատակային են եղել: Միայն վարկ սուբսիդավորելով չենք կարող առաջ գնալ: Թեև կառավարությունից ասում են՝ փողի խնդիր չունենք, բայց պետք է հասկանալ, որ այդ փողն անսպառ չէ, պետք է հասկանալ՝ այդ աջակցությունը ստացող բիզնեսները պետությանն ի՞նչ ռազմավարական շահ են բերում: Սրանք հարցեր են, որոնց մասին պետք է լուրջ վերլուծություն անել: Պետությունը չի կարող այստեղ ասել՝ «աղքատությունը գլխիդ մեջ է», կամ «վեր կաց և քայլիր»: Այո՛, համաձայն եմ՝ անհատական ջանքը կարևոր է, բայց պետք չէ մոռանալ, որ պետությունները ստեղծվել են, որ այդ անհատական ջանքերն ուղղորդեն»,- ընդգծեց ՀՅԴ Գերագույն մարմնի անդամը:
Խոսելով վարչապետի կարևորած բարձր սոցիալական պատասխանատվության մասին՝ Արթուր Խաչատրյանը հարց հնչեցրեց. «Դե, եթե բոլորն ունենային բարձր սոցիալական պատասխանատվություն, ապա ոստիկանության կարիք էլ, չէ՞, չպետք է լինի»:
«Մարդկանց կարանտինի մեջ են պահում, որ քաղաքացիները գիտակցված կամ չգիտակցված որևէ հակասոցիալական քայլ չանեն, այսինքն՝ պետությունը չի կարող իր պատասխանատվությունը գցել քաղաքացու վրա: Ցավոք, ես այս հարցազրույցում չտեսա, որ պետությունը ցանկանում է պատասխանատվությունն իր վրա վերցնել»,- ասաց Խաչատրյանը:
Ինչ վերաբերում է պետության կողմից իրականացվող կարճաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագրերին, ապա, ըստ Խաչատրյանի, որպես կարճաժամկետ ծրագիր՝ պետք է դիտարկել ճգնաժամի հետևանքով հարկադիր պարապուրդի մեջ գտնվող մարդկանց չվճարված աշխատավարձերի և բիզնեսի կրած կորուստների մասամբ փոխհատուցման, վնասների մեղմման հարցը, իսկ որպես երկարաժամկետ ծրագիր՝ տնտեսության կառուցվածքի փոփոխությունն ու տնտեսության դիմադրողականության աճը:
