Բանտ-պետություն հայեցակարգը. Վահե Հովհաննիսյան
2018-ին փոփոխությունների պահանջով փողոց դուրս եկած հարյուր հազարավորների սպասումները իրականացնելը բարդ գործ էր։ Փոփոխությունների պահանջն իր տեսակով իռացիոնալ է, և հաջողության համար պետք էր «փոփոխության իշխանություն», որի խնդիրը ռացիոնալ օրակարգի կազմումն էր և աշխատանքի ու առաջընթացի հանրային մթնոլորտի ձևավորումը։
Հեղափոխության առաջին փուլը
Հարյուր հազարներին փողոցից տուն, առօրյա կյանք վերադարձնելու և նոր իշխանության պետական աշխատասենյակներում հայտնվելու պահից ժամացույցը միացվում է. կարողանու՞մ ես աշխատել՝ նոր օրակարգ, նոր ռեսուրսներ, նոր մթնոլորտ շրջանակում, կարողանու՞մ ես հաջողություններ գրանցել այս խնդիրների շուրջ։
Ամեն ինչ կատարվել է մեր աչքի առաջ։ Եվ հիմա զարմանալ, թե ինչո՞ւ այսպես գնաց, և թե ինչու՞ է այսօր այսպես, պետք չէ։ Բացատրությունը շատ պարզ է։ Հետհեղափոխական առաջին փուլում արվեց այն ամենը, ինչը չպետք է արվեր, և չարվեցին մի շարք կարևոր բաներ։ Հանդարտություն, զսպվածություն, գրագետ աշխատանք, նոր դաշնակիցներ դրսում, նոր կոնսոլիդացիոն ռեսուրս՝ ներսում. սա էր պահանջվում, իսկ արվեց լրիվ հակառակը։ Պետք չէր վախենալ «անփորձ կառավարություն» ձևակերպումից։ Դա ճիշտ դրված խնդիրների պարագայում լրիվ լուծվող հարց էր, իսկ տեղ-տեղ՝ նույնիսկ առավելություն։
Հեղափոխության առաջին փուլի խնդիրը՝ օրակարգ, ռեսուրսներ, մթնոլորտ, տապալվեց 100 տոկոսով։ Բացը լրացնելուն ուղղված հակակոռուպցիոն PR-ը, մարտի 1-ի՝ անթաքույց ուղղորդվող գործը և այլ իմպուլսիվ ռեակցիաներ միայն ու միայն բարդացրեցին վիճակը։ Եվ եկանք մի իրականություն, որտեղ իշխանության վարկանիշը կտրուկ ընկնում է, ինչն իշխանությունը բոլորից լավ է հասկանում, հանրային սպասումները վերափոխվում են դժգոհոթյունների, ինչի ֆոնին ձևավորվում են քաղաքական իրական հավակնություններ ունեցող կենտրոններ (առնվազն 3-4 այդպիսիք կան՝ գրեթե հավասար հնարավորություններով)։
Իշխանությունը, կրկնում եմ, սա լավ հասկանում էր և, հետևաբար, կարիք ուներ կտրուկ շրջադարձի։ Կային տարբերակներ. վերանայել նախնական մի շարք սեփական մոտեցումները, վերանայել խնդիրները, փոխել մթնոլորտը։ Ավելի պարզ ձևակերպմամբ՝ կանգ առ։
Եվ կար այլ տարբերակ՝ անել լրիվ հակառակը. Դատելով ամեն ինչից՝ ընտրվեց երկրորդը. ձևակերպվեց բանտ-պետություն հայեցակարգը, և պետությունը քշվեց այդ ուղղությամբ։
Հեղափոխության երկրորդ փուլը
Հանրային լայն սպասումներն իրականություն դարձնելու և երկիրը առաջընթացի տանելու համար պետք էր ունենալ ռեֆորմիստ կառավարություն։ Առանց ռեֆորմների դրական փոփոխություններ չեն լինում։ Մեկ տարուց ավել այս պարզ բանը չընդունելուց հետո արձանագրվեց, որ առաջընթաց չկա՝ պետությունը ստագնացիայի մեջ է, հետևաբար իշխանության ամրությունը՝ ժամանակի խնդիր։
Հեղափոխության երկրորդ փուլի ընտրված ճանապարհը բանտ-պետությունն է, իսկ կառավարման որակը՝ բանտապետությունը։ Մենք այս փուլում ունենալու ենք բանտապահի իշխանություն։ Մենք ունենալու ենք հանրային կյանքի կտրուկ քրեականացում՝ բռնել, դատել, կալանք, էլի բռնել, էլի դատել, էլի կալանք… դրանց մասին՝ լայվ։ Գիտակից շերտերի խորը հակակրանք, պլեբսի խանդավառություն, որի կորն ունենալու է անընդհատ նվազման միտում։ Այս փուլի մյուս բնորոշիչը հախուռն պաշտոնանկություններն են, հրաժարականները, պետական համակարգի տուրբուլենտությունը և կադրային մաշող կասկածամտությունը։
Հեղափոխության այս փուլը լինելու է խիստ կեղտոտ, խիստ տհաճ և ժամանակավոր։ Սա լինելու է անցումային փուլ։
