Ո՞ւմ են դարձրել «ժողովրդի թշնամի»
Թշնամանքի և ատելության այնպիսի մթնոլորտ, ինչպիսին ունենք այսօր՝ «սիրո և համերաշխության հեղափոխության» արդյունքում, Հայաստանի անկախ պատմության մեջ երբևէ չի արձանագրվել։
Իսկ 2019 թվականը կարող ենք համարել «բացառիկ» տարի. բացառիկ համատարած ատելության, հայհոյանքների գերչափաբաժնի, զազրախոսության, արժեքավոր երևույթների արժեզրկման, մշակութային արժեքների ոտնահարման, ստահակության, կեղծիքի ու թշնամանքի առումով։ 2019 թվականը բացառիկ էր նաև սոցցանցերում «ֆեյք» բանակների մղած քարոզչական մարտերի առումով։ Ֆեյք և իրական «բանակներ», որոնք գրչի մի հարվածով անգամ չվարանեցին արժեզրկել տասնյակ մարդկանց երկար տարիների քրտնաջան աշխատանքը, փոշիացնել նրանց անցած ճանապարհն ու հողին հավասարեցնել տարիների վաստակը։ Այս ընթացքում յուրաքանչյուր մեկը (լինի դա մտավորական, թե հասարակ քաղաքացի), ով փորձեց հակառակ կարծիք, մոտեցում հայտնել առ «սիրո և համերաշխության» հեղափոխություն, առ գործող իշխանության վերնախավի գործողություններ, հռչակվեց հակահեղափոխական, ժողովրդի թշնամի և գամվեց անարգանքի սյունին՝ մեղադրվելով գրեթե բոլոր մահացու մեղքերի մեջ, արժանանալով անձնական վիրավորանքների։ Մարդիկ, ովքեր համարվում էին հերոսներ, կուռքեր, մտավորականներ, հանկարծ մեկ վայրկյանում վերածվեցին «անտաղանդ», «բարոյազուրկ», «դարն ապրած», «դավաճան» կերպարների։
Իսկ ովքե՞ր են «սև ցուցակում» հայտնված «ժողովրդի թշնամիները»
Ամեն ինչ սկսվեց դատարաններից և դատավորներից․ երբ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գործով խափանման միջոցի վերաբերյալ վճիռներ կայացվեցին։
Մասնավորապես, երբ 2018 թվականի օգոստոս ամսին Վերաքննիչ դատարանը վերացրեց առաջին ատյանի դատարանի որոշումը և բավարարեց Քոչարյանի պաշտպանների ներկայացրած՝ խափանման միջոց կալանքը փոխելու միջնորդությունը, դատարաններն ամենաբարձր մակարդակով սկսեցին հայտարարվել որպես «թշնամի»։ Երկրի վարչապետի՝ «դատարանները շրջափակելու» հորդոր-ակցիայից հետո սկսվեցին վիրտուալ և հրապարակային տոտալ ճնշումներն այն դատարանների և դատավորների նկատմամբ, ովքեր նույնիսկ փորձ կկատարեին «համակարգի տրամաբանությանը» դեմ դուրս գալ։ Թշմանի հայտարարվեցին բոլոր դատարանները, և մասնավորապես դատավորներ Ալեքսանդր Ազարյանը (ով, ի հեճուկս «ֆեյք հանրության» ստատուսների, վերջերս ճանաչվել է ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող դատավոր), Դավիթ Գրիգորյանը, ում հանդեպ հարուցվեց քրեական գործ՝ Քոչարյանի գործով իշխանություններին ոչ հաճո դատական ակտի համար։ Ռոբերտ Քոչարյանի գործով՝ Սահմանադրական դատարանի հայտնի վճռից հետո Ճնշումների և հոգեբանական գրոհների ալիքը հասավ ընդհուպ մինչև Սահմանադրական դատարան և վերջինիս նախագահ Հրայր Թովմասյան։ Սահմանադրական դատարանի նախագահի հարցը ակնհայտ կոպիտ խախտումներով անգամ Ազգային Ժողովի օրակարգ մտավ։ Ճնշումները չշրջանցեցին նաև Սահմանադրական դատարանի անդամներ Արևիկ Պետրոսյանին, Ալվինա Գյուլումյանին։
Իրենց ցուցակում «չմոռացան» ընդգրկել նաև այն փաստաբաններին, ովքեր համարձակություն ունեցան խոսել տիրող իրավական ռեպրեսիաերի ու ընտրովի արդարադատության մասին՝ Տիգրան Աթանեսյան, Երվանդ Վարոսյան, Հայկ Ալումյան, Արամ Օրբելյան, Ռուբեն Սահակյան, Հովհաննես Խուդոյան և այլք։