Հեղափոխության հաջորդ փուլը
Առաջիկա ուժեղացող ռեպրեսիաներին զուգահեռ՝ սրվելու է պետական օրակարգի հարցը։ եթե դու չես կարողանում պետական առաջընթացի օրակարգ ձևավորել, ապա դա քո փոխարեն անելու են այլ կենտրոններ։
Հենց այստեղ է ամենամեծ վտանգը։ Այս մասին առիթ ունեցել եմ խոսելու. այս փուլում է ամենամեծ վտանգը՝ հայտնվել հակառուսական կոալիցիայի թակարդում։ Ուկրաինայի և Վրաստանի օրինակով դրա գինը գիտենք։ Հենց այս փուլում է ամենամեծ վտանգը՝ օգնել Ադրբեջանին՝ ստանալ գերտերությունների կողմից պատերազմի լուռ համաձայնությունը։ Հենց այս փուլում է ամենաիրականը՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարում ունենալ սեփականության գռեհիկ վերաբաշխում և կապիտալի անվերահսկելի փախուստ երկրից։
Եվ հենց այս փուլում է ամենահավանականը, որ կձևակերպվի հաջո՛րդ իշխանության ամենաանցանկալի հատկանիշներից մեկը՝ վենդետայի, վրեժի ձգտում։ Հենց սա է, որ չի կարելի թույլ տալ։
Ռեպրեսիվ փուլում գալու է մի պահ, երբ իշխանությունը ստիպված է լինելու տարբեր սուր խնդիրների վերաբերյալ որոշումներ կայացնել։ Իսկ նախորդ փուլի որակն ավելի հավանական է դարձնում տարբեր վտանգավորության սխալները, քան՝ հաջողությունը։ Ամուլսարի օրինակը շատ խորքային է. 1,5 տարվա անգործությունը, 1.5 տարվա անկարծիքությունը, 1.5 տարի հարցը ձգձգելը հանգեցրին նրան, որ մեկ հանքի խնդիրը վերաճեց ներպետական կառավարման պոտենցիալ ճգնաժամի։ Եվ եթե որևէ մեկը կարծում է, որ սա այսօր ունի պարզ լուծում, ուրեմն ոչինչ չի հասկանում առաջիկա զարգացումներից։
Եթե մեկ հանքից մենք ստացանք նման ճգնաժամ, հիմա պատկերացրեք, թե ինչ ենք ստանալու Արցախի հարցում թույլ տված պատահական կամ միտումնավոր սխալներից, ինչ ենք ստանալու Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում պատահական կամ միտումնավոր սխալներից հետո։
Միակ ելքը՝ սոլիդ իշխանություն
Այսօրվա իշխանության մեջ կա մի շրջանակ, որի համար հավասարապես մերժելի է համատարած բռնել-դատելու մոլուցքը, լայվային դատարկությունը, այնպես էլ՝ վրաց-ուկրաինական մոդելով և այդ գնով Հայաստանի արտաքին վեկտորի փոփոխությունը։ Իշխանության հենց այս շրջանակն է, որ երկրում անկայունություն և խելագար սխալներ թույլ չտալու իրական ռեսուրսն է։ Բայց ինքը միայնակ, ինքն իրենով լուծում չի գտնելու։
Իշխանությունից դուրս ունենք շրջանակներ, որոնք ունեն կառավարման լավ փորձ, գրագիտություն և որոնք համոզված են, որ Հայաստանի առաջընթացի բանալին ապագայում է, և ոչ՝ անցյալում։
Սա է, այս երկու շրջանակներն ու որակն են սոլիդ իշխանության ռեսուրսը՝ շատ իրական, շատ որակյալ։ Եվ այդ սոլիդ իշխանությունը պետք է լուծի մի քանի կարևորագույն խնդիր՝ ապահովի կայունություն երկրում, կազմել պետության մոդեռնիզացիայի և առաջընթացի լուրջ փաթեթ՝ ժամկետներով և քայլերով, ապահովել երկրում համերաշխության մթնոլորտ։ Մոտավորապես այն, ինչի պահանջը կար 2018-ի երևանյան փողոցներում։
Հնչող փակուղային հարցերը, թե ո՞վ կլինի առաջնորդը, ո՞ւմ շուրջ կհամախմբվի երկրի առողջ քաղաքական ներուժը, մաշված և անիմաստ են։ Նա, ով կկարողանա ապահովել այս շրջանակների միջև կամուրջը, նա, ով տարբեր շրջանակների կկարողանա հիմնավորել սրա անխուսափելիությունը, հենց նա էլ կհավակնի այդ կարգավիճակին։ Իմ մասնավոր կարծիքով, սակայն, դա մեկ հոգու գործ չէ։ Ավելի հավանական է, որ դա լինի մարդկանց խումբ և ընդհանրապես, առաջիկա իշխանությունը չպետք է լինի գերանհատականացված։ Դա կլինի լավագույնը։
Վահե Հովհաննիսյան
«Այլընտրանքայի նախագծեր խումբ»