«Ժողովրդի թշնամիներ» հռչակվեցին նաև այն անձինք, ովքեր համարձակություն ունեցան «երաշխավորել» Ռոբերտ Քոչարյանի ազատության համար։ Խոսքը Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանի և նախկին նախագահ Արկադի Ղուկասյանի մասին է։ Մեկ օրում հերոսից դավաճանի վերածվեց նաև Վիտալի Բալասանյանը, ով համարձակություն ունեցավ խոսելու հեղափոխական իշխանության դեմ։ Նույն սանրով անցկացրին նաև այդքան սիրելի Ֆորշին, ով գինովցած վիճակում հարցազրույցի մեջ մի քանի «թթու խոսք» ասաց գործող իշխանությունների հասցեին։
Մի քանի ամիս առաջ «ժողովրդի թշնամիների» ցուցակում հայտնվեց նաև Վազգեն Մանուկյանն ու իր «Վերնատուն» հասարակական-քաղաքական ակումբը։ Հատուկ քարոզչական բլոկի շրջանակներում, վերջինիս անդամներին առանձին-առանձին անդրադարձան՝ հատելով էթիկական և բարոյական բոլոր սահմանները, կիրառելով ամենայն հավանականությամբ սեփական անձը բնորոշող արտահայտությունների մի ողջ շարք՝ իհարկե «ֆեյքերի» դիմակների տակ թաքնված։
Չխնայեցին մարդկանց, ովքեր ներքին անհամաձայնությունների կամ այլ պատճառներով լքեցին «հեղափոխական իշխանության» շարքերը․ Սարհրատ Պետրոսյան, Վիկտոր Մնացականյան, Արթուր Գրիգորյան (բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի նախկին ղեկավար):
Սուր քննադատության արժանացավ նաև Երևանի ավագանու «Լույս» խմբակցության ղեկավար Դավիթ Խաժակյանը, ով հրապարակավ բարձրաձայնեց Երևանի քաղաքապետարանի՝ ակնհայտ կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակող գնումների մասին։
Այս համատարած ատելության քարոզի ֆոնին չէին կարող չթիրախավորվել նաև այն ԶԼՄ-ներն ու լրագրողները, ովքեր հարթակ տրամադրեցին հակառակ ճամբարում գտնվող անձանց․ «Հայելի» ակումբ, Անժելա Թովմասյան, «Yerevan Today», «5-րդ Ալիք», նույն հեռուստաընկերության սեփականատեր Արմեն Թավադյան և այլք:
Լուտանքների և մեղադրանքների մի մեծ փունջ էլ բաժին հասավ մշակութային և հասարակական այն 60 գործիչներին, ովքեր կոչով հանդես եկան՝ ի պաշտպանություն ՀՀ երկրորդ նախագահի։ Մարդիկ, ովքեր դեռ երեկ սիրելի երգիչ, դերասան, մտավորական կամ պարզապես գործիչ էին, այսօր գամված են անարգանքի սյունին։ «Ժովովրդի թշնամի» է հռչակված նաև Մարգարիտա Սիմոնյանն, ով դեռ երեկ հայ ժողովրդի սիրելի լրագրողն էր Ռուսաստանում։ Նույն կարգավիճակում են նաև մնացած այն գործիչները, ովքեր համարձակություն են ունեցել հանդես գալու ի պաշտպանություն Ռոբերտ Քոչարյանի ազատ արձակման։ Խոսքը այնպիսի անձանց մասին է, ինչպիսիք են՝ Ալեքսանդր Ակոպով, Ռուսաստանի կինոյի և հեռուստատեսության ասոցիացիայի վարչության նախագահ; Ռոման Բաբայան, հեռուստահաղորդավար (ՆՏՎ), Մոսկվայի քաղաքային դումայի պատգամավոր; Թինա Կանդելակի, հեռուստահաղորդավար, «Матч ТВ», հեռուստաալիքի գլխավոր տնօրեն;Տիգրան Քեոսայան, կինոռեժիսոր, դերասան, հեռուստահաղորդավար; Ստաս Նամին, երաժիշտ, կոմպոզիտոր, պրոդյուսեր, նկարիչ և լուսանկարիչ, թատրոնի և կինոյի ռեժիսոր; Մարգարիտա Սիմոնյան, Russia Today հեռուստաալիքի գլխավոր խմբագիր; Սաթի Սպիվակովա, դերասանուհի, գրող, հեռուստահաղորդավար; Դմիտրի Խառատյան, դերասան, ՌԴ ժողովրդական արտիստ; Կարեն Շահնազարով, կինոռեժիսոր, «Մոսֆիլմ» կինոկոնցեռնի գլխավոր տնօրեն, վարչության ղեկավար, բանաստեղծ Ավետ Բարսեղյան; երգիչներ Ալլա Լևոնյան, Արմինկա, Արսեն Գրիգորյան, Հայկո, Նունե Եսայան և Ռազմիկ Ամյան և այլք:
Ատելության և թշնամանքի համատարած ալիքը կանգ չառավ անգամ այնպիսի անձանց դեպքում, ինչպիսիք Հենրիխ Մխիթարյանն ու իր մայրն են։ Ավելին, վարչապետի խորհրդական Մեսրոպ Առաքելյանի մակարդակով հայտարարվեց, թե պետք է Հենրիխ Մխիթարյանի ձեռքից ավագի թևկապը վերցնել, քանի որ նա «մեղմ ասած թքած ունի հավաքականի վրա»։ Իսկ Հենրիխ Մխիթարյանի մայր Մարինա Թաշչյանին «չներվեց» Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի ընտրությունների քննադատությունը։ Արդեն մի քանի օր է՝ Ֆեյքերի բանակի իսկական գրոհ է սկսվել տկն․ Թաշչյանի դեմ։ Օնլայն ամենատարբեր հարթակներում հարյուրավոր ֆեյք օգտատերեր անձնական վիրավորանքներ ու հայհոյանքներ են ուղղում նրան՝ անգամ կասկածի տակ դնելով Հենրիխ Մխիթարյանի մասնագիտական ու մարդկային որակները: Նույնիսկ ավելորդ է հիշեցնել, որ Մարինա Թաշչյանը, Հենրիխ Մխիթարյանի մայրը լինելուց բացի, առաջին հերթին լեգենդար ֆուտբոլիստ Համլետ Մխիթարյանի այրին է և իր կյանքի 40 տարին նվիրել է հայկական ֆուտբոլին:
Ահա թե ինչպես են «Քաջ Նազարի» կյանքով ապրող, բայց, բարեբախտաբար, «Նազարի» բախտը չունեցող 10 կոպեկանոց «գրողները» փոշիացնում մարդու անցած ճանապարհն ու ապրած կյանքը։
Տարվա ամենացայտուն օրինակը, որ ընդգծում է ստեղծված իրավիճակի ողջ փայլն ու թշվառությունը, ԱԱԾ նախկին պետ Արթուր Վանեցյանի «կերպարանափոխումն է»։ Դեռ 2018 թվականին ԱԱԾ գրառմամբ շապիկներն ու գլխարկները ամենաշատ վաճառվողներից էին «Նոր Հայաստան»-ում, իսկ Արթուր Վանեցյանը՝ «հպարտ քաղաքացիների» թիվ 1 հերոսը՝ Փաշինյանից հետո։ Իսկ այսօր այդ նույն «հպարտ» քաղաքացիները Արթուր Վանեցյանին դարձրել են ոչ միայն «ժողովրդի թիվ 1 թշնամի», այլև «դավաճան»։
Հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանը ևս ունի «ադրբեջանցի ժողովրդի թշնամիների» մի մեծ սև ցուցակ, օտարերկրյա այն հայտնի գործիչների անուններով, ովքեր համարձակվել են Արցախ այցելել Հայաստանի կողմից։ Իսկ հիմա ուշադրություն հարցը՝ «Ո՞ւմ ենք մե՛նք դարձրել ժողովրդի թշնամի և ո՞ւմ շահերից է դա բխում»։
Հ. Գ. Տնտեսական հեղափոխության չեն հասնում պոպուլիզմով, ատելությամբ, վրեժով, թշնամանքով և փուչ հայտարարություններով։ Տնտեսական հեղափոխությունն ուղիղ կապված է այն կրթական միջավայրի հետ, որոնք ստեղծում ես դու քո երկրում՝ ընտանիք, ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ/հարթակներ, բակ, դպրոց, համալսարան և վերջապես՝ մթնոլորտ։ Իսկ ի՞նչ կրթական միջավայր և մթնոլորտ ենք մենք ստեղծել այսօր Հայաստանում։ Ի՞նչ են փոխելու երկրում մարդիկ, որոնց մոտ լավ ստացվում է միայն հայհոյելը, դատարկախոսելը, արժեզրկելն ու վատաբանելը։
Հ.Գ.2. 37 թվականին Ստալինը ևս մշակութային, հասարակական, երկրի մտավոր խավին դարձրեց «ժողովրդի թշնամի»՝ մի մասին գնդակահարելով, մի մասին բանտարկելով, մյուս մասին էլ՝ աքսորելով։
Վիգեն Երեմյան
«Իմ Ձայնը» նախագիծ
